James McNeill Whistler

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
James McNeill Whistler
Ilustracja
Aranżacja szarości – portret malarza (autoportret); ok. 1872, Detroit Institute of Arts
Imię i nazwisko

James Abbott McNeill Whistler

Data i miejsce urodzenia

10 lipca 1834
Lowell, Massachusetts, Stany Zjednoczone

Data i miejsce śmierci

17 lipca 1903
Londyn, Wielka Brytania

Narodowość

amerykańska

Dziedzina sztuki

malarstwo, grafika

Epoka

estetyzm, impresjonizm, tonalizm

Ważne dzieła
podpis

James Abbott McNeill Whistler (ur. 10 lipca[a] 1834 w Lowell, Massachusetts, Stany Zjednoczone, zm. 17 lipca 1903 w Londynie, Wielka Brytania) – amerykański malarz i grafik, aktywny głównie w Anglii. Po śmierci matki w 1881 roku James dodał do swojego nazwiska panieńskie nazwisko matki – McNeill[1].

Syn oficera, kontynuował rodzinną tradycję uczęszczając przez kilka lat do West Point, skąd go zwolniono za braki w dziedzinie chemii[2]. W 1855 wyjechał do Paryża, gdzie zetknął się z Édouardem Manetem, Charles'em Baudelaire'em i Henri Fantin-Latourem. W 1859 przyjechał do Londynu, następnie wiele podróżował. W 1863 wystawiał w Salonie Odrzuconych. W 1890 osiadł w Paryżu. Jego twórczość, związana z wczesną fazą impresjonizmu, wykazuje także wpływ Gustave`a Courbeta oraz grafiki japońskiej, której był jednym z pierwszych odkrywców i entuzjastów. W swych obrazach kładł nacisk na zagadnienia kolorystyczne, zestawiając układy barwne na wzór kompozycji muzycznych, stosował subtelne, prawie monochromatyczne zestawienia kolorów. Jako grafik uprawiał akwafortę i litografię.

Biografia i twórczość[edytuj | edytuj kod]

James McNeill Whistler urodził się w Stanach Zjednoczonych w 1834 jako syn znanego inżyniera kolejowego George’a Washingtona Whistlera[3] i jego drugiej żony Anny Matildy McNeill[4]. W 1843 George Whistler przeniósł się z rodziną do Sankt Petersburga w Rosji, gdzie młody James pobierał lekcje malarstwa[5].

Whistler w latach 1847–1849

Lata 1847–1848 Whistler spędził w Londynie wśród krewnych, podczas gdy jego ojciec pracował nadal w Petersburgu, gdzie zmarł w 1849.

Po pobycie w Anglii James Whistler powrócił do Ameryki, żeby w 1851 zostać słuchaczem akademii wojskowej West Point[6]. W 1854 został usunięty z akademii za brak postępów w nauce (chemia) i niedostateczną dyscyplinę[4].

W 1855 wyjechał z powrotem do Europy, postanawiając poświęcić się malarstwu. Początkowo osiadł w Paryżu, gdzie m.in. uczęszczał do Ecole Impériale et Spéciale de Dessin w Paryżu[4], ale w 1859 przeniósł się do Londynu, gdzie miał spędzić większość swego życia[7]. W Londynie spotkał Gabriela Rosettiego i innych członków Bractwa Prerafaelitów, którzy później wywarli głęboki wpływ na jego twórczość[8].

Rysunek Joanny Hiffernan, wykonany przez Whistlera

W Londynie spotkał też Joannę Hiffernan, modelkę, która miała zostać jego kochanką. Ich stosunki były określane jako „małżeństwo bez błogosławieństwa kościelnego”[9]. Z udziałem Hiffernan jako modelki powstał m.in. znany cykl trzech obrazów zatytułowany Symfonia w bieli.

W 1865 Whistler współpracował z Gustave’em Courbetem. Spotkał też Alberta Moore’a; obaj stali się wyznawcami filozofii sztuka dla sztuki. W 1866 z powodów rodzinnych i politycznych Whistler wyjechał do Valparaiso (Chile), gdzie namalował kilka obrazów, w tym Nokturn w błękicie i złocie – zatoka w Valparaiso[4].

W 1870 ze związku Whistlera z Joanną Hiffernan urodził się ich nieślubny syn Charles Hanson[4].

W 1871 Whistler namalował portret matki, zatytułowany Aranżacja szarości i czerni nr 1: matka artysty, potocznie: Matka Whistlera, najbardziej znany obraz artysty[10] i jeden z najsłynniejszych amerykańskich obrazów znajdujących się poza granicami Stanów Zjednoczonych[11].

W tym samym roku artysta rozpoczął też malowanie cyklu obrazów pod wspólnym tytułem: „nokturny”, który zasugerował mu F. R. Leyland. Pierwszym obrazem z tego cyklu był Nokturn w błękicie i srebrze – Chelsea[4].

