Języki Indonezji

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Podział etnolingwistyczny Indonezji

Zgodnie z klasyfikacjami SIL (Ethnologue) i Peta Bahasa na terenie Indonezji funkcjonuje ponad 700 języków[a][1][2]. Indonezja zajmuje drugie miejsce wśród krajów świata pod względem stopnia różnorodności językowej (liczby używanych języków)[3], a 10% wszystkich znanych języków występuje właśnie w tym kraju[4][5]. Dokładna liczba języków Indonezji jest nieokreślona z uwagi na trudności w sprecyzowaniu różnicy między dialektem a odrębnym językiem[6].

Ponad 70% lokalnych języków Indonezji jest używanych we wschodniej części kraju[7]. Najbardziej zróżnicowany językowo region to Papua Zachodnia (zachodnia część Nowej Gwinei)[8]. Najwięcej użytkowników mają jednak języki rejonu Jawy – są to jawajski, sundajski i madurski[9][10]. Jawajski i sundajski wypracowały własne tradycje literackie[11][12]. Do znaczących języków (pod względem liczby użytkowników) należą również: minangkabau, batacki[b], bugijski, bandżar i balijski[10].

Najbardziej znanym językiem kontaktowym (lingua franca) w archipelagu jest język malajski, który zakorzenił się w tej funkcji na długo przed powstaniem dzisiejszej Indonezji. W momencie uzyskania niepodległości przez Indonezję został wyniesiony do rangi urzędowego – pod nazwą „język indonezyjski”[13]. Chociaż indonezyjski uchodzi za oznakę jedności narodowej i modernizacji, to języki poszczególnych społeczności pozostają w użyciu lokalnym[14]. Język niderlandzki, pomimo swojej historycznej roli, nigdy nie był powszechnie znany wśród ludności Indonezji, w związku z polityką holenderskich władz kolonialnych, które nie szerzyły jego znajomości, stawiając na popularyzację malajskiego[15]. Indonezja stanowi zatem rzadki przypadek kraju, w którym nie doszło do narzucenia języka kolonizatora[16].

Wśród języków Indonezji są zarówno języki szeroko używane (np. jawajskim posługuje się 50–70 mln ludzi), jak i języki małych miejscowych społeczności[13]. Wiele z nich liczy mniej niż 5 tys. użytkowników. Języki te są w różnym stopniu zagrożone wymarciem[3]. Znajdują się pod naporem nie tylko języka narodowego, ale także języków dominujących lokalnie (języków innych grup etnicznych, różnych odmian malajskiego)[17][18]. Jednocześnie szacuje się, że nowoczesnej dokumentacji lingwistycznej poddano mniej niż 10% języków kraju[4]. W szczególności ograniczone są dane nt. języków Moluków (zarówno prowincji Moluki, jak i Moluki Północne), wschodnich Małych Wysp Sundajskich i indonezyjskiej Nowej Gwinei[5].

Ludność pochodzenia obcego w Indonezji niekiedy pielęgnuje znajomość swoich języków (np. niderlandzkiego, japońskiego, portugalskiego, tamilskiego czy języków chińskich). Języki te, o charakterze mniejszościowym, w dużej mierze wyszły z użycia. Mandaryński spełnia rolę lingua franca dla rozproszonych skupisk ludności chińskiej[19].

Grupy językowe[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związane są kategorie: Języki Indonezji, Etnografia Indonezji.
 Zobacz też: Języki Papui Zachodniej i Języki Moluków.
Języki Jawy i okolic

Rodzime języki Indonezji rozpatruje się w ramach dwóch grup: austronezyjskiej i papuaskiej (nieaustronezyjskiej)[20]. Najbardziej liczne i najszerzej rozprzestrzenione są języki austronezyjskie[20], których pokrewieństwo zostało dobrze stwierdzone na gruncie lingwistyki[21]. Języki austronezyjskie tworzą wielką rodzinę językową, obejmującą zasięgiem dużą część wysp Oceanii i Azji Południowo-Wschodniej[22][23]. Jest to też jedyna autochtoniczna rodzina językowa w zachodniej części kraju. Najczęściej używane języki Indonezji – w tym malajski, jawajski i sundajski – należą właśnie do tej rodziny[24]. Języki zachodniej Indonezji mają typowo od kilkuset tysięcy do kilku milionów użytkowników[4]. Jednocześnie zachodnie obszary archipelagu, zwłaszcza wyspa Jawa, są wśród słabiej zróżnicowanych językowo regionów kraju[25]. Języki tu używane zostały stosunkowo dobrze udokumentowane[26]. Wiele z nich cieszy się dość silnym wsparciem instytucjonalnym, dzięki czemu nie są poważnie zagrożone wymarciem[27]. Jawajski ma na tyle ugruntowaną pozycję (jako język największej grupy etnicznej Indonezji), że zdołał wywrzeć znaczny wpływ na język narodowy[28].

