Jalu Kurek
| ||
![]() | ||
Data i miejsce urodzenia | 27 lutego 1904 Kraków | |
Data i miejsce śmierci | 10 listopada 1983 Rabka-Zdrój | |
Narodowość | Polak | |
Dziedzina sztuki | literatura | |
Epoka | Awangarda Krakowska | |
Ważne dzieła | ||
| ||
Odznaczenia | ||
![]() | ||
Nagrody | ||
nagroda młodych PAL (1935), nagroda m. Krakowa (1960), nagroda I stopnia ministra Kultury i sztuki (1977) |
Jalu Kurek, ps. „mafarka”, Jan Skowron (ur. 27 lutego 1904 w Krakowie jako Franciszek Kurek, zm. 10 listopada 1983 w Rabce) – polski poeta i prozaik, przedstawiciel tzw. Awangardy Krakowskiej. Laureat Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury za powieść społeczno-obyczajową z życia ówczesnej wsi małopolskiej Grypa szaleje w Naprawie (1934).
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn Piotra. Absolwent I Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie oraz Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (filologia polska i romańska). Studia pogłębił na uniwersytecie w Neapolu. Był wieloletnim przyjacielem F.T. Marinettiego.
Silnie związany z rodzinnymi Beskidami (jego matka pochodziła z Naprawy), którym poświęcił kilka powieści. Rozgłos przyniosły mu utwory Grypa szaleje w Naprawie z 1934 i Woda wyżej z 1935. Był autorem liryków, poematów, opowiadań i powieści. Pracował jako dziennikarz i redaktor, pozostawiając po sobie reportaże, felietony, eseje i artykuły. Autor przekładów poezji włoskiej (m.in. Sonetów do Laury Franciszka Petrarki); jako tłumacz przyczynił się do popularyzacji w Polsce dorobku włoskich futurystów. W latach 1931-33 był redaktorem awangardowej "Linii". Zajmował się również teatrem i filmem (OR - Obliczenia Rytmiczne z 1933, jeden z pierwszych polskich filmów eksperymentalnych). Malował obrazy, wędrował po górach (był taternikiem), uprawiał sport.
W 1953 podpisał rezolucję ZLP poparcia dla stalinowskich władz PRL w sprawie tzw. procesu krakowskiego po aresztowaniu pod sfabrykowanymi zarzutami duchownych katolickich i skazaniu na karę śmierci: Edwarda Chachlicę, Michała Kowalika i księdza Józefa Lelitę.
W 1955 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[1]. W 1960 otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa.
Osobliwe imię Jalu było dziecięcym przezwiskiem pisarza, nadanym mu przypadkowo, ale używanym w domu (od Jalu, rzeki granicznej między Chinami i Koreą). Kurek używał go w pseudonimie literackim do czasu urzędowej zmiany imienia.
W 1957 wraz z żoną Hanną Ablewicz-Kurek (również pisarką) pisarz rozpoczął budowę drewnianego domu w Naprawie w miejscu, w którym stała kiedyś chałupa matki Kurka (Rozalii Kurek, z domu Panek). Miał dwoje dzieci: Ewę i Grzegorza[2].
Twórczość (wybrane edycje)[edytuj | edytuj kod]
- Upały, 1925
- Śpiewy o Rzeczypospolitej, 1929
- Kim był Andrzej Panik? Andrzej Panik zamordował Amundsena, nakładem „Zwrotnicy”, Kraków 1926
- SOS (Zbaw nasze dusze!), nakładem „Zwrotnicy”, Kraków 1927
- Mount Everest 1924, Warszawa 1933
- Mohigangas, 1934
- Grypa szaleje w Naprawie, 1934
- Woda wyżej, 1935
- Drzewo boleści, 1938
- Zamurowana rzeka, Lwów 1939
- Młodości, śpiewaj!, wydawnictwo „Rój”, Warszawa 1939
- Janosik. tom 1-3, 1945-48
- Ocean Nie-Spokojny, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1951
- Węzeł Garmo, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1953
- Nad Czorsztynem się błyska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953
- Dzień dobry, Toporna, Wydawnictwo Iskry, 1954
- Księga Tatr, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1955
- Wiersze wybrane, Kraków 1956
- Strumień goryczy, Warszawa 1957
- Gwiazda Spada, Wydawnictwo Iskry, 1959
- Pepe kanarek, Wydawnictwo Iskry, 1961
- Zabijcie Barabasza, PAX, 1961
- Kantata profesora Wróbla, Wydawnictwo Literackie, 1962
- Mój Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1963
- Eksplodują ogrody, 1964
- Uważaj, żmija!, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1965
- Rzecz niepodległa, Wydawnictwo Literackie, 1966
- Posągi z wiatru, Warszawa 1966
- Pod przełęczą, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 1968
- Świnia Skała, Warszawa 1970
- Syn Róży, 1970
- Wysoka Gierlachowska, Warszawa 1970
- Bestia, 1973
- Ludowa lutnia, Warszawa 1975
- Planeta, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975
- Zmierzch natchnienia?, 1976
- Godzina X. Rzecz o umieraniu, 1978
- Księga Tatr wtóra, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978
- Boże mojego serca, Kraków 1983
- Najkamienniejsze; Wiersze tatrzańskie, Warszawa 1984
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 96, poz. 1298.
- ↑ Beata Firek. Grypa szaleje w Naprawie.... „Naprawska Jesień (bezpłatny dodatek Gazety Krakowskiej)”. 4 października 2006. s. 4.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni 1939-1991. Leksykon. Tower Press, 2000, s. 226.
- Absolwenci Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Laureaci Nagrody Miasta Krakowa
- Laureaci Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury
- Ludzie urodzeni w Krakowie
- Ludzie związani z Naprawą
- Ludzie związani z Tatrami
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Pisarze związani z Krakowem
- Pisarze związani z Neapolem
- Polscy pisarze dwudziestolecia międzywojennego
- Polscy pisarze współcześni
- Polscy poeci XX wieku
- Polscy prozaicy XX wieku
- Polscy tłumacze literatury włoskiej
- Polscy twórcy literatury górskiej
- Sygnatariusze rezolucji Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego
- Urodzeni w 1904
- Zmarli w 1983