Język rongga
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
5 tys.[1] | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6a żywy↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | ror | ||
| IETF | ror | ||
| Glottolog | rong1269 | ||
| Ethnologue | ror | ||
| BPS | 0183 4 | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język rongga, także: rongga mbiwa, mbiwa[2] – język austronezyjski używany w indonezyjskiej prowincji Małe Wyspy Sundajskie Wschodnie, na wyspie Flores. Posługuje się nim 5 tys. osób, mieszkańców kilku wsi w południowej części kabupatenu Manggarai Timur[1]. Jego użytkownicy (grupa etniczna Rongga) zamieszkują miejscowości: Komba, Bamo, Tanarata, Watunggene[3].
Jest stosunkowo bliski językom ngadha i li’o, a jego dalszym krewnym jest język manggarai[4]. Został zaliczony do zaproponowanej grupy języków centralnego Flores[5]. W obliczu dominacji kulturowej Mangarajów bywa włączany w ramy języka manggarai[6]. Był także klasyfikowany jako dialekt języka ngadha (używanego przez lud Ngada)[7]. Określenie „mbiwa” nawiązuje do charakterystycznej formy przeczenia, zgodnie z lokalnym zwyczajem nazywania języków[2].
Większość członków ludu Rongga posługuje się również innymi językami, takimi jak indonezyjski, manggarai czy wae rana[8]. Inne lokalne grupy etniczne natomiast zwykle nie władają językiem rongga. Wynika to z sytuacji socjolingwistycznej, w której użytkownicy języka rongga tworzą małą grupę ludności[9].
Typologicznie jest językiem izolującym[1]. Formy liczebników mają charakter mieszany. Występują w nim elementy kwinarnego (piątkowego) systemu liczbowego, które mogą być pozostałością po hipotetycznym papuaskim substracie językowym[10].
Jest pozbawiony ugruntowanej tradycji piśmienniczej[11]. Do sporadycznego zapisywania tego języka stosuje się konwencje pisowni oparte na ortografii indonezyjskiej, pozbawione jednak standaryzacji. Dodatkowe dwuznaki – m.in. zh, dh i bh – służą do zapisu dźwięków niewystępujących w języku indonezyjskim[12][13].
Jest potencjalnie zagrożony wymarciem[14]. Częściowo wypiera go język wae rana, zwłaszcza na pograniczu terytoriów Rongga i Waerana[15][16]. W szkołach nauczany jest język manggarai[8]. Dokumentacją języka rongga zajmował się balijski lingwista I Wayan Arka, który sporządził opis jego gramatyki (2016)[17] i słownik (2012)[18].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Arka 2010a ↓, s. 90.
- ↑ a b Arka, Kosmas i Suparsa 2007 ↓, s. 1.
- ↑ Arka 2016 ↓, s. 4.
- ↑ Arka 2005 ↓, s. 3.
- ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Central Flores. Glottolog 4.5. [dostęp 2022-08-04]. (ang.).
- ↑ Arka 2010a ↓, s. 90, 106–107.
- ↑ Arka 2005 ↓, s. 5.
- ↑ a b Arka 2010a ↓, s. 91.
- ↑ Arka 2016 ↓, s. 8.
- ↑ Schapper i Klamer 2017 ↓, s. 307.
- ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Rongga, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2021-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ Arka, Kosmas i Suparsa 2007 ↓, s. 53.
- ↑ Arka 2010b ↓, przyp. 2, s. 320.
- ↑ Rongga. Endangered Languages Project. [dostęp 2022-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-04)]. (ang.).
- ↑ Rongga. [w:] Data Pokok Kebahasaan dan Kesastraan [on-line]. Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa. [dostęp 2022-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-04)]. (indonez.).
- ↑ Arka 2007 ↓, s. 73.
- ↑ Arka 2016 ↓.
- ↑ Arka 2012 ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- I Wayan Arka, Jeladu Kosmas, I Nyoman Suparsa, Bahasa Rongga: Tatabahasa Acuan Ringkas, Jakarta: Penerbit Universitas Atma Jaya, 2007 [dostęp 2025-01-26] (indonez.).
- I Wayan Arka, Bahasa Rongga: Deskripsi, Tipologi, dan Teori, Jakarta: Penerbit Universitas Katolik Indonesia Atma Jaya, 2016, ISBN 978-602-8904-84-1, OCLC 1064980913 [dostęp 2022-12-26] (indonez.).
- I Wayan Arka, Kamus bahasa Rongga-Indonesia: dengan pelacak kata bahasa Indonesia-Rongga, Jakarta: Penerbit Universitas Atma Jaya, 2012, ISBN 978-602-8904-31-5, OCLC 864142657 (indonez.).
- I Wayan Arka, Maintaining Vera in Rongga: Struggles over Culture, Tradition, and Language in Modern Manggarai, Flores, Indonesia, [w:] Margaret J. Florey (red.), Endangered languages of Austronesia, Oxford–New York: Oxford University Press, 2010a, s. 90–109, DOI: 10.1093/acprof:oso/9780199544547.003.0005, ISBN 978-0-19-954454-7, OCLC 796288873 [dostęp 2021-10-21] (ang.).
- I Wayan Arka, Numerals in Rongga, [w:] John Bowden, Nikolaus P. Himmelmann, Malcolm Ross (red.), A journey through Austronesian and Papuan linguistic and cultural space: Papers in honour of Andrew Pawley, Canberra: Pacific Linguistics, School of Culture, History and Language, College of Asia and the Pacific, Australian National University, 2010b (Pacific Linguistics 615), s. 319–332, ISBN 978-0-85883-620-4, OCLC 645888379 [dostęp 2021-12-02] (ang.).
- I Wayan Arka, Local Autonomy, Local Capacity Building and Support for Minority Languages: Field Experiences from Indonesia, [w:] D. Victoria Rau, Margaret J. Florey (red.), Documenting and Revitalizing Austronesian Languages, Honolulu: University of Hawaiʻi Press, 2007, s. 66–92, DOI: 10.13140/RG.2.1.3407.3208, ISBN 978-0-8248-3309-1, OCLC 226398383 [dostęp 2025-01-26] (ang.).
- I Wayan Arka, Challenges and prospect of maintaining Rongga: an ethnographic report [online], Proceedings of the 2004 Conference of the Australian Linguistic Society, 2005 [dostęp 2021-10-09] (ang.).
- Antoinette Schapper, Marian Klamer, Numeral systems in the Alor-Pantar languages, [w:] Marian Klamer (red.), The Alor-Pantar languages: History and typology, wyd. 2, Berlin: Language Science Press, 2017 (Studies in Diversity Linguistics 3), s. 277–329, DOI: 10.5281/zenodo.569393, ISBN 978-3-944675-94-7, OCLC 1030820272 (ang.).