Zupełnie inaczej przedstawia się sytuacja w słabiej zaludnionej wschodniej części kraju, która cechuje się ogromnym stopniem różnorodności językowej[29][30]. Języki wschodniej Indonezji są używane przez niewielkie grupy ludności (typowo liczące od kilkuset do kilkudziesięciu tysięcy osób) i jednocześnie należą do najbardziej zagrożonych w regionie austronezyjskim[4]. Lokalne społeczności, oddalone od centrum politycznego kraju, mają słabszy dostęp do wsparcia instytucjonalnego i projektów, które mogłyby pomóc w ochronie i dokumentacji miejscowych języków[31]. W dodatku panuje tu stosunkowo wysoki poziom analfabetyzmu (zwłaszcza na Nowej Gwinei)[32]. Wschodnia Indonezja to też region, w którym występują liczne języki papuaskie, nietworzące jednej rodziny językowej (tj. grupowane na podstawie geograficznej aniżeli genetycznej)[33][34]. Obszar użytkowania tych języków koncentruje się prowincjach papuaskich (na Nowej Gwinei i okolicznych terenach), ale zasięgiem obejmują także północną część Moluków (rejon wyspy Halmahera) oraz wschodnie Małe Wyspy Sundajskie (NTT, wyspy Timor, Alor i Pantar)[20][21]. Jako że grupa ta łączy języki o nieokreślonych wzajemnych powiązaniach, niedające się sklasyfikować jako austronezyjskie, czasami spotyka się równoznaczny termin „języki nieaustronezyjskie”[20][30].

Pomimo ogromnej liczebności języków papuaskich (Nowa Gwinea i pobliskie wyspy są najbardziej zróżnicowanym językowo zakątkiem świata) szacuje się, że ich użytkownicy nie sięgają jednego procenta całkowitej ludności kraju[35]. Społeczności posługujące się językami papuaskimi to przeważnie mało liczne grupy ludności[36]. Fakty archeologiczne sugerują, że pierwotnie języki papuaskie miały znacznie szerszy zasięg geograficzny, obejmując obszar dalej na zachód. Spośród peryferyjnych ich rodzin (spoza regionu Papui Zachodniej) zachowały się wyłącznie języki timor-alor-pantar oraz języki północnohalmaherskie, które najpewniej stanowią pozostałość sprzed ekspansji ludności austronezyjskiej (choć nie można wykluczyć, że zostały przyniesione wskutek późniejszej migracji)[37]. Niesklasyfikowany język tambora (używany na wyspie Sumbawa do momentu wybuchu wulkanu Tambora) również mógł być przedstawicielem przedaustronezyjskiej grupy języków[37], a pewne ślady papuaskiego substratu językowego są widoczne w różnych językach Małych Wysp Sundajskich (Flores, Sumba)[38][39] i Moluków[40][41].

We wschodniej części Indonezji obok języków lokalnych funkcjonuje szereg języków kreolskich czy też pochodnych języka malajskiego, które służą jako lingua franca w poszczególnych prowincjach. Niektóre spośród tych języków bądź dialektów przyjmują się jako języki ojczyste, wypierając tradycyjne języki etniczne[42]. Należą do nich: malajski papuaski, malajski Moluków Północnych, malajski amboński, malajski Kupangu, malajski miasta Manado[43][44]. Przypuszczalnie większość z nich wywodzi się z historycznej odmiany języka (Eastern Indonesia Trade Malay), która wykształciła się w północnej części Moluków lub na wyspach Banda, wraz z rozwojem handlu korzennego w tej części archipelagu (dzielą bowiem szereg cech niespotykanych w zachodnich dialektach języka malajskiego)[45]. Języki centralnych Moluków wcześnie znalazły się pod presją malajskiego, który zakorzenił się w większości wsi chrześcijańskich; doprowadziło to do zaniku przekazu międzypokoleniowego[46][47]. Dodatkowo język banjar z Borneo (również należący do języków malajskich) stał się głównym środkiem komunikacji dla wielu społeczności wyspy, zastępując m.in. rodzime języki Dajaków[17][48].

