Przejdź do zawartości

Jan Żaryn

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Żaryn
Ilustracja
Jan Żaryn (2015)
Pełne imię i nazwisko

Jan Krzysztof Żaryn

Data i miejsce urodzenia

13 marca 1958
Warszawa

Zawód, zajęcie

nauczyciel akademicki, historyk, publicysta

Tytuł naukowy

profesor nauk humanistycznych

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Stanowisko

senator IX kadencji (2015–2019), p.o. dyrektora Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego (2020–2024)

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Złoty Medal „Zasłużony dla Nauki Polskiej Sapientia et Veritas”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Jan Krzysztof Żaryn (ur. 13 marca 1958 w Warszawie[1]) – polski historyk, zajmujący się w szczególności historią Kościoła katolickiego w Polsce w XX wieku, historią obozu narodowego oraz dziejami emigracji politycznej po 1945, nauczyciel akademicki, profesor nauk humanistycznych. Senator IX kadencji, w latach 2020–2024 p.o. dyrektora Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wykształcenie i działalność naukowa

[edytuj | edytuj kod]

Absolwent XV Liceum Ogólnokształcącego im. Narcyzy Żmichowskiej w Warszawie[2]. Pod koniec lat 70. uczęszczał na spotkania organizowane przez Towarzystwo Kursów Naukowych. W 1984 ukończył studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizował się w archiwistyce i pedagogice w ramach ukończonych rok później studiów podyplomowych. W latach 1980–1984 był członkiem zarządu samorządu studenckiego na Wydziale Historycznym UW[3].

W latach 1984–1990 pracował jako nauczyciel historii w warszawskich liceach ogólnokształcących, głównie w II Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Batorego[2]. Od 1997 do 2006 zatrudniony w Instytucie Historii Polski Polskiej Akademii Nauk im. Tadeusza Manteuffla[3]. W 1996 doktoryzował się tam na podstawie pracy pt. Stosunki między władzą państwową a Kościołem katolickim w Polsce w latach 1945–1950[4]. W grudniu 2000 został zatrudniony w Biurze Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej. W 2003 został również wykładowcą Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, początkowo jako kierownik katedry Historii Kościoła w Czasach Najnowszych, później jako profesor w tej katedrze oraz w Instytucie Nauk Historycznych UKSW. Od 2003 do 2006 wykładał także na Uniwersytecie Warszawskim[3][2][4]. W 2004, na podstawie rozprawy Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce 1944–1989, uzyskał w Instytucie Historii PAN stopień doktora habilitowanego[4]. Postanowieniem prezydenta RP z 26 lutego 2013 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych[5].

11 stycznia 2006 został dyrektorem Biura Edukacji Publicznej IPN. 9 kwietnia 2009 usunięto go z tego stanowiska. Decyzję tę podjęto po tym, jak w wywiadzie dla radia Tok FM Jan Żaryn stwierdził, że Lech Wałęsa otrzymał tzw. status pokrzywdzonego bezprawnie[6]. Objął następnie funkcję doradcy prezesa IPN Janusza Kurtyki, którą pełnił do jego śmierci w 2010.

Jego publikacje ukazały się m.in. w „Acta Poloniae Historica”, „Kwartalniku Historycznym”, „Biuletynie IPN”, „Przeglądzie Katolickim”, „Ładzie”, „Gazecie Niedzielnej” w Londynie, „Gazecie Polskiej”, „Arcanach”, „W Sieci”, „Gazecie Polskiej Codziennie” i „Więzi”. W okresie 1995–1998 był redaktorem naczelnym pisma kombatantów NSZ „Szaniec Chrobrego”[3]. W 2012 został redaktorem naczelnym miesięcznika „Na Poważnie”[7], a w 2013 objął stanowisko redaktora naczelnego miesięcznika „W Sieci Historii”, który powstał w wyniku przekształcenia tego pisma[8].

