Jan Żaryn
| ||
Data i miejsce urodzenia | 13 marca 1958 Warszawa | |
Zawód, zajęcie | nauczyciel akademicki, historyk, publicysta | |
Tytuł naukowy | profesor nauk humanistycznych | |
Alma Mater | Uniwersytet Warszawski | |
Stanowisko | senator IX kadencji (2015–2019) | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() |
Jan Krzysztof Żaryn (ur. 13 marca 1958 w Warszawie[1]) – polski historyk, zajmujący się w szczególności historią Kościoła katolickiego w Polsce w XX wieku, historią obozu narodowego oraz dziejami emigracji politycznej po 1945, nauczyciel akademicki, profesor nauk humanistycznych. Senator IX kadencji.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Wykształcenie i działalność naukowa[edytuj | edytuj kod]
Od 6 roku życia był ministrantem w kościele św. Aleksandra w Warszawie[2]. Absolwent XV Liceum Ogólnokształcącego im. Narcyzy Żmichowskiej w Warszawie[2]. Pod koniec lat 70. uczęszczał na spotkania organizowane przez Towarzystwo Kursów Naukowych. W 1984 ukończył studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego ze specjalnością historia archiwalna. Rok później ukończył studia podyplomowe i uzyskał specjalność pedagogiczną. W latach 1980–1984 był członkiem zarządu samorządu studenckiego na Wydziale Historycznym UW[3].
W latach 1984–1990 pracował jako nauczyciel historii w warszawskich liceach ogólnokształcących (głównie było to II LO im. Stefana Batorego)[2]. Od 1997 do 2006 zatrudniony w Instytucie Historii Polski Polskiej Akademii Nauk im. Tadeusza Manteuffla[3]. W 1996 doktoryzował się tam na podstawie pracy pt. Stosunki między władzą państwową a Kościołem katolickim w Polsce w latach 1945–1950[4]. W grudniu 2000 został zatrudniony w Biurze Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej. W 2003 został również wykładowcą Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, początkowo jako kierownik katedry Historii Kościoła w Czasach Najnowszych, później jako profesor w tej katedrze oraz w Instytucie Nauk Historycznych UKSW. Od 2003 do 2006 wykładał także na Uniwersytecie Warszawskim[3][5][4]. W 2004, na podstawie rozprawy Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce 1944–1989, uzyskał w Instytucie Historii PAN stopień doktora habilitowanego[4]. Postanowieniem prezydenta RP z 26 lutego 2013 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych[6].
11 stycznia 2006 został dyrektorem Biura Edukacji Publicznej IPN. 9 kwietnia 2009 usunięto go z tego stanowiska. Decyzję tę podjęto po tym, jak w wywiadzie dla radia Tok FM Jan Żaryn stwierdził, że Lech Wałęsa otrzymał tzw. status pokrzywdzonego bezprawnie[7]. Objął następnie funkcję doradcy prezesa IPN Janusza Kurtyki, którą pełnił do jego śmierci w 2010.
Jego publikacje ukazały się m.in. w „Acta Poloniae Historica”, „Kwartalniku Historycznym”, „Biuletynie IPN”, „Przeglądzie Katolickim”, „Ładzie”, „Gazecie Niedzielnej” w Londynie, „Gazecie Polskiej”, „Arcanach”, „W Sieci”, „Gazecie Polskiej Codziennie” i „Więzi”. W okresie 1995–1998 był redaktorem naczelnym pisma kombatantów NSZ „Szaniec Chrobrego”[3]. W 2012 został redaktorem naczelnym miesięcznika „Na Poważnie”[8], a w 2013 objął stanowisko redaktora naczelnego miesięcznika „W Sieci Historii”, który powstał w wyniku przekształcenia tego pisma[9].