Systemy pisma[edytuj | edytuj kod]

Dwujęzyczny znak drogowy na Bali

Współcześnie w Indonezji największe znaczenie ma alfabet łaciński (którym zapisywany jest język indonezyjski). Niektóre inne języki wykształciły jednak własne systemy pisma[49]. Pierwotnie ich rozwój był związany ze wpływem kultury indyjskiej[50]. Do tradycyjnych systemów pisma Indonezji należą: pismo jawajskie, sundajskie, batackie, balijskie, rencong (rejang i lampung), bugijsko-makasarskie (lontara), jawi[51][52]. Czasem są nauczane w szkołach[53].

Pismo jawi to zmodyfikowana forma pisma arabskiego, która służyła do zapisu różnych języków w regionie Azji Południowo-Wschodniej[54]. W Indonezji były to języki malajski, aceh, minangkabau, bandżar i ternate[52]. Od XVII wieku w regionie malajskojęzycznym zaczął się upowszechniać alfabet łaciński[54]. W 1901 roku w Holenderskich Indiach Wschodnich wprowadzono system ortografii van Ophuijsena, oparty na piśmie łacińskim[55]. Nowo powstały sposób zapisu, czerpiący z ortografii niderlandzkiej, praktycznie wyparł pismo jawi[56].

Współcześnie języki lokalne, również te najbardziej znaczące (jak np. jawajski i sundajski), są zapisywane jedynie sporadycznie, zwykle przy użyciu alfabetu łacińskiego. Po jawajsku i sundajsku wydaje się dziś bardzo mało literatury (mimo że są to języki o ogromnej liczbie użytkowników). Języki mniejszych społeczności często w ogóle nie wypracowały tradycji literackich[57]. Bywa jednak, że ich forma pisana występuje nieformalnie, np. w mediach społecznościowych czy listach[58][59]. Istnieją też tradycje przekazu ustnego[60]. W piśmiennictwie i przestrzeni publicznej, nawet na poziomie lokalnym, preferowany jest język indonezyjski[57][61]. Publikacje w językach regionalnych to przede wszystkim podręczniki szkolne, słowniki i treści związane z folklorem[62]. Szerokie użycie alfabetu łacińskiego – z powodu edukacji w języku narodowym – sprawia, że jest on wykorzystywany we wszelkich próbach zapisu i dokumentacji innych języków[49].

Choć w cyberprzestrzeni dominuje indonezyjski (również w rejestrze nieformalnym), to pojawienie się nowych form komunikacji wspomogło rozwój pisanej postaci języków lokalnych[63]. W najnowszych czasach rośnie również znaczenie języka angielskiego, którego wpływy zaznaczyły się w różnych sferach nowoczesnego życia[64]. W miastach Indonezji spotyka się code switching między angielskim a indonezyjskim[65][66].

W wielu prowincjach Indonezji zachodniej odsetek ludności potrafiącej czytać i pisać jest porównywalny ze standardami krajów rozwiniętych. W niektórych prowincjach we wschodniej części kraju panuje wysoki poziom analfabetyzmu (w prowincji Papua sięga 36%), ze względu na słabszy dostęp do edukacji[67].

Język narodowy a języki regionalne[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Język indonezyjski.
Przysięga Młodzieży została złożona w 1928 roku w ówczesnej Batavii. Znalazła się tutaj wzmianka o przyjęciu języka indonezyjskiego w roli języka narodowego[13].

Funkcję języka urzędowego Indonezji pełni język indonezyjski[9]. Jest to lokalna odmiana bądź grupa odmian języka malajskiego[68]. Indonezyjski odgrywa w Indonezji rolę języka wehikularnego (lingua franca), jest szerzony za pośrednictwem systemu edukacji i powszechnie używany w mediach masowych[9]. Szacuje się, że włada nim ok. 90% mieszkańców kraju[10], jednakże według danych z 2000 r. jest on językiem ojczystym dla 20% populacji[69]. Mieszkańcy Indonezji jako pierwszy język przyswajają albo lokalną odmianę języka indonezyjskiego/malajskiego[70], albo jeden spośród wielu języków regionalnych[71].

