Jabłonna (powiat legionowski)
wieś | |
Pałac w Jabłonnie | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2023) |
9368[2] |
Strefa numeracyjna |
22 |
Kod pocztowy |
05-110[3] |
Tablice rejestracyjne |
WL |
SIMC |
0003004[4] |
Położenie na mapie gminy Jabłonna | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |
Położenie na mapie powiatu legionowskiego | |
52°22′31″N 20°55′29″E/52,375278 20,924722[1] | |
Strona internetowa |
Jabłonna – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie legionowskim, w gminie Jabłonna[6][4]. Leży w Kotlinie Warszawskiej, nad Wisłą, na północny wschód od Warszawy.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś duchowna Jabłonna położona była w 1580 roku w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[7].
W 1920 r., minister spraw wojskowych gen. Kazimierz Sosnkowski zarządził utworzenie obozu w Jabłonnie, w którym internowano około 10 tysięcy żołnierzy i oficerów żydowskiego pochodzenia (jego powstanie wywołało skandal międzynarodowy, z którego Sosnkowski musiał tłumaczyć się przed Sejmem i opinią publiczną)[8].
1 października 1920 roku 300 poborowych wtargnęło do komisji wojskowej i zniszczyło znajdujące się tam dokumenty. by uniknąć poboru[9].
W czasie II wojny światowej, w latach 1941–1943, w pobliskich Bukowie (dziś w granicach Warszawy) i Poniatowie znajdowały się obozy dla jeńców radzieckich. We wsi i okolicy działały komórki Polskiej Partii Robotniczej. W ramach prowadzonej przez okupanta niemieckiego akcji zagłady Żydów mieszkańców pochodzenia żydowskiego deportowano do getta w Legionowie[10].
Jabłonna została wyzwolona spod okupacji niemieckiej 28 października 1944 przez jednostki 1 Armii WP po pięciodniowych walkach w rejonie miejscowości. Pierwszym powojennym wójtem był dawny dróżnik kolejowy Kazimierz Kuska, który pełnił tę funkcję do 1947[11].
Miejscowość w latach 60., 70. i 80. XX wieku zasłynęła z produkcji warzyw, owoców i kwiatów w obiektach szklarniowych, najliczniejszych w tym czasie w Polsce. Miejscowość uważana w tamtym czasie za najbogatszą w Polsce.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa warszawskiego.
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
1053659 | Zacisze | część wsi |
Kościół
[edytuj | edytuj kod]Na terenie Jabłonny znajduje się Kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Królowej Polski.
Osobny artykuł:Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Pałac w Jabłonnie
[edytuj | edytuj kod]Barokowo-klasycystyczny pałac prymasa Michała Poniatowskiego, brata króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wzniesiony przez Dominika Merliniego w latach 1775–1779, przebudowany przez Henryka Marconiego w 1837. Pałac jest otoczony parkiem, założonym w XVIII w., z romantycznymi budowlami: Domkiem Chińskim, oranżerią czy Grotą pustelnika. Grota wybudowana z cegły w 1778 roku, projektu architekta Szymona Bogumiła Zuga. Według legendy w grocie zaczynał się podziemny tunel, który przechodził pod Wisłą i prowadził do Bielan[12]. Wnętrza pałacu są bogato zdobione, m.in. malowidłami Szymona Mańkowskiego i Antoniego Tavellego i sztukateriami Włocha Anotono Bianchi. W dniach 5–7 września 1939 w pałacu mieściła się Kwatera Główna Armii „Modlin”. Pałac został spalony w 1944 r., a po wojnie odbudowany. Obecnie ośrodek PAN.
Fortyfikacje niemieckie
[edytuj | edytuj kod]Fortyfikacje niemieckie, zbudowane w okresie II wojny światowej na zakolu Wisły, około 1 km na północny zachód od parku – trzy betonowe stanowiska na karabin maszynowy, jedno na działo (na koronie wału przeciwpowodziowego), umocnienia ziemne. Ich zadaniem była osłona przeprawy przez Wisłę. We wrześniu 1944 r. zostały obsadzone przez żołnierzy 6 pułku grenadierów pancernych SS „Theodor Eicke” 3 Dywizji Pancernej SS „Totenkopf”. 28 października rejon ten został zdobyty przez 2 pułk piechoty 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Do dziś zachowały się wszystkie stanowiska (najbliższe Wisły w ruinie) oraz czytelne ślady okopów.
