Jack Sepkoski
Jack John Sepkoski (ur. 26 lipca 1948 w Presque Isle w Maine, zm. 1 maja 1999) – amerykański geolog i paleontolog, autor syntetycznego podsumowania zmian bioróżnorodności w fanerozoiku i pionier badań nad masowymi wymieraniami.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Absolwent Uniwersytetu Notre Dame, doktorat uzyskał w 1977 r. na Uniwersytecie Harvarda na podstawie pracy o budowie geologicznej i paleontologii rejonu Black Hills. Od 1974 do 1978 r. był wykładowcą University of Rochester. Następnie został wykładowcą Uniwersytetu w Chicago, gdzie pracował do emerytury i gdzie mianowano go profesorem w 1986. Jednocześnie pracował w chicagowskim Muzeum Historii Naturalnej. W 1983 r. otrzymał nagrodę Charles Schuchert Award przyznawaną przez Paleontological Society. W 1997 r. został członkiem zagranicznym PAN[1].
Osiągnięcia naukowe[edytuj | edytuj kod]
Zmiany bioróżnorodności w fanerozoiku[edytuj | edytuj kod]
Nazwisko Sepkoskiego znane jest w nauce przede wszystkim z eponimicznej krzywej Sepkoskiego: jest to opracowany przezeń diagram, pokazujący zmiany bioróżnorodności w czasie (w ciągu całego fanerozoiku, to znaczy od kambru do dziś)[2][3]. Krzywa Sepkoskiego pokazuje zajście pięciu wielkich wymierań (zostały one udokumentowane częściowo we współpracy z Davidem Raupem)[4], a także istnienie wielkoskalowych zespołów, zwanych ewolucyjnymi faunami Sepkoskiego[5].
Teoria cykliczności wymierań[edytuj | edytuj kod]
Sepkoski był także współtwórcą tezy o występowaniu regularnego (co 26,2 mln lat) cyklu masowych wymierań w mezozoiku i kenozoiku. W wyniku późniejszych analiz teoria ta została odrzucona[6][7].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Na jego cześć nazwano gatunek triasowego ślimaka Praelittorina sepkoskii Nützel & Erwin, 2004[8] (obecna nazwa Microschiza sepkoskii)[9].
Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]
- J. John Sepkoski, A kinetic model of Phanerozoic taxonomic diversity I. Analysis of marine orders, „Paleobiology”, 4 (3), 1978, s. 223–251, DOI: 10.1017/S0094837300005972, JSTOR: 2400203 (ang.).
- J. John Sepkoski, A kinetic model of Phanerozoic taxonomic diversity II. Early Phanerozoic families and multiple equilibria, „Paleobiology”, 5 (3), 1979, s. 222–251, DOI: 10.1017/S0094837300006539 (ang.).
- J. John Sepkoski, A factor analytic description of the Phanerozoic marine fossil record, „Paleobiology”, 7 (1), 1981, s. 36–53, DOI: 10.1017/S0094837300003778, JSTOR: 2400639 (ang.).
- J. John Sepkoski, Alpha, beta, or gamma: where does all the diversity go?, „Paleobiology”, 14 (3), 1988, s. 221–234, DOI: 10.1017/S0094837300011969, JSTOR: 2400884 (ang.).
- D.M. Raup, J.J. Sepkoski, Mass Extinctions in the Marine Fossil Record, „Science”, 215 (4539), 1982, s. 1501–1503, DOI: 10.1126/science.215.4539.1501 (ang.).
- D.M. Raup, J.J. Sepkoski, Periodicity of extinctions in the geologic past, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 81 (3), 1984, s. 801–805, DOI: 10.1073/pnas.81.3.801, PMID: 6583680, PMCID: PMC344925 (ang.).
- J.J. Sepkoski, A compendium of fossil marine animal families, 2nd edition, „Contributions in Biology and Geology”, 83, 1992, s. 1–156, PMID: 11542296 (ang.).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Sepkoski, John, [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [online], PAN [dostęp 2021-09-10].
- ↑ Biodiversity through geologic time | Silurian Reef | The Field Museum [online], silurian-reef.fieldmuseum.org [dostęp 2024-03-08].
- ↑ J. John Sepkoski Jr., 1948-1999 [online], web.archive.org, 14 sierpnia 2016 [dostęp 2024-03-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-14].
- ↑ Wielkie wymierania – efekt wulkanizmu [online], Nauka w Polsce [dostęp 2024-03-08] (pol.).
- ↑ J. John Sepkoski, A factor analytic description of the Phanerozoic marine fossil record, „Paleobiology”, 7 (1), 1981, s. 36–53, DOI: 10.1017/S0094837300003778, ISSN 0094-8373 [dostęp 2024-03-08] (ang.).
- ↑ John Alroy, Dynamics of origination and extinction in the marine fossil record, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 105 (Suppl 1), 2008, s. 11536–11542, DOI: 10.1073/pnas.0802597105, ISSN 0027-8424, PMID: 18695240, PMCID: PMC2556405 [dostęp 2024-03-08].
- ↑ Anatoly D. Erlykin i inni, Mass extinctions over the last 500 myr: an astronomical cause? Andrew Smith (red.), „Palaeontology”, 60 (2), 2017, s. 159–167, DOI: 10.1111/pala.12283, ISSN 0031-0239 [dostęp 2024-03-08] (ang.).
- ↑ Alexander Nützel, Douglas H. Erwin, Late Triassic (Late Norian) gastropods from the Wallowa Terrane (Idaho, USA), „Paläontologische Zeitschrift”, 78 (2), 2004, s. 361–416, DOI: 10.1007/bf03009231, ISSN 0031-0220.
- ↑ Alexander Nützel i inni, Latest Triassic (Sevatian–Rhaetian) reef carbonates from the Northern Calcareous Alps (Austria), their mollusc dwellers, and their fate at the end-Triassic extinction event, „PalZ”, 97 (2), 2023, s. 265–309, DOI: 10.1007/s12542-022-00631-9, ISSN 1867-6812 (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Steve Koppes, Paleontologist J. John Sepkoski Jr., 1948-1999 [online], NASA, 4 maja 1999 [zarchiwizowane z adresu 2016-08-14] (ang.).