Standard języka indonezyjskiego powstał na bazie tradycji literackiej sułtanatu Riau-Johor, której to przypisywano prestiż zarówno w Indonezji, jak i Malezji[72]. O uczynieniu z malajskiego języka państwowego zadecydowało kilka powodów: historyczna jego ekspansja (w różnych odmianach), brak powiązania z dominującą grupą etniczną (Jawajczykami), wcześniejsza pozycja malajskiego jako języka administracji holenderskiej[73]. Ponadto hierarchiczny system poziomów mowy w języku jawajskim okazał się trudny do opanowania dla osób z zewnątrz, przez co użycie tego języka nie wystąpiło poza poziom regionalny[74][c]. Mimo to jawajski jest ważnym źródłem zapożyczeń w języku indonezyjskim (czerpie się z niego kolokwializmy, a także materiał słowotwórczy i eufemizmy)[75].

Współcześnie większość mieszkańców Indonezji wyrasta w środowisku, w którym równocześnie występują dwa języki – indonezyjski i język lokalny. Oznacza to, że pierwszą styczność z językiem indonezyjskim mają w bardzo młodym wieku, jeszcze przed rozpoczęciem edukacji szkolnej. Stąd też zupełnie powszechna jest sytuacja, w której uważają się za rodowitych użytkowników języka indonezyjskiego, nawet jeśli nie jest to jedyny język, który opanowali w dzieciństwie[76]. Uli Kozok twierdzi, że rozbieżności w danych dot. liczby native speakerów języka narodowego wynikają z różnych sposobów definiowania samego terminu, a także zaniżania tej wartości przez część autorów[76][77]. Głównym i oficjalnym językiem edukacji jest język indonezyjski. W praktyce języki lokalne są niekiedy wykorzystywane w pierwszych klasach szkoły podstawowej[78]. W wielu dużych miastach Indonezji (w Dżakarcie, Medanie czy Palembangu) języki poszczególnych społeczności wychodzą z użycia (lub nie są w pełni przekazywane), czemu sprzyja brak jednej dominującej grupy etnicznej i zawieranie małżeństw mieszanych[79][80].

Krajowa polityka językowa stawia na rozwój języka indonezyjskiego w randze języka narodowego i przypisuje mniejsze znaczenie językom regionalnym[81][82]. W Indonezji języki niewielkich społeczności są często zarezerwowane dla wąskiego spektrum domen komunikacyjnych (wewnątrz grupy etnicznej i w obrębie pewnej tematyki)[83] i można wręcz uznać, że zostały zredukowane do roli folkloru[84]. O ile wiele języków lokalnych wciąż funkcjonuje w ustnych kontaktach domowych (i pojawia się w tekstach o charakterze osobistym), to bywa, że w sferze formalnej ustępują one miejsca językowi narodowemu[62]. Niektóre z nich są szerzone w miejscowych szkołach (w ramach tzw. muatan lokal – dosł. „treści lokalne”), przy czym nauczanie języków o małej liczbie użytkowników nie odbywa się bez przeszkód (należą do nich m.in.: trudna dostępność materiałów dydaktycznych i słowników, duży poziom zróżnicowania dialektalnego, brak wykwalifikowanych nauczycieli, niski prestiż tych języków i wpływ globalizacji – większe zainteresowanie popularnymi językami obcymi)[85]. Programy lokalne wspomagają rewitalizację zanikających języków i kultur[86]. Nieco dłuższą tradycję (sięgającą lat 80. XX w.) ma nauczanie kilku najbardziej znaczących języków kraju (jawajskiego, sundajskiego, minangkabau, balijskiego, madurskiego i bugijskiego)[87]. W niektórych regionach wybranie jednego języka jest kłopotliwe ze względu na różnojęzyczność i heterogeniczny charakter ludności[88]. Ponadto z przeszłości znane są przypadki karania uczniów za posługiwanie się językiem ojczystym[89].

Indonezyjski wywiera znaczny wpływ na języki etniczne (na poziomie słownictwa, ale też składni czy morfologii), a oprócz tego zdecydowanie dominuje w wypowiedziach pisanych i literaturze[76]. Jednocześnie zasoby języków lokalnych (oraz arabskiego i sanskrytu) posłużyły do opracowania terminologii dot. nowoczesnych zjawisk i techniki[75][90].

