Język irarutu
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
< 6 tys. osób | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | irh | ||
| IETF | irh | ||
| Glottolog | irar1238 | ||
| Ethnologue | irh | ||
| WALS | irr | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język irarutu, także: irahutu, irutu, kaitero, kasira – język austronezyjski używany w indonezyjskiej prowincji Papua Zachodnia, we wschodniej części półwyspu Bomberai[1].
Biegle posługuje się nim mniej niż 6 tys. osób. Jest zagrożony wymarciem. Prawie wszyscy jego użytkownicy komunikują się również w języku indonezyjskim. Wśród młodszych użytkowników rośnie znaczenie tego języka, ze względu na wpływ mediów, systemu edukacji itp.[2]
Wyróżnia się trzy główne dialekty (dwa dialekty zatoki Arguni oraz dialekt z rejonu zatoki Babo)[3][4]. Według Ethnologue występuje sześć lub siedem dialektów[1]. Jest spokrewniony z językiem kuri, który bywa uznawany za bardzo odrębny dialekt irarutu[5].
Obejmuje dość rozległy obszar geograficzny[6]. W niektórych wsiach używane są również inne języki (m.in. mairasi, tanah merah, sebyar)[7]. Skupiska użytkowników języka irarutu występują w mieście Kaimana oraz pobliskich miejscowościach Tiowa i Kroi[8].
„Kaitero” i „kasira” to nazwy odnoszące się do lokalizacji geograficznych[9]. Nazwa „irarutu” znaczy tyle, co „prawdziwy język”[10]. Formą „irahutu” posługują się osoby z zewnątrz[4].
Jego przynależność w ramach rodziny austronezyjskiej nie została dobrze ustalona[11][12]. Serwis Ethnologue zaliczył go do grupy języków południowohalmaherskich[1].
Zalążkowe informacje nt. tego języka zebrali H.K.J. Cowan (1953) i J.C. Anceaux (1958)[13]. Kolejne materiały ukazywały się w latach 80. i 90. XX wieku. C.L. Voorhoeve oraz badacze z Summer Institute of Linguistics opublikowali podstawowe dane (1989)[14] oraz krótkie opisy gramatyki i fonologii (1991)[15][16]. Istnieje także obszerniejsze opracowanie gramatyczne z 2014 r.[17] Jest zapisywany alfabetem łacińskim[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Irarutu, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2021-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ Jackson 2014 ↓, s. v.
- ↑ Matsumura 1991 ↓, s. 38.
- ↑ a b Matsumura i Matsumura 1991 ↓, s. 76.
- ↑ Jackson 2014 ↓, s. 2, 7–8.
- ↑ Jackson 2014 ↓, s. 4.
- ↑ Jackson 2014 ↓, s. 6–7.
- ↑ Voorhoeve 1989 ↓, s. 109.
- ↑ Jackson 2014 ↓, s. 2.
- ↑ Jackson 2014 ↓, s. 3.
- ↑ Blust 1993 ↓, s. 274.
- ↑ David Kamholz: Austronesians in Papua: Diversification and change in South Halmahera-West New Guinea. University of California, Berkeley, 2014, s. 31–32. OCLC 910559312. [dostęp 2023-05-18]. (ang.).
- ↑ Voorhoeve 1989 ↓, s. 107.
- ↑ Voorhoeve 1989 ↓.
- ↑ Matsumura i Matsumura 1991 ↓.
- ↑ Matsumura 1991 ↓.
- ↑ Jackson 2014 ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Robert Blust. Central and Central-Eastern Malayo-Polynesian. „Oceanic Linguistics”. 32 (2), s. 241–293, 1993. DOI: 10.2307/3623195. ISSN 0029-8115. OCLC 5546284256. JSTOR: 3623195. (ang.).
- Jason A.J. Jackson: A grammar of Irarutu, a language of West Papua, Indonesia, with historical analysis. Honolulu: University of Hawaiʻi at Mānoa, 2014. ISBN 978-1-321-46324-8. OCLC 1012915801. [dostęp 2021-08-19]. (ang.).
- Takashi Matsumura: Irarutu phonology. W: Margaret Hartzler, LaLani Wood (red.): Workpapers in Indonesian Languages and Cultures. T. 10: Irian Jaya. Jayapura: Universitas Cenderawasih / Summer Institute of Linguistics, 1991, s. 37–74. ISBN 979-8132-74-2. OCLC 221274465. [dostęp 2023-05-18]. (ang.).
- Takashi Matsumura, Michiko Matsumura: A preliminary grammar sketch of the Irarutu language. W: Margaret Hartzler, LaLani Wood (red.): Workpapers in Indonesian Languages and Cultures. T. 10: Irian Jaya. Jayapura: Universitas Cenderawasih / Summer Institute of Linguistics, 1991, s. 75–100. ISBN 979-8132-74-2. OCLC 221274465. [dostęp 2023-05-18]. (ang.).
- Clemens L. Voorhoeve. Notes on Irarutu (An Austronesian language spoken in the centre of the Bomberai Peninsula, Southwest Irian Jaya). „Irian”. 17, s. 107–119, 1989. ISSN 0304-2189. OCLC 773557451. [zarchiwizowane z adresu 2006-08-18]. (ang.).