Jalu Kurek

Jalu Kurek
Data i miejsce urodzenia	27 lutego 1904 Kraków
Data i miejsce śmierci	10 listopada 1983 Rabka-Zdrój
Narodowość	Polak
Dziedzina sztuki	literatura
Epoka	Awangarda Krakowska
Ważne dzieła
Grypa szaleje w Naprawie Księga Tatr
Odznaczenia
Nagrody
nagroda młodych PAL (1935), nagroda m. Krakowa (1960), nagroda I stopnia ministra Kultury i sztuki (1977)

Jalu Kurek, ps. „mafarka”, Jan Skowron (ur. 27 lutego 1904 w Krakowie jako Franciszek Kurek, zm. 10 listopada 1983 w Rabce) – polski poeta i prozaik, przedstawiciel tzw. Awangardy Krakowskiej. Laureat Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury za powieść społeczno-obyczajową z życia ówczesnej wsi małopolskiej Grypa szaleje w Naprawie (1934).

Życiorys

Autograf w Krakowie (maj 1979)

Syn Piotra. Absolwent I Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie oraz Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (filologia polska i romańska). Studia pogłębił na uniwersytecie w Neapolu. Był wieloletnim przyjacielem F.T. Marinettiego.

Silnie związany z rodzinnymi Beskidami (jego matka pochodziła z Naprawy), którym poświęcił kilka powieści. Rozgłos przyniosły mu utwory Grypa szaleje w Naprawie z 1934 i Woda wyżej z 1935. Był autorem liryków, poematów, opowiadań i powieści. Pracował jako dziennikarz i redaktor, pozostawiając po sobie reportaże, felietony, eseje i artykuły. Autor przekładów poezji włoskiej (m.in. Sonetów do Laury Franciszka Petrarki); jako tłumacz przyczynił się do popularyzacji w Polsce dorobku włoskich futurystów. W latach 1931-33 był redaktorem awangardowej "Linii". Zajmował się również teatrem i filmem (OR - Obliczenia Rytmiczne z 1933, jeden z pierwszych polskich filmów eksperymentalnych). Malował obrazy, wędrował po górach (był taternikiem), uprawiał sport.

W 1953 podpisał rezolucję ZLP poparcia dla stalinowskich władz PRL w sprawie tzw. procesu krakowskiego po aresztowaniu pod sfabrykowanymi zarzutami duchownych katolickich i skazaniu na karę śmierci: Edwarda Chachlicę, Michała Kowalika i księdza Józefa Lelitę.

W 1955 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1960 otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa.

Osobliwe imię Jalu było dziecięcym przezwiskiem pisarza, nadanym mu przypadkowo, ale używanym w domu (od Jalu, rzeki granicznej między Chinami i Koreą). Kurek używał go w pseudonimie literackim do czasu urzędowej zmiany imienia.

W 1957 wraz z żoną Hanną Ablewicz-Kurek (również pisarką) pisarz rozpoczął budowę drewnianego domu w Naprawie w miejscu, w którym stała kiedyś chałupa matki Kurka (Rozalii Kurek, z domu Panek). Miał dwoje dzieci: Ewę i Grzegorza.

Twórczość (wybrane edycje)

• Upały, 1925
• Śpiewy o Rzeczypospolitej, 1929
• Kim był Andrzej Panik? Andrzej Panik zamordował Amundsena, nakładem „Zwrotnicy”, Kraków 1926
• SOS (Zbaw nasze dusze!), nakładem „Zwrotnicy”, Kraków 1927
• Mount Everest 1924, Warszawa 1933
• Mohigangas, 1934
• Grypa szaleje w Naprawie, 1934
• Woda wyżej, 1935
• Drzewo boleści, 1938
• Zamurowana rzeka, Lwów 1939
• Młodości, śpiewaj!, wydawnictwo „Rój”, Warszawa 1939
• Janosik. tom 1-3, 1945-48
• Ocean Nie-Spokojny, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1951
• Węzeł Garmo, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1953
• Nad Czorsztynem się błyska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953
• Dzień dobry, Toporna, Wydawnictwo Iskry, 1954
• Księga Tatr, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1955
• Wiersze wybrane, Kraków 1956
• Strumień goryczy, Warszawa 1957
• Gwiazda Spada, Wydawnictwo Iskry, 1959
• Pepe kanarek, Wydawnictwo Iskry, 1961
• Zabijcie Barabasza, PAX, 1961
• Kantata profesora Wróbla, Wydawnictwo Literackie, 1962
• Mój Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1963
• Eksplodują ogrody, 1964
• Uważaj, żmija!, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1965
• Rzecz niepodległa, Wydawnictwo Literackie, 1966
• Posągi z wiatru, Warszawa 1966
• Pod przełęczą, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 1968
• Świnia Skała, Warszawa 1970
• Syn Róży, 1970
• Wysoka Gierlachowska, Warszawa 1970
• Bestia, 1973
• Ludowa lutnia, Warszawa 1975
• Planeta, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975
• Zmierzch natchnienia?, 1976
• Godzina X. Rzecz o umieraniu, 1978
• Księga Tatr wtóra, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978
• Boże mojego serca, Kraków 1983
• Najkamienniejsze; Wiersze tatrzańskie, Warszawa 1984

Bibliografia

• Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni 1939-1991. Leksykon. Tower Press, 2000, s. 226.