Działalność polityczna i społeczna

[edytuj | edytuj kod]

Działał w Ruchu Młodej Polski[2]. 10 listopada 1982 został zatrzymany przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej podczas nielegalnej demonstracji patriotycznej pod zarzutem brania udziału w zbiegowisku i stawiania czynnego oporu, a następnie osadzony został na Białołęce[1]. Wkrótce zwolniony z aresztu śledczego, natomiast wiosną 1983 został uniewinniony przed sądem rejonowym w Warszawie. W 1985 związał się wraz z żoną ze środowiskiem Studium Kultury Chrześcijańskiej przy kościele św. Trójcy w Warszawie. W 1989 był jednym z twórców Katolickiego Stowarzyszenia Wychowawców, był również prezesem oddziału warszawskiego tej organizacji[2]. W 1989 został członkiem NSZZ „Solidarność”, a w latach 90. filistrem korporacji akademickiej Arkonia[2].

W wyborach parlamentarnych w 1993 bezskutecznie ubiegał się o mandat poselski z warszawskiej listy komitetu wyborczego Porozumienie Centrum[9] (jako protegowany Wojciecha Ziembińskiego[2]).

W 1998 wstąpił do Towarzystwa Miłośników Historii, a także został członkiem komitetu redakcyjnego „Biblioteki im. św. Jadwigi Królowej”, powołanej przez Towarzystwo im. Stanisława ze Skarbimierza. W 1999 objął funkcję sekretarza Komitetu dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów, a w 2004 został przewodniczącym Komisji Historycznej tego komitetu. W latach 2000–2003 był członkiem rady programowej Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia. W 2007 wszedł w skład rady fundatorów Fundacji „Żołnierzy Wyklętych”[10]. Zasiadł również w radzie historycznej Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych[11]. W 2010 został przewodniczącym kapituły Nagrody im. Jacka Maziarskiego[12].

W 2011 objął funkcję prezesa Stowarzyszenia Polska Jest Najważniejsza, powołanego przez członków warszawskiego komitetu poparcia Jarosława Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich w 2010[13]. Został również koordynatorem mazowieckich struktur Ruchu Społecznego im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. W wyborach parlamentarnych w 2011 bez powodzenia startował do Senatu z ramienia Prawa i Sprawiedliwości w okręgu nr 85[14]. W 2012 objął funkcję przewodniczącego Społecznego Komitetu Obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”[15].

W wyborach parlamentarnych w 2015 ponownie wystartował do Senatu z ramienia PiS (tym razem w okręgu nr 40), uzyskując mandat senatora IX kadencji[16]. W 2018 został powołany w skład rady przy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku[17]. Objął również funkcję przewodniczącego rady programowej Centrum Pieniądza NBP im. Sławomira S. Skrzypka[18]. Powoływany w skład rady Fundacji Obchodów 100. Rocznicy Odzyskania przez Polskę Niepodległości[19], rady społecznej Towarzystwa Patriotycznego kierowanego przez Jana Pietrzaka[20], rady Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego[21], rady programowej Fundacji im. Janusza Kurtyki[22] oraz zarządu Fundacji Józefa Szaniawskiego[23].

W wyborach parlamentarnych w 2019 bez powodzenia ubiegał się o senacką reelekcję, przegrywając z kandydatką Koalicji Obywatelskiej Jolantą Hibner[24]. W lutym 2020 minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński powierzył mu pełnienie funkcji dyrektora nowo powołanego Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego[25]. Został odwołany z tego stanowiska w kwietniu 2024 przez ministra Bartłomieja Sienkiewicza[26]. Wszedł w skład komitetu wspierającego kandydaturę Karola Nawrockiego na prezydenta RP w wyborach w 2025[27].

Wyniki wyborcze

[edytuj | edytuj kod]
Wybory Komitet wyborczy Organ Okręg Wynik
1993 Porozumienie Centrum Sejm II kadencji nr 1 274 (0,03%)N[28]
2011 Prawo i Sprawiedliwość Senat VIII kadencji nr 85 18 700 (19,85%)N[14]
2015 Senat IX kadencji nr 40 119 870 (52,78%)T[29]
2019 Senat X kadencji 137 674 (48,48%)N[24]

Odznaczenia i wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]

W 2009, za wybitne zasługi w dokumentowaniu i upamiętnianiu prawdy o najnowszej historii Polski, został odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[30]. W 2021, za wybitne zasługi w upowszechnianiu wiedzy o najnowszej historii Polski, za działalność naukową, społeczną i patriotyczną, został przez prezydenta Andrzeja Dudę odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą tego orderu[31].