Działalność polityczna i społeczna[edytuj | edytuj kod]
Działał w Ruchu Młodej Polski[2]. 10 listopada 1982 został zatrzymany przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej podczas nielegalnej demonstracji patriotycznej pod zarzutem brania udziału w zbiegowisku i stawiania czynnego oporu, a następnie osadzony został na Białołęce[1]. Wkrótce opuścił więzienie, natomiast wiosną 1983 został uniewinniony przed Sądem Rejonowym w Warszawie. W 1985 związał się na stałe wraz ze swoją żoną ze środowiskiem Studium Kultury Chrześcijańskiej przy kościele św. Trójcy w Warszawie. W 1989 był jednym ze współtwórców Katolickiego Stowarzyszenia Wychowawców, był również długoletnim prezesem oddziału warszawskiego KSW[2]. W 1989 został członkiem NSZZ „Solidarność”. W latach 90. został filistrem Korporacji Akademickiej Arkonia.
W wyborach parlamentarnych w 1993 bezskutecznie ubiegał się o mandat poselski z warszawskiej listy komitetu wyborczego Porozumienie Centrum-Zjednoczenie Polskie (jako protegowany Wojciecha Ziembińskiego[5]).
W 1998 wstąpił do Towarzystwa Miłośników Historii, a także został członkiem komitetu redakcyjnego „Biblioteki im. św. Jadwigi Królowej”, powołanej przez Towarzystwo im. Stanisława ze Skarbimierza. W 1999 objął funkcję sekretarza Komitetu dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów, a w 2004 został przewodniczącym Komisji Historycznej tego komitetu. W latach 2000–2003 był członkiem rady programowej Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia. W 2007 wszedł w skład rady fundatorów Fundacji „Żołnierzy Wyklętych”[10]. Zasiadł również w radzie historycznej Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych[11]. W 2010 został przewodniczącym kapituły Nagrody im. Jacka Maziarskiego[12].
Wszedł w skład Komitetu Obrony Dobrego Imienia Polski i Polaków[13]. W 2011 objął funkcję prezesa Stowarzyszenia Polska Jest Najważniejsza, powołanego przez członków warszawskiego komitetu poparcia Jarosława Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich w 2010[14]. Został również koordynatorem mazowieckich struktur Ruchu Społecznego im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. W wyborach parlamentarnych w 2011 bez powodzenia startował do Senatu z ramienia Prawa i Sprawiedliwości w okręgu nr 85[15]. W 2012 objął funkcję przewodniczącego Społecznego Komitetu Obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”[16].
W wyborach parlamentarnych w 2015 ponownie wystartował do Senatu z ramienia PiS (tym razem w okręgu nr 40), uzyskując mandat senatora IX kadencji[17]. W 2018 został powołany w skład rady przy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku[18].
Wypowiedzi, kontrowersje i krytyka[edytuj | edytuj kod]
Liczne wypowiedzi Jana Żaryna zostały uznane przez dziennikarzy „Gazety Wyborczej”, „Polityki” i „NaTemat.pl”za nacjonalistyczne, antysemickie, szowinistyczne i fałszywe historycznie[19][20][21][22][23].
Przypisuje Niemcom odpowiedzialność za sprowokowanie Polaków do dokonania pogromu w Jedwabnem[24]. Kontrowersje wzbudziły również jego słowa na temat wydarzeń marca 1968, w których stwierdził, że „państwo polskie nie istniało w 1968 roku i to komuniści zmusili wtedy Polaków do antysemityzmu”[25][26]. Zostały one skrytykowane przez wielu historyków, m.in. przez dr. hab. Piotra Osękę[27] oraz prof. Jacka Leociaka z Centrum Badań nad Zagładą Żydów[25]. Za skandaliczne zostały uznane słowa, jakie wyraził odnośnie Anny Azari, ambasador Izraela w Polsce[28][29][30][31].
W wywiadzie udzielonym w 2016 dla „Naszego Dziennika” działania Komitetu Obrony Demokracji i jego wzywanie do obywatelskiego nieposłuszeństwa wobec rządu Prawa i Sprawiedliwości nazwał „zdradą”[32]. Bardzo chwalił natomiast działalność przedwojennego Obozu Narodowo-Radykalnego[33].
Dziennikarz „Gazety Wyborczej” Paweł Smoleński odnośnie Jana Żaryna powiedział: Człowiek, któremu zdarza się wybielać polski faszyzm spod znaku ONR i NSZ[20].
