Język oirata
Obszar | |||
---|---|---|---|
Liczba mówiących |
1566 (2015)[1] | ||
Pismo/alfabet | |||
Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
Status oficjalny | |||
UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||
Ethnologue | 7 wypierany↗ | ||
Kody języka | |||
ISO 639-3 | oia | ||
IETF | oia | ||
Glottolog | oira1263 | ||
Ethnologue | oia | ||
BPS | 0739 0 | ||
Występowanie | |||
![]() Języki wyspy Timor i okolic | |||
W Wikipedii | |||
| |||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Język oirata, także: woirata[1], maaro[2][3] – język papuaski używany na wyspie Kisar w prowincji Moluki w Indonezji. Posługuje się nim nieco ponad 1500 osób[1]. Należy do rodziny języków timor-alor-pantar[2][4].
Jego użytkownicy zamieszkują dwie wsie na wyspie Kisar (Oirata Barat i Oirata Timur)[3], a po części także miasto Ambon[2]. Jest odrębny od pozostałych języków Moluków[5][6]. Według zapisków historycznych ludność Oirata przybyła w 1721 r. z wyspy Timor, zachowując swój rodzimy język[7][8].
Jest blisko spokrewniony z językiem fataluku, używanym na wschodnim skraju Timoru Wschodniego, i był wręcz klasyfikowany jako jego dialekt (z archaicznymi cechami)[9][10]. Odnotowano pewien stopień wzajemnej zrozumiałości między oirata a północnym dialektem fataluku[7]. Na bliski związek tych języków zwrócił uwagę J. P. B. de Josselin de Jong w 1937 roku[11][12] . Oirata wyróżnia się konserwatywną morfologią[9]. Dalszymi krewnymi oirata są języki makasae i makalero, również z Timoru Wschodniego[13].
Współistnieje z językiem kisar (meher) z rodziny austronezyjskiej, który jest używany na tej samej wyspie. Oba języki nie są ze sobą spokrewnione[14]. Niegdyś uważano jednak, że oirata to silnie odrębny język austronezyjski[15].
Jest poważnie zagrożony wymarciem[16]. W wielu sferach życia dominuje malajski amboński, a w edukacji jest stosowany język indonezyjski[17]. Młodsi mieszkańcy wsi Oirata Barat i Oirata Timur już nie władają biegle tym językiem, wykazują jedynie bierną jego znajomość. Tradycyjni użytkownicy języka oirata to starsi członkowie społeczności, w wieku powyżej 65 lat (ok. 7 osób)[3]. W 2018 roku zaczęto podejmować działania na rzecz rewitalizacji tego języka[18]. Dostęp do mediów społecznościowych przyczynił się do poszerzenia domen użycia języka i umożliwił rozwój jego nieformalnej postaci pisanej[1].
System dźwiękowy
[edytuj | edytuj kod]Spółgłoski
[edytuj | edytuj kod]W języku oirata występuje trzynaście spółgłosek[19]:
dwuwargowe | wargowo-zębowe | przedniojęzykowo- dziąsłowe |
podniebienne | krtaniowe | ||
---|---|---|---|---|---|---|
zwarta | bezdźwięczne | p | t | ʔ | ||
dźwięczne | d | |||||
szczelinowa | bezdźwięczne | f | h | |||
dźwięczne | v | |||||
nosowe | m | n | ||||
aproksymanty | w | l | j | |||
drżące | r |
Samogłoski
[edytuj | edytuj kod]W języku oirata występuje pięć samogłosek[19]:
przednie | tylne | |
---|---|---|
przymknięte | i | u |
półprzymknięte | e | o |
otwarte | a |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c M. Paul Lewis , Gary F. Simons , Charles D. Fennig (red.), Oirata, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01] (ang.).
- ↑ a b c Oirata, [w:] Data Pokok Kebahasaan dan Kesastraan [online], Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa [dostęp 2021-08-04] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-04] (indonez.).
- ↑ Holton i Klamer 2018 ↓, s. 573–574.
- ↑ Margaret Florey, Malukan Languages, [w:] Keith Brown, Sarah Ogilvie (red.), Concise Encyclopedia of Languages of the World, Amsterdam: Elsevier, 2009, s. 689–691, ISBN 978-0-08-087775-4, OCLC 318247422 (ang.).
- ↑ Don van Minde , Malayu Ambong: Phonology, Morphology, Syntax, Leiden: Research School CNWS, 1997, s. 6, ISBN 90-73782-94-5, OCLC 38075818, Cytat: On the island of Kisar the Oirata language is the only Moluccan representative of the Trans-New Guinea Phylum [...] (ang.).
- ↑ a b Schapper 2014 ↓, przyp. 2, s. 3.