W latach 1872–1877 Whistler namalował kolejny obraz z tego cyklu, zatytułowany Nokturn w czerni i w złocie – spadająca raca. Obraz został po raz pierwszy wystawiony w 1878 w londyńskiej Grosvenor Gallery i spotkał się z kompletnym niezrozumieniem ze strony londyńskiej publiczności wychowanej na obrazach prerafaelitów. Znany krytyk sztuki John Ruskin skrytykował dzieło Whistlera nazywając je „kubłem farby wylanym w twarz publiczności”[12]. W odpowiedzi na te komentarze Whistler oskarżył Ruskina o zniesławienie. Wygrał proces, ale uzyskał tylko nieznaczne odszkodowanie. Koszty procesu doprowadziły Whistlera do bankructwa. W 1879 dom artysty został sprzedany, a on sam wyjechał do Wenecji, żeby wykonać 12 akwafort na zlecenie Towarzystwa Sztuk Pięknych. Do Londynu powrócił w 1880[13]. Akwaforty zostały wystawione w Londynie w 1880 i 1883 oraz na wystawie Wunderlicha w Nowym Jorku w 1883[4].

Pierwszy zestaw akwafort weneckich, obejmujący 12 prac, został opublikowany w 1880 a zestaw drugi (26 akwafort) w 1886. Whistler wykonał też, choć nigdy nie opublikował, kilka dalszych zestawów, w tym Zestaw Jubileuszowy (Jubilee Set) w 1887 i Zestaw Renesansowy we Francji w 1888 i Amsterdamie w 1889[4].

Artysta dużo podróżował po Anglii i Europie kontynentalnej. Jego prace były wystawiane w Europie i Ameryce. W 1883 w Nowym Jorku na wystawie Pedestal Fund Art Loan Exhibition zaprezentowano jego pierwszą akwarelę, Śnieg, namalowaną w Amsterdamie w 1882. W 1884 razem ze swoimi wychowankami, urodzonym w Australii Mortimerem Menpesem i urodzonym w Niemczech Walterem Sickertem malował morskie pejzaże w St. Ives[4].

Znaczek pocztowy poświęcony Whistlerowi, wydany w 1940 przez US Post Office

W 1884 namalował Aranżację czerni – portret Señora Pablo de Sarasate. Obraz był wystawiany w Londynie, Hamburgu, Paryżu i na koniec, w 1896, w Pittsburghu, gdzie został zakupiony przez tamtejszy Carnegie Museum of Art, pierwszą amerykańską publiczną galerię, która kupiła jego pracę[4].

In 1886 Towarzystwo Artystów Brytyjskich (Society of British Artists) w Londynie, w nadziei na ożywienie działalności, wybrało Whistlera na swego prezesa. Whistler na nowym stanowisku dał się poznać jako autokrata a reformy, których się podjął, nie wzbudziły uznania, więc został zmuszony do rezygnacji[4].

W 1888 Whistler ożenił się z Beatrix, wdową po Edwardzie Williamie Godwinie. Była ona artystką i projektantką i pozowała Whistlerowi do kilku litografii, w tym do Duetu (1894). Najbardziej przejmujące z litografii: Na Balkonie i Siesta ukazują Beatrix umierającą na raka (zmarła w 1896)[4].

W 1890 wydawnictwo William Heinemann opublikowało zbiór listów i pamfletów Whistlera The Gentle Art of Making Enemies[4].

W 1896 Whistler został wybrany na pierwszego prezesa Międzynarodowego Towarzystwa Rzeźbiarzy, Malarzy i Rytowników (International Society of Sculptors, Painters and Gravers)[4].

Whistler zmarł w Londynie 17 lipca 1903[4].

Najważniejsze dzieła[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Podawana jest też data 11 lipca, patrz: University of Glasgow: The Correspondence of James McNeill Whistler: Biografical Notes. [dostęp 2011-10-14]. (ang.).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. James McNeill Whistler „Aranżacja w szarości i czerni nr 1: portret matki artysty” » Niezła sztuka, Niezła sztuka, 12 lipca 2023 [dostęp 2023-10-28] (pol.).
  2. I. Chilvers, H. Osborne, Oksfordzki leksykon sztuki, Warszawa 2002, s. 704.
  3. Ronald Anderson, Anne Koval: James McNeill Whistler: Beyond the Myth. s. 3-6.
  4. a b c d e f g h i j k l m n o University of Glasgow: The Correspondence of James McNeill Whistler: Biografical Notes. [dostęp 2011-10-14]. (ang.).
  5. Stanley Weintraub: Whistler: A biography. s. 6-9.
  6. Ronald Anderson, Anne Koval: James McNeill Whistler: Beyond the Myth. s. 26-31.
  7. Margaret F. MacDonald: Whistler, James (Abbott) McNeill.
  8. Robin Spencer: Whistler, James Abbott McNeill (1834–1903).
  9. Stanley Weintraub: Whistler: A biography. s. 71.
  10. Natasha Wallace w: JSSGallery.org: Arrangement in Grey and Black: Portrait of the Painter's Mother. [dostęp 2011-10-14]. (ang.).
  11. Jean-Gilles Berizzi w: Musée d’Orsay: [https://web.archive.org/web/20120421002115/http://www.musee-orsay.fr/en/collections/works-in-focus/search/commentaire/commentaire_id/arrangement-en-gris-et-noir-n1-445.html?no_cache=1 James Abbott McNeill Whistler: Portrait of the Artist's Mother]. [dostęp 2011-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-21)]. (ang.).
  12. Natasha Wallace w: JSSGallery.org: Nocturne in Black and Gold The Falling Rocket. [dostęp 2011-10-14]. (ang.).
  13. Nicolas Pioch (Webmuseum,Paris): Whistler, James Abbott McNeill. [dostęp 2011-10-14]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]