Indonezyjski jest głównym językiem środków masowego przekazu. W językach regionalnych powstają pewne programy kulturalne, ale większość emisji telewizyjnych ogranicza się do użycia języka narodowego (bądź języków obcych z napisami)[91]. Również lokalne czasopisma prawie zawsze wychodzą po indonezyjsku, a rola języków regionalnych na tym polu jest co najwyżej minimalna[92].

Dyglosja w języku indonezyjskim[edytuj | edytuj kod]

W języku indonezyjskim występuje dyglosja, czyli silnie zarysowany podział na język wysoki (formalny) i język niski (nieformalny), wraz z pewnymi formami pośrednimi. Przypomina to sytuację spotykaną w niemieckojęzycznej części Szwajcarii i krajach arabskich[93].

Powszechny jest code switching między rejestrami[94]. Standardowy indonezyjski, nauczany w szkołach, zajmuje istotne miejsce w kontaktach oficjalnych, edukacji i mediach masowych. Stanowi język administracji i piśmiennictwa oraz niektórych wypowiedzi ustnych (np. wykładów i wiadomości telewizyjnych)[95]. Jego znajomość ma duże znaczenie w miejscach pracy, zwłaszcza w miastach Indonezji[96]. W różnych sytuacjach życia codziennego używane są natomiast lokalne odmiany tego języka, które rozwijają się w bardziej swobodny sposób[70][97]. Język niski jest wykorzystywany w sferze rodzinnej, między znajomymi, a także w nieformalnej komunikacji pisanej[98].

Obok standardowego indonezyjskiego dużym prestiżem cieszy się np. potoczna odmiana języka, którą posługują się mieszkańcy Dżakarty. Odmiana ta jest szeroko obecna w środkach masowego przekazu (takich jak telewizja) i zyskuje popularność w innych regionach Indonezji[65][99]. Jej prekursorem i bliskim krewnym jest malajski betawi (język grupy etnicznej Betawi)[100].

Inne języki wehikularne[edytuj | edytuj kod]