W 2005 otrzymał Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[32], a w 2023 Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości[33] oraz Złoty Medal „Zasłużony dla Nauki Polskiej Sapientia et Veritas”[34].

W 2010 Klub Jagielloński im. św. Kazimierza przyznał mu wyróżnienie dla historyków zajmujących się dziejami najnowszymi w okresie III RP[35]. W 2014 wyróżniony medalem Polonia Mater Nostra Est[36]. W 2015 został honorowym członkiem Stowarzyszenia Studenci dla Rzeczypospolitej[37]. Otrzymał również m.in. Nagrodę im. Jerzego Łojka, Nagrodę im. Ireny i Franciszka Skowyrów, Medal Komitetu Powązkowskiego i Medal „10 lat Instytutu Pamięci Narodowej”[38].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Syn Stanisława i Aleksandry z domu Jankowskiej. Był ministrantem w kościele św. Aleksandra w Warszawie[2]. Żonaty z Małgorzatą, z zawodu historyczką. Mają troje dzieci: Annę, Stanisława i Krzysztofa[2].

Wybrane publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Głębokie. Historia i zabytki (współautor z Małgorzatą Żaryn), 1992.
  • Historia Polski do roku 1795 (współautor z Alicją Dybkowską), 1995.
  • Polskie dzieje od czasów najdawniejszych do współczesność (współautor z Alicją Dybkowską i Małgorzatą Żaryn), 1995.
  • Kościół a władza w Polsce. 1945–1950, 1997.
  • Stolica Apostolska wobec Polski i Polaków w latach 1944–1958 w świetle materiałów ambasady RP przy Watykanie. Wybór dokumentów, 1998.
  • Leszek Prorok – człowiek i twórca, 1999.
  • Kościół w Polsce w latach przełomu (1953–1958). Relacje ambasadora RP przy Stolicy Apostolskiej, 2000.
  • Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989), 2003.
  • Kościół w PRL, 2004.
  • Kościół, naród, człowiek, czyli opowieść optymistyczna o Polakach w XX wieku, 2013.
  • Polska na poważnie, 2013.
  • Polska pamięć. O historii i polityce historycznej, 2017.
  • Polska wobec zagłady Żydów, 2019.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Dane osoby z katalogu osób rozpracowywanych. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2014-09-28].
  2. ↑ a b c d e f g h i Nota biograficzna na stronie prywatnej. [dostęp 2021-10-13].
  3. ↑ a b c d Dr hab. Jan Żaryn. ipn.gov.pl. [dostęp 2015-08-23].
  4. ↑ a b c Prof. dr hab. Jan Krzysztof Żaryn, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2015-08-23].
  5. ↑ M.P. z 2013 r. poz. 176.
  6. ↑ Jan Żaryn odwołany z IPN za słowa o Wałęsie. wp.pl, 9 kwietnia 2009. [dostęp 2015-08-23].
  7. ↑ Już jest! Prof. Jan Żaryn zaprasza do kupna i lektury nowego miesięcznika „Na poważnie”. Pisma o Polsce, historii i kulturze. wpolityce.pl, 11 kwietnia 2012. [dostęp 2015-08-23].
  8. ↑ Miesięcznik „Sieci Historii” debiutuje w cenie 4,90 zł. wirtualnemedia.pl, 16 marca 2013. [dostęp 2013-05-20].
  9. ↑ Wybory do Sejmu w 1993 r.. kbw.gov.pl. [dostęp 2025-05-01].
