Język kumycki
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
428 tys. | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| UNESCO | 2 wrażliwy↗ | ||
| Ethnologue | 5 rozwojowy↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-2 | kum | ||
| ISO 639-3 | kum | ||
| IETF | kum | ||
| Glottolog | kumy1244 | ||
| Ethnologue | kum | ||
| GOST 7.75–97 | кум 349 | ||
| WALS | kuq | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język kumycki (къумукъ тил / qumuq til[1]) – język z rodziny turkijskiej używany w Dagestanie. Posługuje się nim 428 tys. osób[2].
Do pocz. XX w. był środkiem kontaktów międzyetnicznych na północno-wschodnim Kaukazie[3].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W Dagestanie język kumycki był znany jako „język muzułmański” (бусурман тил, busurman til)[4]. Na północno-wschodnim Kaukazie był używany jako lingua franca aż do doby radzieckiej[5] oraz pełnił funkcję oficjalnego języka kontaktów z ówczesną administracją rosyjską[6].
Kumycki język literacki ukształtował się na początku XIX wieku i zapisywał się pismem arabskim[7].
W 1923 r. został językiem urzędowym Dagestańskiej ASRR z uwagi na to, iż „większość ludności rdzennego Dagestanu mówi i rozumie język turkijsko-kumycki... doświadczenie, uzyskane w związku z nauczaniem języka turkijskiego w szkołach Górskiego Dagestanu, przyniosło znakomite rezultaty... odnotowano..., że język turkijsko-kumycki jest jedynym językiem komunikacji obywateli rdzennego Dagestanu”[8].
W 1928 r. wprowadzono janalif, lecz od 1938 r. język jest zapisywany cyrylicą[7].
Alfabet
[edytuj | edytuj kod]Obowiązujący alfabet języka kumyckiego, pomijając dwuznaki, jest identyczny do alfabetu rosyjskiego[7].
| А а | Б б | В в | Г г | Гъ гъ | Гь гь | Д д | Е е |
| Ё ё | Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Къ къ | Л л |
| М м | Н н | Нг нг | О о | Оь оь | П п | Р р | С с |
| Т т | У у | Уь уь | Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч | Ш ш |
| Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ C.M. Xangişiyev, Qumuq Til-Morfologiya-, Machaczkała 1995, s. 232 [zarchiwizowane z adresu 2021-12-14].
- ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Kumyk, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ Ewa Matuszek: Narody Północnego Kaukazu: historia, kultura, konflikty (1985–1991). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007, s. 107. ISBN 978-83-7441-768-6. OCLC 213385610. (pol.).
- ↑ Владимир Петрович Нерознак (red.), Государственные языки Российской Федерации, Moskwa: Academia, s. 129, ISBN 5-87444-029-1, Cytat: в пределах Дагестана кумыкский язык был известен также под названием «бусурман тил» „мусульманский язык”, при этом данный лингвоним обозначал только кумыкский язык, в отличие от многочисленных народов, населявший горный Дагестан. (ros.).
- ↑ Peter A. Andrews, Rüdiger Benninghaus: Ethnic Groups in the Republic of Turkey. Wiesbaden: Ludwig Reichert Verlag, 1989, s. 91, seria: Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients B-60. ISBN 3-88226-418-7. OCLC 51022376. (ang.).
- ↑ Ярцева В. Н. и др. (ред.), Языки Российской Федерации и соседних государств. Том 2. К-Р, стр. 183.
- ↑ a b c Нурмагомед Эльдерханович Гаджиахмедов (red.), Современный кумыкский язык, Machaczkała 2014, 7–8. 90–92, ISBN 978-5-91431-113-8 (ros.).
- ↑ Кумыкский язык, [w:] Александар Михайлович Прохоров (red.), Большая советская энциклопедия, wyd. 3, t. 30, Moskwa 1969 (ros.).