Indonezyjski nie jest jedynym językiem używanym do komunikacji międzyetnicznej. Na poziomie regionalnym podobną rolę mogą odgrywać kontaktowe dialekty języka malajskiego[d] lub inne języki austronezyjskie bądź papuaskie, niepowiązane bliżej z malajskim. Mnogość języków sprawia, że w kraju powszechne jest zjawisko wielojęzyczności[101]. Pewne znaczenie w kontaktach międzyetnicznych mają (bądź miały) takie języki jak: musi (Sumatra Południowa), bugijski (Celebes Południowy), kaili (Celebes Środkowy), wolio (Buton), banjar, ngaju i bakumpai (Kalimantan), tetum (Timor), ternate i tidore (Moluki Północne) oraz biak (rejon Nowej Gwinei)[102][103][104].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Mowa tu nie o dialektach (odmianach) jednego języka, lecz o odrębnych językach (Robson i Kurniasih 2010 ↓, s. vii), z samodzielnymi systemami gramatyki, własnym słownictwem itp. (Bhakti i Gayatri 2002 ↓, s. 178).
  2. ↑ W starszych materiałach przyjęło się mówić o jednym języku batackim. Właściwie chodzi o grupę blisko spokrewnionych, choć odrębnych od siebie języków (Adelaar 1995 ↓, s. 422; Sarumpaet 1986 ↓, s. 73).
  3. ↑ Za mit uchodzi jednak przekonanie, jakoby malajski (i indonezyjski) stał się językiem narodowym ze względu na swoją rzekomą „prostotę”. J. Sneddon uważa, że status malajskiego wynika nie z jego cech językowych, a ze szczególnych okoliczności historycznych, które sprawiły, że język ten nabrał znaczenia ponadlokalnego (Sneddon 2003a ↓, s. 15, 103).
  4. ↑ Wątpliwości budzi kwestia ich stosunku do języka narodowego. Odmiany malajskiego ze wschodnich regionów kraju wykazują cechy języków kreolskich, a dla użytkowników formalnego indonezyjskiego niekoniecznie są zrozumiałe, stąd też sugeruje się, że mogą być klasyfikowane jako zupełnie odrębne języki (Sneddon 2003b ↓, przyp. 16, s. 532–533). Istnienie różnych spojrzeń na niektóre języki (jak np. malajski miasta Manado czy malajski amboński) utrudnia zbieranie i interpretację danych nt. użycia języka narodowego (pozyskiwanych w trakcie spisów ludności) (por. Sneddon 2003a ↓, s. 199–200; Musgrave 2014 ↓, s. 92; Steinhauer 1994 ↓, s. 759).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Indonesia, [w:] Ethnologue: Languages of the World [online], wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-10-23] (ang.).
  2. ↑ Data Bahasa, [w:] Peta Bahasa [online], Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan, 14 grudnia 2019 [dostęp 2019-12-14] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-14] (indonez.).
  3. ↑ a b Hammam Riza: Resources Report on Languages of Indonesia. [w:] The 6th Workshop on Asian Language Resources [on-line]. 2008. [dostęp 2020-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-18)]. (ang.).
  4. ↑ a b c d Florey i Himmelmann 2009 ↓, s. 123.
  5. ↑ a b Zein 2020 ↓, s. 10.
  6. ↑ Eric Oey: Indonesia. Singapore: Apa Productions, 1985, s. 71. ISBN 978-0-245-54129-2. OCLC 18815421. [dostęp 2021-08-01]. Cytat: Indonesians speak such a variety of different languages that the exact number would largely depend on an arbitrary definition of what constitutes a distinct language, as opposed to a dialect. (ang.).
  7. ↑ James T. Collins. Language death in Indonesia: a sociocultural pandemic. „Linguistik Indonesia”. 40 (2), s. 141–164, luty 2022. DOI: 10.26499/li.v40i2.347. ISSN 0215-4846. (ang.). 
  8. ↑ Hajek 2006 ↓, s. 128.
  9. ↑ a b c Hajek 2006 ↓, s. 123.
  10. ↑ a b c Genzor 2015 ↓, s. 618.
  11. ↑ Majewicz 1989 ↓, s. 85.
  12. ↑ Genzor 2015 ↓, s. 409.
  13. ↑ a b c Klarijn Loven: Watching Si Doel: Television, Language and Identity in Contemporary Indonesia. Leiden: Brill, 2008, s. 259–261, seria: Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 242. DOI: 10.1163/9789004253919. ISBN 978-90-04-25391-9. OCLC 855969914. (ang.).