Odznaczenia i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
W 2005 otrzymał Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[34]. W 2009, za wybitne zasługi w dokumentowaniu i upamiętnianiu prawdy o najnowszej historii Polski, został odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[35]. W 2010 Klub Jagielloński im. Św. Kazimierza przyznał mu wyróżnienie dla historyków zajmujących się dziejami najnowszymi w okresie III RP[36]. W 2014 wyróżniony medalem Polonia Mater Nostra Est[37]. Otrzymał również m.in. Nagrodę im. Jerzego Łojka, Nagrodę im. Ireny i Franciszka Skowyrów, Medal Komitetu Powązkowskiego i Medal Pamiątkowy „10 lat IPN”.
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Syn Stanisława i Aleksandry z domu Jankowskiej. Żonaty z Małgorzatą, z zawodu historyczką, ma troje dzieci: Annę, Stanisława i Krzysztofa[5].
Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Głębokie. Historia i zabytki (współautor z Małgorzatą Żaryn), 1992.
- Historia Polski do roku 1795 (współautor z Alicją Dybkowską), 1995.
- Polskie dzieje od czasów najdawniejszych do współczesność (współautor z Alicją Dybkowską i Małgorzatą Żaryn), 1995.
- Kościół a władza w Polsce. 1945–1950, 1997.
- Stolica Apostolska wobec Polski i Polaków w latach 1944–1958 w świetle materiałów ambasady RP przy Watykanie. Wybór dokumentów, 1998.
- Leszek Prorok – człowiek i twórca, 1999.
- Kościół w Polsce w latach przełomu (1953–1958). Relacje ambasadora RP przy Stolicy Apostolskiej, 2000.
- Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989), 2003.
- Kościół w PRL, 2004.
- Kościół, naród, człowiek, czyli opowieść optymistyczna o Polakach w XX wieku, 2013.
- Polska na poważnie, 2013.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Dane osoby z katalogu osób rozpracowywanych. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2014-09-28].
- ↑ a b c d e Naukowiec, szczęśliwy mąż, ojciec i dziadek – Strona oficjalna prof. Jana Żaryna [dostęp 2019-12-07] (pol.).
- ↑ a b c d Dr hab. Jan Żaryn. ipn.gov.pl. [dostęp 2015-08-23].
- ↑ a b c Jan Żaryn w bazie „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI). [dostęp 2015-08-23].
- ↑ a b c Nota biograficzna na stronie prywatnej. [dostęp 2015-08-23].
- ↑ M.P. z 2013 r. poz. 176
- ↑ Jan Żaryn odwołany z IPN za słowa o Wałęsie. wp.pl, 9 kwietnia 2009. [dostęp 2015-08-23].
- ↑ Już jest! Prof. Jan Żaryn zaprasza do kupna i lektury nowego miesięcznika „Na poważnie”. Pisma o Polsce, historii i kulturze. wpolityce.pl, 11 kwietnia 2012. [dostęp 2015-08-23].
- ↑ Miesięcznik „Sieci Historii” debiutuje w cenie 4,90 zł. wirtualnemedia.pl, 16 marca 2013. [dostęp 2013-05-20].
- ↑ O nas. lastsoldiers.pl. [dostęp 2013-11-14].
- ↑ Władze ZŻNSZ. nsz.com.pl. [dostęp 2015-08-23].
- ↑ Nagroda im. Jacka Maziarskiego. jacekmaziarski.org. [dostęp 2019-05-23].
- ↑ Lista członków Komitetu Obrony Dobrego Imienia Polski i Polaków. bibula.com. [dostęp 2017-12-25].
- ↑ Jan Żaryn przewodniczącym stowarzyszenia Polska Jest Najważniejsza. interia.pl, 17 marca 2011. [dostęp 2015-08-23].
- ↑ Serwis PKW – Wybory 2011. [dostęp 2015-08-23].
- ↑ Piotr Mazurek, Żołnierze wyklęci... przez III RP, „W Sieci Historii” nr 3/2014, s. 79
- ↑ Znamy już wszystkich senatorów. tvn24.pl, 26 października 2015. [dostęp 2015-10-26].