Budynek poczty
[edytuj | edytuj kod]Na potrzeby poczty konnej, w 1837 r. rodzina Potockich wydzierżawiła grunt, gdzie zostały wzniesione budynek stacji pocztowej oraz oficyna zachodnia. W XIX wieku dobudowano oficynę wschodnią, która nie zachowała się do dziś.[13] Obecnie budynek pełni funkcję urzędu pocztowego.
Willa dr. Stanisława Bzury
[edytuj | edytuj kod]Zabytkowa willa z początku XX wieku, zbudowana z cegły znajduje się przy ulicy Modlińskiej 78. Początkowo należała do Stanisława Bzury, lekarza gminnego[14]. W okresie II wojny światowej mieściła się w niej kancelaria niemieckiej komendantury miejscowej, w której między innymi wystawiano przepustki do Warszawy.
Transport
[edytuj | edytuj kod]W Jabłonnie krzyżują się dwie ważne drogi – krajowa nr 61 oraz wojewódzka nr 630. Przez sołectwo Jabłonna przebiega linia kolejowa nr 9 relacji Warszawa – Gdańsk.
Transport zbiorowy
[edytuj | edytuj kod]Na terenie Jabłonny funkcjonuje trzech przewoźników autobusowych:
- ZTM – Po Jabłonnie jeżdżą dwie linie strefowe 723 i 731, dwie linie lokalne L41 i L49 i jedna linia nocna N63.[15]
- Polonus – linia nr 3 relacji Nowy Dwór Mazowiecki/Zakroczym – Warszawa[16].
- Translud – cztery linie autobusowe[17]:
- L1 – Chotomów – Warszawa (Domy Towarowe Centrum)
- L2 – Modlin Twierdza – Warszawa (Domy Towarowe Centrum)
- L6 – Zakroczym – Warszawa (Domy Towarowe Centrum)
- L7 – Legionowo – Metro Młociny
Edukacja
[edytuj | edytuj kod]Szkoła Podstawowa im. Armii Krajowej
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza szkoła elementarna w Jabłonnie mieściła się nieopodal obecnej ulicy Miłej. Nauka w niej odbywała się już w latach 60. XIX wieku[18]. Szkoła ta była niewielka i nauczał w niej jeden nauczyciel.
Kilka lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w Jabłonnie istniała 7-letnia szkoła o najwyższej kategorii i pełnym programie nauczania. Nauczało wówczas 8 nauczycieli, a lekcje prowadzone były w prywatnych domach.
Na początku lat trzydziestych oddano do użytku drewniany budynek szkoły wzniesiony przy ulicy Szkolnej i posiadający 5 sal lekcyjnych. Budynek ten pod koniec II wojny światowej został częściowo zburzony, ale został odbudowany, a nauka w nim wznowiona.
Ciągły wzrost liczby uczniów spowodował, że w 1949 roku rozpoczęto budowę nowego budynku, który z przerwami budowano do 1955 roku. Szkoła posiadała 11 izb lekcyjnych, 14 izb pomocniczych, centralne ogrzewanie, bieżącą wodę i kanalizację.
Dnia 9 listopada 1996 roku szkoła otrzymała imię Armii Krajowej. Wręczono sztandar ufundowany i ofiarowany przez Fundację Teresy i Zdzisława Knobel[18].
Od roku szkolnego 2014/2015 szkoła została powiększona o dawne gimnazjum.
Gimnazjum im. Orła Białego
[edytuj | edytuj kod]Przez pierwsze 3 lata działało w budynku szkoły podstawowej. Dyrektorem został Wiesław Kukla, uprzednio wicedyrektor szkoły podstawowej.