  14. ↑ Bertrand 2003 ↓, s. 264, 282.
  15. ↑ Adelaar 2000 ↓, s. 235.
  16. ↑ Derks 2008 ↓, s. 424.
  17. ↑ a b Bertrand 2003 ↓, s. 284.
  18. ↑ Zein 2020 ↓, s. 132–137.
  19. ↑ Zein 2020 ↓, s. 41.
  20. ↑ a b c d Hajek 2006 ↓, s. 121.
  21. ↑ a b Genzor 2015 ↓, s. 423.
  22. ↑ Genzor 2015 ↓, s. 395.
  23. ↑ Tryon 1995 ↓, s. 6.
  24. ↑ Adelaar 2000 ↓, s. 226–228.
  25. ↑ Adelaar 2000 ↓, s. 228.
  26. ↑ Louise Baird: A Grammar of Kéo: An Austronesian Language of East Nusantara. Canberra: Department of Linguistics, The Research School of Pacific and Asian Studies at The Australian National University, 2002, s. 10. [dostęp 2021-08-20]. (ang.).
  27. ↑ Musgrave 2014 ↓, s. 101.
  28. ↑ Ogloblin 2005 ↓, s. 590.
  29. ↑ Musgrave 2014 ↓, s. 94–95.
  30. ↑ a b Zein 2020 ↓, s. 32.
  31. ↑ Musgrave 2014 ↓, s. 101–102.
  32. ↑ Kozok 2016 ↓, s. 19–20.
  33. ↑ Tryon 1995 ↓, s. 5.
  34. ↑ Majewicz 1989 ↓, s. 168.
  35. ↑ Adelaar 2000 ↓, s. 227–228.
  36. ↑ Gawlikowski 2002 ↓, s. 31.
  37. ↑ a b Musgrave 2014 ↓, s. 89.
  38. ↑ Schapper i Klamer 2017 ↓, s. 315.
  39. ↑ Coupe i Kratochvíl 2020 ↓, s. 30.
  40. ↑ Tadeusz Milewski: Językoznawstwo. Wyd. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 160. OCLC 251146185. (pol.).
  41. ↑ Tadeusz Milewski: Językoznawstwo. Wyd. 7. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 123. ISBN 83-01-14244-8. OCLC 749429940. (pol.).
  42. ↑ John Bowden, Local languages, local Malay, and Bahasa Indonesia: A case study from North Maluku, „Wacana”, 14 (2), 2012, s. 313–332, ISSN 1411-2272, OCLC 7180538621 [zarchiwizowane z adresu 2020-02-27] (ang.).
  43. ↑ Adelaar 2005b ↓, s. 33.
  44. ↑ Adelaar 2005a ↓, s. 203–204.
  45. ↑ Scott H. Paauw: The Malay contact varieties of eastern Indonesia: A typological comparison. The State University of New York at Buffalo, 2009, s. 294. OCLC 6002898562. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  46. ↑ Musgrave 2014 ↓, s. 100.
  47. ↑ Laidig 1992 ↓, s. 69.
  48. ↑ Zein 2020 ↓, s. 136–137.
  49. ↑ a b Maulana 2021 ↓, s. 28.
  50. ↑ Maulana 2021 ↓, s. 13.
  51. ↑ Mulyanto: Jurus Praktis Baca-Tulis Aksara Sunda Baku "Kaganga". Bandung: Kiblat Buku Utama, 2021, s. 5. ISBN 978-623-7295-74-7. [dostęp 2022-09-08]. (indonez.).
  52. ↑ a b Oman Fathurahman: Filologi Indonesia: Teori dan Metode. Jakarta: Prenada Media, 2015, s. 128. ISBN 978-623-218-153-3. OCLC 1001307264. [dostęp 2022-09-08]. (indonez.).
  53. ↑ Maulana 2021 ↓, s. 41, 80.
  54. ↑ a b Tadmor 2005 ↓, s. 646.
  55. ↑ Husen Abas: Indonesian as a Unifying Language of Wider Communication: A Historical and Sociolinguistic Perspective. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1987, s. 82, seria: Pacific Linguistics D-73; Materials in languages of Indonesia 37. DOI: 10.15144/PL-D73. ISBN 978-0-85883-358-6. OCLC 25675317. (ang.).
  56. ↑ Quinn 2020 ↓, s. xii.
  57. ↑ a b Uri Tadmor: Prakata (Foreword). W: Antonia Soriente (red.): Mencalèny & Usung Bayung Marang: a collection of Kenyah stories in the Òma Lóngh and Lebu’ Kulit languages. Jakarta: Atma Jaya University Press, 2006, s. viii–ix. ISBN 978-979-8850-67-7. OCLC 68051684. [dostęp 2022-09-08]. Cytat: Practically all literature published in Indonesia is in the national language, Indonesian; very little is published in other languages, even languages with many millions of speakers, such as Javanese or Sundanese. All the more so in the case of smaller languages, which are rarely written down at all (s. ix). (ang. • indonez.).
  58. ↑ Eline Visser: A grammar of Kalamang. Berlin: Language Science Press, 2022, s. 17, seria: Comprehensive Grammar Library 4. DOI: 10.5281/zenodo.6499927. ISBN 978-3-96110-343-0. [dostęp 2022-08-27]. (ang.).
  59. ↑ Bowden 2005 ↓, s. 771–772.
  60. ↑ Hisyam i in. 2012 ↓, s. 27.
  61. ↑ Coleman 2016 ↓, s. 62.
  62. ↑ a b Kozok 2016 ↓, s. 13.