- ↑ Minister Kultury powołał członków Rady Muzeum. muzeum1939.pl, 8 lutego 2018. [dostęp 2018-02-09].
- ↑ Rafał Kalukin, Senator Żaryn i obce siły, polityka.pl, 2018 [dostęp 2019-10-12] (pol.).
- ↑ a b Paweł Smoleński, Jana Żaryna słowa o ukraińskiej nikczemności i polskiej misji cywilizacyjnej to skarlenie moralne, oko.press [dostęp 2019-10-12] .
- ↑ Wiktoria Beczek , Jan Żaryn w oblężonej twierdzy. Senator ma pretensje do Żydów, że zobaczyli antysemityzm, gazetapl [dostęp 2019-10-12] (pol.).
- ↑ Wojciech Czuchnowski, Zrozumieć Jana Żaryna, wyborcza.pl [dostęp 2019-10-12] (pol.).
- ↑ Jarosław Karpiński , Pada "przepraszam", ale dalej jest dużo gorzej. Ta uchwała PiS w Senacie może wywołać kolejną aferę, naTemat.pl [dostęp 2019-10-12] (pol.).
- ↑ Prof. Jan Żaryn: Niemcy byli "reżyserami" pogromów takich jak w Jedwabnem, dzieje.pl [dostęp 2019-10-12] (pol.).
- ↑ a b Senator Żaryn autorem uchwały, która ma zostać przyjęta w rocznicę Marca'68. Czeka nas kolejny skandal?, Newsweek.pl [dostęp 2019-10-12] (pol.).
- ↑ Jan Żaryn o swojej kontrowersyjnej uchwale. W 68' nie istniało państwo polskie?, wyborcza.pl [dostęp 2019-10-12] (pol.).
- ↑ Piotr Pacewicz, Jak się Żydów przeprasza, to po co ich obrażać - o uchwale senatora Żaryna (PiS) mówi prof. Osęka. Prawda o Marcu 1968, oko.press [dostęp 2019-10-12] .
- ↑ Jan Hartman, Skandaliczne słowa prof. Żaryna o ambasador Izraela, polityka.pl, 2018 [dostęp 2019-10-12] (pol.).
- ↑ Słowa prof. Żaryna nt. Anny Azari szeroko komentowane w Izraelu. "Haaretz": "Sugeruje wydalenie ambasadora", wpolityce.pl [dostęp 2019-10-12] .
- ↑ Julia Baranowska , Do boju, antysemici, sputniknews.com [dostęp 2019-10-12] .
- ↑ Żaryn o wypowiedzi ambasador Izraela: może trzeba poprosić tę panią, by opuściła to państwo - Polsat News, polsatnews.pl [dostęp 2019-10-12] (pol.).
- ↑ Adam Leszczyński, Żaryn: obywatelskie nieposłuszeństwo to „zdrada”. Ale wcześniej wzywał do niego PiS, oko.press [dostęp 2019-10-12] .
- ↑ Żaryn o ONR: Wspaniała polska prawica i inteligencja, polityczek.pl [dostęp 2019-10-12] (pol.).
- ↑ Historycy odznaczeni medalami „Gloria Artis”. naukawpolsce.pap.pl, 14 grudnia 2005. [dostęp 2013-02-12].
- ↑ M.P. z 2009 r. nr 35, poz. 536
- ↑ Prestiżowe wyróżnienie dla trzech profesorów UKSW. uksw.edu.pl. [dostęp 2013-11-22].
- ↑ Order Polonia Mater Nostra Est dla prof. Jana Żaryna. wpolityce.pl, 17 maja 2014. [dostęp 2014-05-18].
- Absolwenci Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego
- Ludzie związani z Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Medalem Polonia Mater Nostra Est
- Odznaczeni Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
- Polscy działacze społeczni
- Polscy korporanci
- Polscy publicyści
- Senatorowie z województwa mazowieckiego (od 2001)
- Politycy Prawa i Sprawiedliwości
- Wykładowcy Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- Wykładowcy Uniwersytetu Warszawskiego
- Historycy IPN
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Urodzeni w 1958