Jalu Kurek

Jalu Kurek
Data i miejsce urodzenia	27 lutego 1904 Kraków
Data i miejsce śmierci	10 listopada 1983 Rabka-Zdrój
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura
Epoka	Awangarda krakowska
Ważne dzieła
Grypa szaleje w Naprawie Księga Tatr
Odznaczenia
Nagrody
nagroda młodych PAL (1935), nagroda m. Krakowa (1960), nagroda I stopnia ministra Kultury i sztuki (1977)

Jalu Kurek, ps. „mafarka”, Jan Skowron (ur. 27 lutego 1904 w Krakowie jako Franciszek Kurek, zm. 10 listopada 1983 w Rabce) – polski poeta i prozaik, przedstawiciel tzw. Awangardy Krakowskiej. Laureat Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury za powieść społeczno-obyczajową z życia ówczesnej wsi małopolskiej Grypa szaleje w Naprawie.

Życiorys

Syn Piotra. Absolwent I Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie oraz Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (filologia polska i romańska). Studia pogłębił na uniwersytecie w Neapolu. Był wieloletnim przyjacielem F. T. Marinettiego.

Silnie związany z rodzinnymi Beskidami (jego matka pochodziła z Naprawy), którym poświęcił kilka powieści. Największą sławę przyniosły mu Grypa szaleje w Naprawie z 1934 i Woda wyżej z 1935. Jest autorem wielu liryków, poematów, opowiadań i powieści. Przez długie lata pracował jako dziennikarz i redaktor, czego pozostałością są jego reportaże, felietony, eseje i artykuły. Autor licznych przekładów poezji włoskiej (m.in. Sonetów do Laury Franciszka Petrarki). Jako tłumacz z języka włoskiego przyczynił się do popularyzacji w Polsce dorobku włoskich futurystów. W latach 1931-33 redaktor awangardowej „Linii”. Zajmował się również teatrem i filmem (OR - Obliczenia Rytmiczne z 1933, jeden z pierwszych polskich filmów eksperymentalnych). Malował obrazy, wędrował po górach (był taternikiem), uprawiał sport. W 1953 podpisał rezolucję ZLP w sprawie procesu krakowskiego.

Osobliwe imię Jalu było dziecięcym przezwiskiem pisarza, nadanym mu przypadkowo, ale używanym nawet w domu (pochodziło od nazwy rzeki Yalu, granicznej rzeki między Chinami i Koreą). Franciszek Kurek używał tego imienia najpierw w pseudonimie literackim, a później urzędowo zmienił sobie imię.

W 1957 wraz z żoną Hanną Ablewicz-Kurek (również pisarką) pisarz rozpoczął budowę drewnianego domu w Naprawie. Dom stanął w miejscu, w którym stała kiedyś chałupa matki Kurka (Rozalii Kurek, z domu Panek). Literat miał dwoje dzieci: Ewę i Grzegorza.

W 1955 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Publikacje (wybrane wydania)

• Mount Everest, Warszawa 1924;
• Upały, 1925;
• Śpiewy o Rzeczypospolitej, 1929;
• Kim był Andrzej Panik? Andrzej Panik zamordował Amundsena, nakładem „Zwrotnicy”, Kraków 1926;
• SOS (Zbaw nasze dusze!), nakładem „Zwrotnicy”, Kraków 1927;
• Mohigangas, 1934;
• Grypa szaleje w Naprawie, 1934;
• Woda wyżej, 1935;
• Drzewo boleści, 1938;
• Zamurowana rzeka, Lwów 1939;
• Młodości, śpiewaj!, wydawnictwo „Rój”, Warszawa 1939;
• Janosik. tom 1-3, 1945-48;
• Ocean Nie-Spokojny, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1951;
• Węzeł Garmo, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1953;
• Nad Czorsztynem się błyska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953;
• Dzień dobry, Toporna, Wydawnictwo Iskry, 1954;
• Księga Tatr, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1955;
• Wiersze wybrane, Kraków 1956;
• Strumień goryczy, Warszawa 1957;
• Gwiazda Spada, Wydawnictwo Iskry, 1959;
• Pepe kanarek, Wydawnictwo Iskry, 1961;
• Zabijcie Barabasza, PAX, 1961;
• Kantata profesora Wróbla, Wydawnictwo Literackie, 1962;
• Mój Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1963;
• Eksplodują ogrody, 1964;
• Uważaj, żmija!, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1965;
• Rzecz niepodległa, Wydawnictwo Literackie, 1966;
• Posągi z wiatru, Warszawa 1966;
• Pod przełęczą, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 1968;
• Świnia Skała, Warszawa 1970;
• Syn Róży, 1970;
• Wysoka Gierlachowska, Warszawa 1970;
• Bestia, 1973;
• Ludowa lutnia, Warszawa 1975;
• Planeta, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975;
• Zmierzch natchnienia?, 1976;
• Godzina X. Rzecz o umieraniu, 1978;
• Księga Tatr wtóra, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978;
• Boże mojego serca, Kraków 1983;
• Najkamienniejsze; Wiersze tatrzańskie, Warszawa 1984.

Bibliografia

• Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni, 1939-1991: Leksykon. Tower Press, 2000, s. 226.