Jabłoń-Dobki
52°55′01″N 22°38′09″E/52,916944 22,635833| wieś | |
 Widok na część wsi Jabłoń-Dobki od strony południowo-zachodniej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
18-212[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BWM |
| SIMC |
0402069[5] |
Położenie na mapie gminy Nowe Piekuty  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego  | |
| 52°55′01″N 22°38′09″E/52,916944 22,635833[1]
| |
Jabłoń-Dobki – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Nowe Piekuty[5][6].
Zaścianek szlachecki Dobki należący do okolicy zaściankowej Jabłonia położony był w drugiej połowie XVII wieku w powiecie brańskim ziemi bielskiej województwa podlaskiego[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Jabłoni Kościelnej[8].
Historia wsi[edytuj | edytuj kod]
Do 1939[edytuj | edytuj kod]
Na popis szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1528 wystawiono 1 konnego jeźdźca ze wsi Seło Jabłońskich Dobowe. Wymieniono Bernata Dobkowicza, czyli syna Dobka. Nazwa wsi pochodzi zapewne od takiego imienia[9]. W 1548 do urzędu w Brańsku stawili się: Domarat i Bernard, którzy pisali się de Jabłouia Dobki. Rycerze z Jabłoni-Dobków składali przysięgę na wierności królowi polskiemu w 1569. Prawdopodobnie w tym czasie przyjęli herb Dąbrowa i nazwisko Jabłońskich.
W czasie spisu z 1580 podatek płacił szlachcic Dobek (1 włóka) od nowo zakupionych pól Domaratowizny (dawna własność Domarata) oraz Grzegorzowizny (w sumie 3 morgi). We wsi ziemię posiadali także: Szepietowski Jakub – który pisze się także z Brzósek (par. Dąbrowska), Tomasz Kikolski (5 włók) oraz Jakub Malik Jabłoński (3 włóki). Spis podatkowy z 1629 wymienia: Andrzeja i Mateusza, Mateusza i Ambrożego (oba na półwłóczku) oraz Piotra Purgela, który posiadał jednego poddanego chłopa. Kolejny spis z 1635 przekazuje, że Andrzej i Mateusz płacili z domów, z inszemi cześnikami, na włóce i ćwierci zł 4.
W innych dokumentach są wymienieni:
- Stanisław Jabłoński – komornik ziemski bielski (1658). Dziedziczył na Jabłoni Dąbrowie i Dobkach
- Adam – podsędek bielski (1770)
- Walenty Jabłoński – subdelegat grodzki brański (1789)[9]
Wieś została umieszczona przez Glogera w spisie miejscowości ziemi bielskiej. W 1827 we wsi było 10 domów i 59 mieszkańców, a pod koniec XIX wieku 15 domów i 209 mieszkańców[10]. Rosyjskie dane z 1891 informują o 15 gospodarstwach drobnoszlacheckich i 5 chłopskich. W sumie uprawiano tutaj 114 ha ziemi, w tym 87 ha gruntów ornych.
W 1921 we wsi istniało 14 domów i było 93 mieszkańców[9].
Okres II wojny światowej[edytuj | edytuj kod]
W okresie niemieckiej okupacji mieszkańcy Jabłoni-Dobek udzielali pomocy polskim partyzantom. We wsi funkcjonowała placówka Armii Krajowej[11].
8 marca 1944 roku w Jabłoni-Dobkach rozegrała się potyczka pomiędzy patrolem AK a niemiecką żandarmerią, w której wyniku zginął jeden Niemiec, a kilku zostało rannych. W odwecie jeszcze tego samego dnia żandarmi z okolicznych posterunków wsparci przez oddział Wehrmachtu przystąpili do pacyfikacji wsi. Większość mieszkańców zapędzono do jednego z budynków gospodarczych, który następnie podpalono i obrzucono granatami[12][13]. Z obliczeń Jerzego Smurzyńskiego wynika, że w Jabłoni-Dobkach zamordowano wtedy 93 osoby, w tym 33 kobiety i 30 dzieci poniżej 15. roku życia. Inne źródła szacowały liczbę ofiar na 91–96 osób. Najmłodsza ofiara liczyła 6 miesięcy, najstarsza – 82 lata. Wśród zamordowanych znalazło się 82 mieszkańców wsi oraz 11 osób pochodzących z innych miejscowości[12]. W czasie pacyfikacji spłonęło 17 domów mieszkalnych i 48 budynków gospodarczych. Ocalały tylko trzy gospodarstwa położone na skraju wsi[12][13].
Po wojnie wieś odbudowano. Na miejscu zbrodni wzniesiona została kaplica, a zbiorowy grób, w którym spoczęły ofiary, oznaczono nagrobkiem i krzyżem[12][13].
Współcześnie[edytuj | edytuj kod]
Wieś liczy 11 domów i 35 mieszkańców. Miejscowość posiada połączenie z drogą powiatową Wysokie Mazowieckie – Jabłoń Kościelna, sieć wodociągową i telefoniczną.
Obiekty zabytkowe[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż przydrożny z 1896 r.
- Mogiła zbiorowa ofiar terroru niemieckiego z 1944 r[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42925
- ↑ Wieś Jabłoń-Dobki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-05], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 361 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Anna Laszuk, Zaścianki i królewszczyzny : struktura własności ziemskiej w województwie podlaskim w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1998, s. 91.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ a b c Historia Poszczególnych Miejscowości z Terenu Gminy Nowe Piekuty. www.nowepiekuty.pl. [dostęp 2015-05-08].
- ↑ Jabłoń (2) J. okolica szlachecka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 340.
- ↑ Józef Fajkowski: Wieś w ogniu. Eksterminacja wsi polskiej w okresie okupacji hitlerowskiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1972, s. 307.
- ↑ a b c d Jerzy Smurzyński: Czarne lata na łomżyńskiej ziemi. Masowe zbrodnie hitlerowskie w roku 1939 i latach 1941–1945 w świetle dokumentów. Warszawa, Łomża: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, 1997, s. 106–117. ISBN 83-902985-2-X.
- ↑ a b c Michał Gnatowski, Waldemar Monkiewicz, Józef Kowalczyk: Wieś białostocka oskarża. Ze studiów nad eksterminacją wsi na Białostocczyźnie w latach wojny i okupacji hitlerowskiej. Białystok: OKBZH i Ośrodek Badań Naukowych w Białymstoku, 1981, s. 91–92. ISBN 83-00-00323-1.
- ↑ Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. (2012-08-11)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Aleksandra Gierwat: Uczcili pamięć tych, których dopadła krwawa zemsta – Artykuł o pacyfikacji z 1944 r. w Jabłoni-Dobkach. [dostęp 2010-01-18].
- Informacja o pacyfikacji z 1944 r. w Jabłoni Dobkach na stronie TVP. www.tvp.pl, 2010-03-07. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-04)].
- Informacja o pacyfikacji z 1944 r. w Jabłoni Dobkach na stronie Polskiego Radia
- Informacja o pacyfikacji z 1944 r. w Jabłoni Dobkach na stronie Gminy Nowe Piekuty. www.nowepiekuty.pl, 2012-10-07. [dostęp 2015-05-08].
- Siedziba gminy: Nowe Piekuty
