Jalu Kurek

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Jalu Kurek
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia 27 lutego 1904
Kraków
Data i miejsce śmierci 10 listopada 1983
Rabka-Zdrój
Narodowość Polak
Dziedzina sztuki literatura, poezja
Epoka Awangarda Krakowska
Ważne dzieła
Faksymile
Autograf w Krakowie (maj 1979)
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Nagrody

nagroda młodych PAL (1935), nagroda m. Krakowa (1960), nagroda I stopnia ministra Kultury i sztuki (1977)

Cytaty w Wikicytatach

Jalu Kurek, ps. mafarka, Jan Skowron (ur. 27 lutego 1904 w Krakowie jako Franciszek Kurek, zm. 10 listopada 1983 w Rabce) – polski poeta i prozaik, przedstawiciel tzw. Awangardy Krakowskiej. Laureat Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury za powieść społeczno-obyczajową z życia ówczesnej wsi małopolskiej Grypa szaleje w Naprawie (1934).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Krakowie, w rodzinie pochodzenia chłopskiego – syn Piotra, woźnego Zakładu Chemicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, i Rozalii[1]. Był najmłodszym z czworga rodzeństwa (dwóch braci i siostra)[1]. Absolwent Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie oraz Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (filologia polska i romańska)[2]. Po maturze, równolegle ze studiami, podjął pracę w dziennikarstwie, w dziale literackim „Głosu Narodu”[3]. Związany był też z pismem „Zwrotnica”[4]. Studia pogłębił w latach 1924-25 na uniwersytecie w Neapolu[5]. Był wieloletnim przyjacielem F.T. Marinettiego. W 1925 roku zadebiutował awangardowym tomem poezji Upały, a w kolejnym roku powieścią Kim był Andrzej Panik? Andrzej Panik zamordował Amundsena[6].

Silnie związany z rodzinnymi Beskidami (jego matka była góralką z Naprawy), którym poświęcił kilka powieści. Rozgłos przyniosły mu utwory Grypa szaleje w Naprawie z 1934 i Woda wyżej z 1935. Był autorem liryków, poematów, opowiadań i powieści. Pracował jako dziennikarz i redaktor, pozostawiając po sobie reportaże, felietony, recenzje, eseje i artykuły. Autor przekładów poezji włoskiej (m.in. Sonetów do Laury Franciszka Petrarki); jako tłumacz przyczynił się do popularyzacji w Polsce dorobku włoskich futurystów[7]. W latach 1931-33 był jednym z założycieli i redaktorem awangardowej „Linii”[8]. Od 1932 roku pracował jako redaktor w koncernie prasowym IKC[9]. Pisywał także pod pseudonimami: mafarka, Jan Skowron, Franciszek Ruczaj[3]. Zajmował się również teatrem i filmem (krótkometrażowy OR - Obliczenia Rytmiczne z 1932, jeden z pierwszych polskich filmów eksperymentalnych), pisał recenzje i artykuły teoretyczne[10]. Malował obrazy. Wędrował po górach (był taternikiem), uprawiał amatorsko sport (m.in. kolarstwo, narciarstwo, skoki narciarskie)[11]. Angażował się w ochronę przyrody[11]. Swoją rodzinę i ścieżkę literacką opisał w książce autobiograficznej Mój Kraków (1963), później poszerzanej.

Po wybuchu II wojny światowej, w 1939 roku przedostał się do Lwowa, anektowanego przez ZSRR, i uczestniczył następnie w tamtejszym polskim życiu literackim pod patronatem Związku Pisarzy Radzieckich aż do zajęcia miasta przez Niemców[12]. Wiosną 1945 roku ponownie zamieszkał w Krakowie[13]. Podczas wojny napisał powieść Janosik, którą sam uważał za swoje najlepsze dzieło – została wydana w małym nakładzie po wyzwoleniu, a następnie wstrzymana przez władze i wznowiona dopiero po upadku stalinizmu w 1959 roku[14]. W 1953 podpisał rezolucję ZLP poparcia dla stalinowskich władz PRL w sprawie tzw. procesu krakowskiego po aresztowaniu pod sfabrykowanymi zarzutami duchownych katolickich i skazaniu na karę śmierci: Edwarda Chachlicę, Michała Kowalika i księdza Józefa Lelitę.

W 1955 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[15], następnie Krzyżem Komandorskim tego orderu[16]. W 1960 otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa (nie przyjął)[16]. Przez sześć lat był radnym Krakowa[17].