  10. ↑ O nas. lastsoldiers.pl. [dostęp 2013-11-14].
  11. ↑ Władze ZŻNSZ. nsz.com.pl. [dostęp 2015-08-23].
  12. ↑ Nagroda im. Jacka Maziarskiego. jacekmaziarski.org. [dostęp 2019-05-23].
  13. ↑ Jan Żaryn przewodniczącym stowarzyszenia Polska Jest Najważniejsza. interia.pl, 17 marca 2011. [dostęp 2015-08-23].
  14. ↑ a b Serwis PKW – Wybory 2011. [dostęp 2025-02-11].
  15. ↑ Piotr Mazurek. Żołnierze wyklęci… przez III RP. „W Sieci Historii”. Nr 3, s. 79, 2014. 
  16. ↑ Znamy już wszystkich senatorów. tvn24.pl, 26 października 2015. [dostęp 2015-10-26].
  17. ↑ Minister Kultury powołał członków Rady Muzeum. muzeum1939.pl, 8 lutego 2018. [dostęp 2018-02-09].
  18. ↑ Jan Żaryn. Roman Rybarski – czołowy ekonomista narodowej demokracji. „Bankoteka”. Nr 13, s. 5, 2018. [dostęp 2025-02-09]. 
  19. ↑ Nota biograficzna na stronie Fundacji Obchodów 100. Rocznicy Odzyskania przez Polskę Niepodległości. [dostęp 2025-02-09].
  20. ↑ Informacje na stronie Towarzystwa Patriotycznego. [dostęp 2025-02-09].
  21. ↑ Informacje w wyszukiwarce podmiotów w KRS. [dostęp 2025-02-09].
  22. ↑ Rada Programowa. fundacjakurtyki.pl. [dostęp 2025-03-01].
  23. ↑ Konrad Szczygieł: 200 tys. złotych z Senatu dla fundacji, w której władzach zasiada senator PiS Jan Żaryn. oko.press, 27 listopada 2018. [dostęp 2025-02-12].
  24. ↑ a b Serwis PKW – Wybory 2019. [dostęp 2021-06-19].
  25. ↑ Prof. Jan Żaryn – p.o. dyrektor Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I.J. Paderewskiego. gov.pl, 17 lutego 2020. [dostęp 2023-12-09].
  26. ↑ Sara Bounaoui: Seria dymisji. Minister Sienkiewicz ogłosił decyzje. wp.pl, 11 kwietnia 2024. [dostęp 2024-04-11].
  27. ↑ Komitet poparcia Karola Nawrockiego. wszystkoconajwazniejsze.pl, 6 grudnia 2024. [dostęp 2025-02-08].
  28. ↑ Poland – candidate data. University of Essex. [dostęp 2025-02-12]. (ang.).
  29. ↑ Serwis PKW – Wybory 2015. [dostęp 2025-02-12].
  30. ↑ M.P. z 2009 r. nr 35, poz. 536.
  31. ↑ M.P. z 2021 r. poz. 544.
  32. ↑ Historycy odznaczeni medalami „Gloria Artis”. naukawpolsce.pap.pl, 14 grudnia 2005. [dostęp 2013-02-12].
  33. ↑ Dyrektor IDMN z Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości!. idmn.pl, 10 lutego 2023. [dostęp 2023-02-26].
  34. ↑ Wybitni przedstawiciele nauki wyróżnieni medalami „Zasłużony dla Nauki Polskiej Sapientia et Veritas”. gov.pl, 15 listopada 2023. [dostęp 2023-11-16].
  35. ↑ Prestiżowe wyróżnienie dla trzech profesorów UKSW. uksw.edu.pl. [dostęp 2013-11-22].
  36. ↑ Order Polonia Mater Nostra Est dla prof. Jana Żaryna. wpolityce.pl, 17 maja 2014. [dostęp 2014-05-18].
  37. ↑ Pięciolecie ogólnopolskiego stowarzyszenia Studenci dla Rzeczypospolitej. wmeritum.pl, 3 czerwca 2015. [dostęp 2025-03-03].
  38. ↑ Biuro Edukacji Publicznej IPN przyznało medale. onet.pl, 20 grudnia 2010. [dostęp 2010-12-20].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Żaryn&oldid=76697758”