- ↑ Schapper, Huber i van Engelenhoven 2012 ↓, s. 195.
- ↑ a b van Engelenhoven 2009 ↓, s. 333.
- ↑ Geoffrey Hull, Fataluku (Fatalukunu), Dili: Instituto Nacional de Linguística / Universidade Nacional Timor Lorosa’e, 2005 (East Timor Language Profiles 7), s. 1, ISBN 978-1-74138-140-5, OCLC 225569417 (ang.).
- ↑ Holton i Klamer 2018 ↓, s. 578.
- ↑ de Josselin de Jongb 1937 ↓.
- ↑ Timothy Usher: Fataluku. NewGuineaWorld. [dostęp 2020-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-05)]. (ang.).
- ↑ Nazar Nazarudin [online], Leiden University [dostęp 2020-06-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-03] (ang.).
- ↑ Cowan 1965 ↓, s. 360.
- ↑ Nazarudin 2013 ↓, s. 2.
- ↑ Nazarudin 2013 ↓, s. 6.
- ↑ Bahasa Oirata direvitalisasi. Antara News Ambon, Maluku, 2018-02-05. [dostęp 2020-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-04)]. (indonez.).
- ↑ a b Halus Mandala , Aron Meko Mbete , Inyo Yos Fernandez Ni Made Dhanawaty , Phonological Evolution of Oirata and its Genetic Relationship with Non-Austronesian Languages in Timor Leste, „e-Journal of Linguistics”, 5 (2), 2011, ISSN 2442-7586 [dostęp 2024-07-27] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- H.K.J. Cowan , The Oirata language, „Lingua”, 14, 1965, s. 360–370, DOI: 10.1016/0024-3841(65)90051-3, ISSN 0024-3841, OCLC 4924701113 (ang.).
- Aone van Engelenhoven, On derivational processes in Fataluku, a non-Austronesian language in East-Timor, [w:] W.L. Wetzels (red.), Linguistics of Endangered Languages: contributions to Morphology and Morpho-Syntax, Utrecht: Netherlands Graduate School of Linguistics, 2009 (Occasional Series 13), s. 331–362, ISBN 978-90-78328-98-8, OCLC 469635618 [dostęp 2020-05-24] [zarchiwizowane z adresu 2020-05-24] (ang.).
- Gary Holton, Marian Klamer, The Papuan languages of East Nusantara and the Bird’s Head, [w:] Bill Palmer (red.), The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018 (The World of Linguistics 4), s. 569–640, DOI: 10.1515/9783110295252-005, ISBN 978-3-11-029525-2, ISBN 978-3-11-028642-7, OCLC 1041880153 [dostęp 2025-01-29] (ang.).
- J.P.B. de Josselin de Jongb , Studies in Indonesian Culture I: Oirata, a Timorese settlement on Kisar, Amsterdam: Noord-Hollandsche Uitgevers-Maatschappij, 1937 (Verhandelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Afdeeling Letterkunde 39), OCLC 459661376 (ang.).
- Nazarudin, Bahasa Oirata, Pulau Kisar, „Ranah: Jurnal Kajian Bahasa”, 2 (1), 2013, s. 1–16, DOI: 10.26499/rnh.v2i1.51, ISSN 2579-8111 [dostęp 2023-03-28] (indonez.).
- Antoinette Schapper , Juliette Huber , Aone van Engelenhoven, The historical relation of the Papuan languages of Timor and Kisar, [w:] Harald Hammarström, Wilco van der Heuvel (red.), History, Contact and Classification of Papuan Languages, Port Moresby: Linguistic Society of Papua New Guinea, 2012 (Language and Linguistics in Melanesia, Special Issue: On the History, Contact & Classification of Papuan Languages – Part I), s. 194–242 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-26] (ang.).
- Antoinette Schapper , Introduction, [w:] Antoinette Schapper (red.), The Papuan Languages of Timor, Alor and Pantar: Sketch Grammars, t. 1, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2014 (Pacific Linguistics 644), s. 1–22, DOI: 10.1515/9781614515241.1, ISBN 978-1-61451-524-1, OCLC 893623315 (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oirata. Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. [dostęp 2024-09-24]. (ang.).
- Film Orang Oirata di Maluku Barat Daya WOIRATA MARO. YouTube. [dostęp 2022-08-10]. (indonez.).
- Bahasa Oirata dan Meher di Pulau Kisar Menuju Status Terancam Punah. Lelemuku, 2021-02-18. [dostęp 2021-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-04)]. (indonez.).
- Rusdi Mathari: Kisaran zaman di Pulau Kisar. Beritagar.id, 2016-06-19. [dostęp 2021-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-04)]. (indonez.).