Języczka syberyjska

Języczka syberyjska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	języczka
Gatunek	języczka syberyjska
	Nazwa systematyczna
	Ligularia sibirica (L.) Cass.; Dict. Sci. Nat., ed. 2. [F. Cuvier] 26: 402. 1823
Synonimy
	Cineraria sibirica (L.) L..; Senecio cacaliifolius Sch.Bip.;
	Cineraria sibirica (L.) L..; Senecio cacaliifolius Sch.Bip.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Języczka syberyjska^[4] (Ligularia sibirica (L.) Cass.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Azji (Chiny, Kazachstan) i w środkowej i wschodniej Europie^[5]. W Polsce jest gatunkiem krytycznie zagrożonym, ginącym i obecnie występuje na 6 tylko stanowiskach; w ostoi siedliskowej Suchy Młyn koło Szczekocin, w Pakosławiu koło Iłży, w okolicach Buska-Zdroju, na Lubelszczyźnie w rezerwacie Sobowice koło Zawadówki, w rezerwacie przyrody Bagno Serebryskie i na Polanie Biały Potok w Rowie Kościeliskim (jest to jedyne stanowisko tego gatunku w polskich Karpatach)^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Cała roślina jest naga lub rzadko tylko owłosiona, osiąga wysokość 50–150 cm. Tworzy kępy^[7].
Łodyga: Nierozgałęziona, słabo owłosiona, o barwie czerwono-brunatnej. Pod ziemią grube kłącze wytwarzające korzenie przybyszowe^[7].
Liście: Ulistnienie skrętoległe. Dolne liście łodygowe o sercowatym kształcie, ząbkowane, długoogonkowe, ogonki oskrzydlone, górne są coraz mniejsze i swoimi szeroko oskrzydlonymi ogonkami obejmują łodygę, najwyższe liście są siedzące. Wszystkie są ciemnozielone, lekko połyskujące^[7].
Kwiaty: Żółte kwiaty zebrane w koszyczki o średnicy 2–4 cm. Koszyczków tych na jednej roślinie jest do 30. Składają się z kwiatów rurkowatych (wewnątrz) i kwiatów języczkowatych (na zewnątrz, długości ok. 15 mm). Kwiaty rurkowe są obupłciowe. Kwiatów języczkowych jest 8. Okrywa koszyczka składa się z 8 żółtopomarańczowych łusek^[7].
Owoc: O długości ok. 4 mm z puchem kielichowym^[7].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Nasiona rozsiewane są przez wiatr jesienią i zimą. Siedlisko: torfowiska, podmokłe olszyny, źródliska, brzegi górskich potoków^[6]. Liczba chromosomów 2n= 60^[8].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Objęta jest także konwencją berneńską i dyrektywą siedliskową^[7].

Kategorie zagrożenia:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[9]: E (wymierający); 2016: EN (zagrożony)^[10].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej czerwonej księgi roślin (2001): CR (critical, krytycznie zagrożony); 2014: EN (zagrożony)^[11].
Według klasyfikacji Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek krytycznie zagrożony w Karpatach polskich (Kategoria CR).

W Polsce największa jego populacja w Pakosławiu w 2006 r. liczyła ponad 1000 kwitnących osobników. Głównym czynnikiem zagrożenia dla gatunku jest zmiana stosunków wodnych. Zagraża mu także zarastanie i zacienianie w wyniku naturalnej sukcesji ekologicznej jego siedlisk przez olszyny^[7]. Niewielka populacja na polanie Biały Potok w Rowie Kościeliskim jest zagrożona przez wypas owiec – przegon i zgryzanie pędów. Zagraża jej także rozrastający się las^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-03-13].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-06-15].
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Halina Pięknoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-13].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-06-15].

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[mirek-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Halina Pięknoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[8] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[9] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[11] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]