Od roku szkolnego 2002/2003 zajęcia lekcyjne w gimnazjum im. Orła Białego prowadzone są w nowym budynku, przy szkole podstawowej. Szkoła ma do dyspozycji 15 sal lekcyjnych (4 z zapleczami) oraz 2 sale językowe. W pracowni informatycznej uczniowie mają do dyspozycji 14 stanowisk komputerowych z dostępem do Internetu. Gimnazjum ma do dyspozycji własną pełnowymiarową halę sportową[19].
Od roku szkolnego 2014/2015 gimnazjum zostało przeniesione do Chotomowa, a budynek został przejęty przez Szkołę Podstawową im. Armii Krajowej[20].
Sport
[edytuj | edytuj kod]Parkrun
[edytuj | edytuj kod]Parkrun to cykliczne i bezpłatne biegi na dystansie 5 km z pomiarem czasu organizowane w każdą sobotę o 9:00 rano. Biegi parkrun przeznaczone są dla każdego bez względu na biegowy staż, uzyskiwane rezultaty, czy też wiek[21].
Pierwszy bieg Parkrun Jabłonna odbył się 27 sierpnia 2016 roku[22], zorganizowali go Lotos Jabłonna, Running Team Jabłonna, Fundacja „TU I TERAZ” wraz z Grupą Biegową CHTMO, przy wsparciu urzędu Gminy Jabłonna i przy aprobacie Polskiej Akademii Nauk, do której należy przypałacowy park[23].
Po niecałych 6 miesiącach od inauguracji trasa zyskała stałe oznakowanie. Tabliczki informujące o kierunku trasy i pokonanym dystansie zaprojektował Artur Szewczyk[24].
Ochotnicza Straż Pożarna
[edytuj | edytuj kod]OSP w Jabłonnie powstała w kwietniu 1912 roku[25]. Pierwszą jednostkę straży pożarnej wyposażono w ręczną pompę strażacką, węże, drabiny, bosaki, wiadra, siekiery i topory. Sprzęt składowano w drewnianej szopie przy budynku obecnego Urzędu Gminy. Pierwszy wóz strażacki to był Opel Blitz. OSP Jabłonna w 1995 roku została włączona do struktury Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. W 2012 roku OSP Jabłonna obchodziła 100. rocznicę powstania. W związku z tym wydarzeniem zakupiono nowy wóz ratowniczo-gaśniczy marki Scania[26].
Policja
[edytuj | edytuj kod]W 2014 roku został oddany do użytku nowy komisariat policji. Budynek o powierzchni 683 m² zawiera pomieszczenia biurowe, gospodarcze, dyżurkę, pokój dla osób zatrzymanych, pokój przesłuchań z lustrem weneckim, archiwum, magazyn broni, salę odpraw, szatnie. Niektóre z 52 pomieszczeń posiadają klimatyzację[27].
Dotychczas policjanci pracowali w budynku współdzielonym z Ochotniczą Strażą Pożarną, a wcześniej w budynku Urzędu Gminy Jabłonna.
Pomniki
[edytuj | edytuj kod]Obelisk poświęcony pamięci Jana Pawła II i 25-lecia „Solidarności” znajduje się tuż przy ulicy Modlińskiej, na wysokości Domu Ogrodnika w Jabłonnie. Odsłonięty został w 2006 roku przez biskupa warszawsko-praskiego Sławoja Leszka Głódzia. Obelisk wykonano z bloku granitu, kształtem nawiązującym do gór.
Pomnik Wincentego Witosa, który znajduje się przy Domu Ogrodnika w Jabłonnie. Pomnik ten postawiono dla uczczenia czterdziestej rocznicy śmierci byłego premiera.
