Jüri Uluots
| |
| Data i miejsce urodzenia |
13 stycznia 1890 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
9 stycznia 1945 |
| Premier Estonii | |
| Okres |
od 12 października 1939 |
| Poprzednik | |
| Następca |
de facto Johannes Vares |
| Odznaczenia | |
| |
Jüri Uluots (ur. 13 stycznia 1890 w Kirbli, zm. 9 stycznia 1945 w Sztokholmie) – estoński prawnik i polityk, ostatni premier niepodległej Estonii przed okupacją radziecką.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W latach 1910–1915 studiował na wydziale prawa Petersburskiego Uniwersytetu Państwowego, po czym dalej pobierał nauki w zakresie prawa rzymskiego i prywatnego[1]. W latach 1918–1919 pracował jako śledczy sądowy oraz sędzia pokoju w Haapsalu[2].
Jako polityk należał do prawicowej agrarnej Unii Rolniczej[3]. W 1919 został wybrany do estońskiej konstytuanty, a następnie był wybierany na posła pierwszej, drugiej i trzeciej kadencji Zgromadzenia Państwowego[1]. W latach 1919–1920 był redaktorem odpowiedzialnym gazety „Kaja”[2], natomiast w latach 1922–1924 był zastępcą prokuratora w Radzie Spraw Cywilnych Sądu Najwyższego[2]. W 1920 roku został wykładowcą prawa rzymskiego na uniwersytecie w Tartu, a pięć lat później został profesorem tej uczelni[1]. W latach 1924–1931 oraz 1942–1944 pełnił funkcję dziekana wydziału prawa, a w latach 1931–1934 był prorektorem[1]. W okresie autorytarnych rządów Konstantina Pätsa (tzw. epoka milczenia) był jego bliskim współpracownikiem[3] i w latach 1937–1940 pełnił funkcję przewodniczącego Związku Ojczyźnianego[4], jedynej funkcjonującej wówczas partii[3]. W latach 1937–1938 był redaktorem naczelnym „Postimees”[2]. W 1938 roku został jednym z 12 członków nowo powstałej Estońskiej Akademii Nauk[5][6].
Od 21 kwietnia 1938 do 12 października 1939 był przewodniczącym Riigivolikogu, niższej izby Zgromadzenia Państwowego[7]. 12 października 1939 został premierem Estonii i funkcję tę pełnił do 16 czerwca 1940, kiedy w wyniku radzieckiego ultimatum i okupacji Estonii ustąpił ze stanowiska[1]. Został wówczas premierem z kompetencjami prezydenta, jednakże do 1941 roku ukrywał się[3], a władzę formalnie sprawował marionetkowy rząd Johannesa Varesa[1]. Był jedynym członkiem swojego rządu, który uniknął aresztowania i w lipcu 1941, po rozpoczęciu niemieckiej okupacji Estonii, podjął próbę uformowania rządu, jednakże Niemcy nie uznawały niepodległości Estonii i na nowego premiera wyznaczyły Hjalmara Mäe[1]. Pod presją Niemiec, 7 lutego 1944 publicznie wyraził poparcie dla poboru powszechnego, dzięki czemu udało się go wprowadzić[3][8]. 18 września 1944, po wycofaniu się wojsk niemieckich, podjął próbę przywrócenia państwowości Estonii, powołując Otto Tiefa na premiera. Już cztery dni później, po rozpoczęciu ponownej okupacji radzieckiej, rząd został rozwiązany[9], jednakże dzięki tym działaniom państwowość Estonii została kontynuowana, a 37 państw zachodnich uznało Estonię za państwo znajdujące się pod radziecką okupacją[1]. Sam Uluots, chory na raka żołądka, wyjechał do Szwecji, gdzie z członków rządu Tiefa utworzył rząd na uchodźstwie[9]. Zmarł w Sztokholmie 9 stycznia 1945[1], a jego następcą w roli premiera na uchodźstwie został August Rei[10]. W maju 2008 jego szczątki zostały sprowadzone do Estonii[11], a 31 sierpnia 2008 został pochowany na cmentarzu w Kirbli[2].
W 1932 roku został doktorem honoris causa uniwersytetu w Segedynie[12], a w 1938 roku został odznaczony Orderem Gwiazdy Białej I klasy[13].
12 czerwca 1926 poślubił Anette Tobber (1901–1995)[14], z którą miał córkę Viię (1927–1987) i syna Jüriego-Erika (1930–2006)[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i Miljan 2015 ↓, s. 467.
- ↑ a b c d e Jüri Uluots. Prezydent Estonii. [dostęp 2023-02-21]. (est.).
- ↑ a b c d e Uluots, Jüri. Estonica. [dostęp 2023-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-16)]. (ang.).
- ↑ Uluots Jüri, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-02-21].
- ↑ Краткая история академии. Estonica. [dostęp 2023-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-01)]. (ros.).
- ↑ Teaduste Akadeemia kuus aastakümmet. Õhtuleht, 1998-02-28. [dostęp 2023-03-14]. (est.).
- ↑ Riigikogu juhatus. Zgromadzenie Państwowe. [dostęp 2023-02-21]. (est.).
- ↑ Hiio 2019 ↓, s. 98.
- ↑ a b Hiio 2019 ↓, s. 84.
- ↑ Miljan 2015 ↓, s. 217, 384.
- ↑ The remains of Prime Minister Jüri Uluots to arrive in Estonia. Rząd Estonii, 2008-05-13. [dostęp 2023-02-21]. (ang.).
- ↑ A Szegedi Tudományegyetem díszdoktorai. Uniwersytet Segedyński. [dostęp 2023-02-21]. (węg.).
- ↑ Teenetemärkide kavalerid – Jüri Uluots. Prezydent Estonii. [dostęp 2023-02-21]. (est.).
- ↑ Erik Uluots. Suri Anette Uluots. „Vaba Eesti Sõna”. 26, s. 10, 1995-06-29. ISSN 8755-5808. (est.).
- ↑ Peeter Einola. Jüri Uluots maetakse kodumulda. „Vaba Eesti Sõna”. 35, s. 5, 2008-08-28. ISSN 8755-5808. (est.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Toivo Miljan: Historical Dictionary of Estonia. Lanham: Rowman & Littlefield, 2015. ISBN 978-0-8108-7244-8. (ang.).
- Toomas Hiio. On the Historical Identity of Estonians and the Politics of Memory in Estonia. „Institute of National Remembrance Review”. 1/2019, s. 66–115, 2019. DOI: 10.48261/INRR190104. ISSN 2658-1566. (ang.).
| 1918–1939 |
|
|---|---|
| 1939–1940 |
|
| Od 1991 |
|
