Jabłoń domowa
|
||
 |
||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | klad różowych | |
| Rząd | różowce | |
| Rodzina | różowate | |
| Rodzaj | jabłoń | |
| Gatunek | jabłoń domowa | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Malus domestica Borkh. Theor. prakt. Handb. Forstbot. 2:1272. 1803 |
||
Jabłoń domowa (Malus domestica Borkh.) – gatunek rośliny z rodziny różowatych. Jest to gatunek który powstał w wyniku samoczynnego krzyżowania dwóch dziko rosnących na Kaukazie jabłoni - Malus pumila Mill. oraz Malus sylvestris Mill., a następnie w wyniku działań hodowlanych człowieka uzupełnionego o geny kilku innych naturalnie występujących w Azji i Europie gatunków[2]. Należy do najbardziej popularnych w uprawie drzew owocowych w strefie klimatu umiarkowanego.
Spis treści
Morfologia[edytuj]
- Pokrój
- Niewysokie drzewo osiągające 5-12 m wysokości, z szeroką i gęstą koroną.
- Liście
- Pojedyncze, owalne, osiągają 5-12 cm długości i 3-6 cm szerokości. Osadzone są na ogonku długim na 2-5 cm. Koniec blaszki liściowej jest zaostrzony, brzeg liścia jest piłkowany.
- Kwiaty
- Rozwijają się wiosną równocześnie z liśćmi, osiągają średnicę 2,5-3,5 cm. Korona pięciopłatkowa, płatki biało-różowe, wyraźne słupki i żółte pylniki. Jabłoń może zapylać się własnym pyłkiem choć najczęściej wymaga zapylenia krzyżowego.
- Owoc
- Jabłkowaty, potocznie nazywany jabłkiem. Dojrzewa jesienią. Zwykle kulisty, różnobarwny (zielony, żółty, czerwony lub żółty z rumieńcami). Miąższ znacznie zróżnicowany pod względem smaku, aromatu, słodyczy, konsystencji.
Biologia i ekologia[edytuj]
Jest gatunkiem łatwo się krzyżującym z innymi jabłoniami przez co spotyka się czasem mieszańce wzdłuż dróg, w zadrzewieniach śródpolnych i w czyżniach. Kwitnie na przełomie od kwietnia i maja[3]. Jest rośliną owadopylną i miododajną.
Zastosowanie[edytuj]
- Sztuka kulinarna
- Owoce spożywane są surowe i w postaci przetworów (soki, kompoty, nadzienia do ciast). Mają znaczne walory odżywcze. Obfitują w witaminy, cukier, pektyny, substancje aromatyczne i sole mineralne.
- Surowiec drzewny
- Drewno jabłoni używane jest w stolarce.
Uprawa[edytuj]
W uprawie są liczne (ok. 10 tys.) odmiany hodowlane jabłoni domowej. W Polsce rośnie ok. 40 mln jabłoni, które dostarczają ok. 2–2,5 mln ton owoców[4].
Struktura odmianowa jabłoni uprawianych w Polsce w 2012 roku przedstawiała się następująco[5]:
- 'Idared' – 20,4%
- 'Jonagold' – 13,5%
- 'Szampion' – 10,7%
- 'Ligol' – 6,5%
- 'Gloster' – 4,4%
- 'Golden Delicious' – 3,8%
- 'Cortland' – 3,2%
- 'Antonówka Zwykła' – 3,2%
- 'Gala' – 3,1%
- 'Lobo' – 3,0%
- 'Jonathan' – 1,5%
- 'Boskoop' – 0,9%
- pozostałe – 25,9%
Według raportu z kwalifikacji materiału szkółkarskiego przeprowadzonego przez Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa w 2011 roku największą liczbę roślin w szkółkach sadowniczych miały odmiany[6]:
- 'Szampion' i sporty (Reno1, Reno2, Arno) – 1 494 tys. drzew;
- 'Idared' i jego sport ('Idareset') – 1 305 tys. drzew;
- 'Golden Delicious' i sporty (Golden Delicious Reinders) – 1 092 tys. drzew;
- 'Gala' i sporty ('Gala Must', 'Royal Gala', 'Natali Gala') – 803 tys. drzew;
- 'Jonagold' i jego sporty ('Jonagold Decosta', 'Jonica', 'Rubinstar', 'Rubinstep' i inne) – 797 tys. drzew;
- 'Gloster' – 589 tys. drzew;
- 'Ligol' i jego sport ('Ligolina') – 418 tys. drzew.
Produkcja jabłek[edytuj]
Światowa produkcja jabłek wynosi ok. 75,6 milionów ton. Do największych producentów jabłek należą: Chiny (47,6% światowej produkcji w 2011 roku), Stany Zjednoczone (5,6%) i Turcja (3,8%). Polskie sadownictwo w 2011 roku miało 3,3% udział w światowej produkcji jabłek. Wielkość produkcji jabłek w Polsce ze względu na ryzyko przyrodnicze podlega znacznym wahaniom. W latach 2001-2010 w dwóch latach (2004 i 2010) produkcja wyniosła mniej niż 2 mln ton, natomiast w trzech latach (2004, 2008 i 2009) przekroczyła 2,5 mln ton. Rekordowym rokiem był 2008 kiedy zebrano 2 mln 831 tys. ton, co uplasowało Polskę na trzecim miejscu na świecie[7]
| 10 największych producentów jabłek w 2011 roku[7] (w tonach) |
|
|---|---|
 Chiny |
35 987 221 |
 Stany Zjednoczone |
4 272 840 |
 Indie |
2 891 000 |
 Turcja |
2 680 080 |
 Polska |
2 493 080 |
 Włochy |
2 411 200 |
 Francja |
1 858 880 |
 Iran |
1 651 840 |
 Brazylia |
1 339 000 |
 Rosja |
1 200 000 |
| Świat | 75 635 283 |
Przypisy
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-01-26].
- ↑ Bolesław Sękowski: Pomologia systematyczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-10859-2.
- ↑ Bolesław Sękowski: Pomologia systematyczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-10859-2.
- ↑ FAOSTAT (ang.). Food and Agriculture Organization of the United Nations. [dostęp 2012-12-31].
- ↑ Produkcja ogrodnicza, badanie sadów, Powszechny Spis Rolny 2010. Główny Urząd Statystyczny, 2012. [dostęp 07-09-2014].
- ↑ Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Raport z wyników kwalifikacji w 2011 roku. [dostęp 2013-06-28].
- ↑ a b Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO): Production/Crops - element: production quantity; item: apples; country: World > (List); year: 2011 (ang.). styczeń 2013. [dostęp 2013-03-29].