Pomnik poległych w latach 1939–1945. Umieszczony na skwerze nazwanym pseudonimami Żołnierzy AK: Mieczysława Stępnowskiego „Alfy” i Stanisława Felickiego „Skiby”, poległych 17 czerwca 1943 r, podczas eskorty transportu broni. Po lewej stronie pomnika umieszczona jest płyta pamiątkowa. Pomnik został zbudowany w latach 1981–1982 według projektu S. Kulona i M. Borysa. Pomnik znajduje się przy ulicy Modlińskiej 100, między Domem Ogrodnika a Urzędem Gminy[28]
Pomnik Armii Krajowej usytuowany tuż przy budynku Urzędu Gminy Jabłonna. Upamiętniający walkę Żołnierzy AK VII-Obwodu, I Rejonu, II Batalionu, VII-Kompanii AK „Obroża” na terenach Jabłonny i Legionowa. Monument wzniesiony w 1991 r., a w 1999 r. doposażony w stylizowany krzyż Virtuti Militari umieszczony na kracie ze stalowych prętów, zaś bryła pomnika przebudowana w formie barykady powstańczej[28].
Obelisk upamiętniający ofiary zbrodni katyńskiej i katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem został odsłonięty 18 kwietnia 2010 roku i poświęcony przez proboszcza parafii ks. Tadeusza Wasiluka.
-
Jana Pawła II
i Solidarności -
Wincentego Witosa
-
Alfy i Skiby
-
Ofiar Katynia
i katastrofy smoleńskiej -
Armii Krajowej
Tablice pamiątkowe
[edytuj | edytuj kod]Generał Władysław Sikorski
Tablica upamiętniająca stacjonowanie generała Władysława Sikorskiego i jego sztabu w Jabłonnie w latach 1920–1921. Tablica znajduje się na budynku Urzędu Gminy Jabłonna, od ulicy Modlińskiej.
Tablica pamiątkowa poświęcona pamięci żołnierzy Armii Krajowej, uczestników walk o niepodległą Polskę
Tablica upamiętniająca poświęcona pamięci żołnierzy Armii Krajowej, została odsłonięta 14 marca 2007 r. O tablicę zabiegał Edmund Kuklewski, przewodniczący Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, środowiska II batalionu I Rejonu VII Obwodu AK w Jabłonnie. Tablica znajduje się na ścianie frontowej szkoły podstawowej im. Armii Krajowej przy ul. Szkolnej 2 w Jabłonnie[29].
Tablica upamiętniająca żołnierzy dywizji im. T. Kościuszki poległych w 1944 roku
Tablica znajduje się na budynku Urzędu Gminy Jabłonna, po prawej stronie od wejścia.
Tablica upamiętniająca nadanie szkole podstawowej im. Armii Krajowej
Tablica upamiętniająca nadanie gimnazjum imienia Orła Białego
-
Generał Władysław Sikorski
-
Bohaterskim żołnierzom Szarych Szeregów AK
-
Pamięci żołnierzy dywizji im. T. Kościuszki
-
Nadanie imienia Orła Białego gimnazjum w Jabłonnie
-
Nadanie imienia Armii Krajowej szkole podstawowej
Biblioteka
[edytuj | edytuj kod]Gminna Biblioteka w Jabłonnie rozpoczęła swoją działalność w 1949 roku. Początek działania biblioteki nie był łatwy w związku z niskimi nakładami finansowymi na ten cel oraz lokalem, w jakim biblioteka musiała działać. Bardzo długo, na przestrzeni lat 1963–2005 bibliotekę prowadziła Krystyna Fluksik. W kwietniu 2005 roku w wyniku przeprowadzonego konkursu, kierownikiem biblioteki została Anna Czachorowska[30].
Biblioteka gminna, w związku z przeprowadzoną reformą administracyjną z 25 września 1954 roku – rok później – otrzymała miano biblioteki gromadzkiej. Ponownie biblioteka stała się gminną w 1973 roku.
Na początku 2006 roku biblioteka przystąpiła do programu „Ikonka”, dzięki czemu otrzymała dla swoich czytelników 3 komputery ze stałym dostępem do internetu. 28 czerwca 2006 roku Rada Gminy Jabłonna w drodze przyjętej uchwały nadała Gminnej Bibliotece w Jabłonnie imię Księdza Jana Twardowskiego[30]. W 2008 roku liczba woluminów wyniosła 23 tysiące, a liczba czytelników 1600 osób.