Ochrzczony został imionami Franciszek Andrzej[18]. Osobliwe imię Jalu było dziecięcym przezwiskiem pisarza, nadanym mu przypadkowo przez brata bezpośrednio po chrzcie, po czym używanym w domu[18]. Zbieżność z nazwą rzeki Jalu między Chinami i Koreą, gdzie później doszło do bitwy w wojnie rosyjsko-japońskiej, była przypadkowa[18]. Kurek używał go w pseudonimie literackim do czasu urzędowej zmiany imienia.

Po wojnie ożenił się z Hanną Ablewicz-Kurek (również pisarką). W 1957 wraz z żoną rozpoczął budowę drewnianego domu w Naprawie w miejscu, w którym stała kiedyś chałupa matki Kurka (Rozalii Kurek, z domu Panek). Mieli dwoje dzieci: Ewę i Grzegorza[19].

W 1932 roku odbył służbę wojskową, w szkole podchorążych artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, otrzymując stopień podporucznika artylerii rezerwy[9].

Twórczość (wybrane edycje)[edytuj | edytuj kod]

  • Upały, 1925
  • Śpiewy o Rzeczypospolitej, 1929
  • Kim był Andrzej Panik? Andrzej Panik zamordował Amundsena, nakładem „Zwrotnicy”, Kraków 1926
  • SOS (Zbaw nasze dusze!), nakładem „Zwrotnicy”, Kraków 1927
  • Mount Everest 1924, Warszawa 1933 (dotycząca wyprawy George′a Mallory′ego)[11]
  • Mohigangas, 1934
  • Grypa szaleje w Naprawie, 1934
  • Woda wyżej, 1935
  • Drzewo boleści, 1938
  • Zamurowana rzeka, Lwów 1939
  • Młodości, śpiewaj!, wydawnictwo „Rój”, Warszawa 1939
  • Janosik. tom 1-3, 1945-48
  • Ocean Nie-Spokojny, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1951
  • Węzeł Garmo, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1953
  • Nad Czorsztynem się błyska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953
  • Dzień dobry, Toporna, Wydawnictwo Iskry, 1954
  • Księga Tatr, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1955
  • Wiersze wybrane, Kraków 1956
  • Strumień goryczy, Warszawa 1957
  • Gwiazda Spada, Wydawnictwo Iskry, 1959
  • Pepe kanarek, Wydawnictwo Iskry, 1961
  • Zabijcie Barabasza, PAX, 1961
  • Kantata profesora Wróbla, Wydawnictwo Literackie, 1962
  • Mój Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1963
  • Eksplodują ogrody, 1964
  • Uważaj, żmija!, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1965
  • Rzecz niepodległa, Wydawnictwo Literackie, 1966
  • Posągi z wiatru, Warszawa 1966
  • Pod przełęczą, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 1968
  • Świnia Skała, Warszawa 1970
  • Syn Róży, 1970
  • Wysoka Gierlachowska, Warszawa 1970
  • Bestia, 1973
  • Ludowa lutnia, Warszawa 1975
  • Planeta, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975
  • Zmierzch natchnienia?, 1976
  • Godzina X. Rzecz o umieraniu, 1978
  • Księga Tatr wtóra, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978
  • Boże mojego serca, Kraków 1983
  • Najkamienniejsze; Wiersze tatrzańskie, Warszawa 1984

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Kurek 1978 ↓, s. 7-8.
  2. ↑ Kurek 1978 ↓, s. 152.
  3. ↑ a b Kurek 1978 ↓, s. 95-99.
  4. ↑ Kurek 1978 ↓, s. 146.
  5. ↑ Kurek 1978 ↓, s. 102-116.
  6. ↑ Kurek 1978 ↓, s. 117, 153.
  7. ↑ Kurek 1978 ↓, s. 311.
  8. ↑ Kurek 1978 ↓, s. 199-201.
  9. ↑ a b Kurek 1978 ↓, s. 221-222.
  10. ↑ Kurek 1978 ↓, s. 227-229.
  11. ↑ a b c Kurek 1978 ↓, s. 154-155.
  12. ↑ Kurek 1978 ↓, s. 250, 267.
  13. ↑ Kurek 1978 ↓, s. 277.
  14. ↑ Kurek 1978 ↓, s. 255, 273-278.
  15. ↑ M.P. z 1955 r. nr 96, poz. 1298.
  16. ↑ a b Kurek 1978 ↓, s. 288-289.
  17. ↑ Kurek 1978 ↓, s. 330.
  18. ↑ a b c Kurek 1978 ↓, s. 65-67.
  19. ↑ Beata Firek. Grypa szaleje w Naprawie.... „Naprawska Jesień (bezpłatny dodatek Gazety Krakowskiej)”. 4 października 2006. s. 4. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni 1939-1991. Leksykon. Tower Press, 2000, s. 226.
  • Jalu Kurek: Mój Kraków. Wyd. IV poszerzone. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1978.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jalu_Kurek&oldid=64582364”