  63. ↑ Kozok 2016 ↓, s. 13–14.
  64. ↑ Coleman 2016 ↓.
  65. ↑ a b Kushartanti, Velde i Everaert 2015 ↓, s. 169.
  66. ↑ M. Aulia, M. Laksman-Huntley: Indonesian-English code-switching on social media. W: Melani Budianta, Manneke Budiman, Abidin Kusno, Mikihiro Moriyama (red.): Cultural Dynamics in a Globalized World: Proceedings of the Asia-Pacific Research in Social Sciences and Humanities, Depok, Indonesia, November 7–9, 2016: Topics in Arts and Humanities. Abingdon–New York: Routledge, 2018, s. 791–796. DOI: 10.1201/9781315225340-109. ISBN 978-1-138-62664-5. ISBN 978-1-315-22534-0. OCLC 1029498037. (ang.).
  67. ↑ Kozok 2016 ↓, s. 18–20.
  68. ↑ Uri Tadmor: Malay-Indonesian. W: Bernard Comrie (red.): The World’s Major Languages. Wyd. 2. Abingdon–New York: Routledge, 2009, s. 791–818. DOI: 10.4324/9780203301524. ISBN 978-1-134-26156-7. OCLC 282550660. (ang.).
  69. ↑ Catherine Rose Fortin: Indonesian Sluicing and Verb Phrase Ellipsis: Description and Explanation in a Minimalist Framework. University of Michigan, 2007, s. 5. OCLC 1194678022. (ang.).
  70. ↑ a b Gil 2000 ↓, s. 86.
  71. ↑ Susanna Cumming: Functional Change: The Case of Malay Constituent Order. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1991, s. 196, seria: Discourse Perspectives on Grammar 2. DOI: 10.1515/9783110864540. ISBN 978-3-11-086454-0. OCLC 841171309. (ang.).
  72. ↑ Sneddon 2003a ↓, s. 68–70, 86–87.
  73. ↑ Musgrave 2014 ↓, s. 90–91.
  74. ↑ Ogloblin 2005 ↓, s. 591.
  75. ↑ a b Robson i Kurniasih 2010 ↓, s. ix.
  76. ↑ a b c Ulrich Kozok: How many people speak Indonesian. University of Hawaiʻi at Mānoa, 2012-03-10. [dostęp 2021-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-10)]. (ang.).
  77. ↑ Kozok 2016 ↓.
  78. ↑ Rusyana 1999 ↓, s. 71.
  79. ↑ Kozok 2016 ↓, s. 8.
  80. ↑ Kushartanti, Velde i Everaert 2015 ↓, s. 169, 170.
  81. ↑ Montolalu i Suryadinata 2007 ↓, s. 42.
  82. ↑ Genzor 2015 ↓, s. 561.
  83. ↑ Dirk Teljeur: The symbolic system of the Giman of South Halmahera. Dordrecht–Providence: Foris Publications, 1990, s. 17, seria: Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 142. DOI: 10.1515/9783111672380. ISBN 90-6765-460-4. ISBN 978-3-11-167238-0. OCLC 1110710205. [dostęp 2022-10-22]. (ang.).
  84. ↑ Janusz Kamocki. „Bahasa Indonesia”: język polityczny. „Nurt SVD”, s. 37–42, 2010. ISSN 1233-9717. [dostęp 2022-09-25]. (pol.). 
  85. ↑ Gumilar 2016 ↓, s. 30, 34, 40.
  86. ↑ Asim Gunarwan: Pragmatik: teori dan kajian Nusantara. Jakarta: Penerbit Universitas Atma Jaya, 2007, s. 63. ISBN 978-979-8850-77-6. OCLC 778255301. (indonez.).
  87. ↑ Gumilar 2016 ↓, s. 30.
  88. ↑ Rusyana 1999 ↓, s. 73.
  89. ↑ Hisyam i in. 2012 ↓, s. 46, 47.
  90. ↑ Zein 2020 ↓, s. 102–103.
  91. ↑ Quinn 2020 ↓, s. x.
  92. ↑ Montolalu i Suryadinata 2007 ↓, s. 48.
  93. ↑ Sneddon 2003b ↓, s. 532, 533.
  94. ↑ Kozok 2016 ↓, s. 17.
  95. ↑ Sneddon 2003b ↓, s. 521, 523.
  96. ↑ Zein 2020 ↓, s. 29.
  97. ↑ John McWhorter: The Power Of Babel: A Natural History of Language. New York: W.H. Freeman, 2001, s. 89. ISBN 0-7167-4473-2. OCLC 46564796. [dostęp 2023-10-18]. (ang.).
  98. ↑ Sneddon 2003b ↓, s. 521, 522.
  99. ↑ Tadmor 2007 ↓, s. 301–302.
  100. ↑ Kozok 2016 ↓, s. 15.
  101. ↑ Zein 2020 ↓, s. 18.
  102. ↑ K. Alexander Adelaar: Contact languages in Indonesia and Malaysia other than Malay. W: Stephen A. Wurm, Peter Mühlhäusler, Darrell T. Tryon (red.): Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Vol I: Maps. Vol II: Texts. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1996, s. 695–711, seria: Trends in Linguistics. Documentation 13. DOI: 10.1515/9783110819724.2.695. ISBN 978-3-11-081972-4. OCLC 1013949454. (ang.).
  103. ↑ Tryon 2007 ↓, s. 104.
  104. ↑ Zein 2020 ↓, s. 34–41.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Języki_Indonezji&oldid=71918700”