Urodzeni w Jabłonnie
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Miatkowski ps. „Zawada” – porucznik, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego, adiutant Hieronima Dekutowskiego „Zapory”.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42865
- ↑ Strona gminy. Sołectwo Jabłonna. Liczba mieszkańców na dzień 30.06.2024
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 360 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Wieści z naszej gminy. Nr 2, s. 6. [dostęp 2012-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-10)].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 265.
- ↑ Szymon Rudnicki , Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2015, s. 61–62, ISBN 978-83-7666-363-0, ISBN 978-83-7666-412-5 .
- ↑ Janusz Szczepański, Władze i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej wobec bolszewickiego zagrożenia w 1920 roku, Wydawnictwo Sejmowe 2022, ISBN 978-83-7666-720-1, s. 439.
- ↑ Getto w Legionowie. sztetl.org.pl. [dostęp 2022-08-03].
- ↑ „Warszawa Prawa Podmiejska 1942–1944, Z walk PPR, GL-AL” praca zbiorowa redakcją Benona Dymka, Wyd. MON Warszawa 1973 s. 817.
- ↑ Szczepański 2002 ↓, s. 25.
- ↑ Polska niezwykła.
- ↑ Historia Gminy Jabłonna str. 31. [dostęp 2012-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-01)].
- ↑ Rozkłady jazdy [online] [dostęp 2020-04-21] (pol.).
- ↑ PKS Polonus. [dostęp 2017-03-18].
- ↑ Translud. [dostęp 2017-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-19)].
- ↑ a b Szkoła – Aktualności [online], www.sp-jablonna.pl [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] .
- ↑ O szkole [online], gimjablonna.edupage.org [dostęp 2017-11-24] (pol.).
- ↑ Gimnazjum przeniesione do Chotomowa. www.jablonna.pl. [dostęp 2014-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-28)]. (pol.).
- ↑ Parkrun Polska [online], www.parkrun.pl [dostęp 2017-03-17] (ang.).
- ↑ Parkrun Jabłonna [online], www.parkrun.pl/jablonna [dostęp 2017-03-17] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-17] (pol.).
- ↑ Parkrun Jabłonna. Ruszają 27 sierpnia!, „Gazeta Powiatowa”, 25 czerwca 2016 [dostęp 2017-03-17] (pol.).
- ↑ Trasa parkrun Jabłonna oznaczona na stałe!, „Gazeta Powiatowa”, 16 marca 2017 [dostęp 2017-03-17] (pol.).
- ↑ Wieści z naszej gminy. Nr 23, s. 9. [dostęp 2012-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-10)].
- ↑ Wieści z naszej gminy. Nr 24, s. 10. [dostęp 2012-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-14)].
- ↑ Legio24: Nowy Komisariat Policji w Jabłonnie otwarty. 2014-01-08. [dostęp 2015-02-28]. (pol.).
- ↑ a b Przewodnik rowerowy „Śladami historii naszej gminy”. [dostęp 2012-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (pol.).
- ↑ Wieści z naszej gminy. Nr 1, s. 6. [dostęp 2012-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-04)].
- ↑ a b Strona internetowa Gminnej Biblioteki Publicznej. [dostęp 2012-07-06].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jabłonna (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 346 .
- Przemysław Boguszewski. Punkt Oporu Jabłonna. „Wojskowy Przegląd Techniczny i Logistyczny”, s. 8, 38, 2002. warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1230-7386.
- Jerzy Kasprzycki, Jerzy S. Majewski: Korzenie miasta, T. 6, Niedaleko od Warszawy. Warszawa: Veda, 2004, s. 176–183. ISBN 83-85584-84-6.
- Jacek Szczepański: Powiat legionowski na dawnej pocztówce. Towarzystwo Przyjaciół Legionowa, 2002, s. 25. ISBN 83-901789-9-0.
- Pałac w Jabłonnie na portalu sztuka.net. sztuka.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona