Jan Gwiazdomorski (prawnik)

Jan Marian Gwiazdomorski

Data i miejsce urodzenia	4 lutego 1899 Kraków
Data i miejsce śmierci	17 grudnia 1977 Kraków
profesor nauk prawnych
Specjalność: prawo cywilne
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1922
Habilitacja	1928
Profesura	1937
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Odznaczenia

Grobowiec rodziny Gwiazdomorskich na cmentarzu Rakowickim

Jan Marian Gwiazdomorski (ur. 4 lutego 1899 w Krakowie, zm. 17 grudnia 1977 tamże) – polski prawnik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wrocławskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności.

Życiorys

Wykształcenie

Był synem Jana (lekarza, założyciela pierwszej galicyjskiej Lecznicy Prywatnej w Krakowie) i Marii z Ciechanowskich. Uczęszczał do niemieckiej szkoły powszechnej w Krakowie (1905–1909), następnie do III gimnazjum im. Sobieskiego w Krakowie (1909–1917). W latach 1917–1921 studiował prawo na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, m.in. pod kierunkiem Władysława Jaworskiego i Fryderyka Zolla. Jednocześnie odbywał ochotniczą służbę w Wojsku Polskim jako podchorąży w Samodzielnym Dyonie Artylerii Ciężkiej, a potem w stopniu porucznika (1918–1921). W 1922 obronił doktorat z prawa.

Działalność naukowa w II Rzeczypospolitej

W 1924 podjął pracę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Został starszym asystentem w II Katedrze Prawa Cywilnego, a po habilitacji (1928, na podstawie pracy Przejęcie długu) – docentem w tej katedrze. W 1930 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego i objął kierownictwo II Katedry Prawa Cywilnego (do 1948). Od 1937 był profesorem zwyczajnym, a w latach 1938–1939 zastępcą przewodniczącego Komisji Dyscyplinarnej UJ.

Działalność publiczna w II Rzeczypospolitej

Pracował jako urzędnik w krakowskiej Prokuratorii Generalnej (1922–1923), później zasiadał m.in. w Radzie Miejskiej Krakowa (1931–1934).

II wojna światowa

Został aresztowany przez Niemców w trakcie Sonderaktion Krakau. Od listopada 1939 do lutego 1940 był więziony w Krakowie, Wrocławiu i obozie w Sachsenhausen. Całą historię aresztowania profesorów UJ i pobytu w obozie Sachsenhausen opublikował po wojnie w książce Wspomnienia z pobytu w Sachsenhausen.

Okres powojenny

Po wojnie powrócił do pracy na uniwersytecie. W roku akademickim 1945/1946 był dziekanem Wydziału Prawa. W 1948 przeniósł się do pracy na Uniwersytecie Wrocławskim. Jako pracownik naukowy Katedry Prawa Cywilnego prowadził wykłady z prawa rodzinnego, prawa spadkowego oraz prawa zobowiązań. W latach 1948-1956 kierował Katedrą Prawa Cywilnego. W 1956 powrócił na UJ.

W okresie powojennym pełnił wiele ważnych funkcji w różnych instytucjach naukowych. W 1946 został członkiem korespondentem PAU, a w 1950 członkiem czynnym PAU. W latach 1938–1952 pełnił funkcję sekretarza Sekcji Prawa Współczesnego Komisji Prawniczej PAU. Był też członkiem Zespołu Prawa Cywilnego Materialnego i Zespołu Prawa Cywilnego Procesowego w Komisji Kodyfikacyjnej (1956–1970), brał udział w pracach nad kodeksami prawa cywilnego i postępowania cywilnego. W latach 1956–1960 przewodniczył Radzie Naukowej Instytutu Nauk Prawnych PAN.

W 1969 przeszedł na emeryturę. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Grób prof. Jana Gwiazdomorskiego na cmentarzu Rakowickim

Dorobek naukowy

W pracy naukowej zajmował się prawem zobowiązań, prawem rodzinnym oraz prawem spadkowym. W pracy habilitacyjnej Przejęcie długu ujął w nowatorski sposób to zagadnienie. Dla potrzeb opracowania Fryderyka Zolla Prawo cywilne (1931–1933) przygotował omówienie prawa małżeńskiego; było to pierwsze w Polsce całościowe ujęcie tego tematu. W 1945 przygotował projekt polskiego prawa spadkowego. Zajmował się krakowską szkołą prawniczą XIX i XX wieku; współpracował z Polskim Słownikiem Biograficznym. Oprócz prac naukowych (ok. 180) opublikował także Wspomnienia z Sachsenhausen (1945, 1969, 1975). Do grona jego wychowanków zalicza się prof. Kazimierz Działocha.

Najważniejsze publikacje

• Nowoczesne metody zabezpieczenia kredytu. Własność jako prawo zabezpieczające (1932)
• Osobowe prawo małżeńskie obowiązujące w byłych dzielnicach austriackich (1932)
• Projekt nowej ustawy o stypendiach (1932)
• Kodeks zobowiązań (1934)
• Kwestie wątpliwe z zakresu prawa międzyczasowego w przepisach wprowadzających kodeks zobowiązań (1934)
• Trudności kodyfikacji osobowego prawa małżeńskiego w Polsce (1935)
• Pojęcie spadku według przepisów obowiązujących w Małopolsce (1939)
• Polepszenie położenia prawnego dziecka nieślubnego i jego matki (1939)
• Nowe prawo małżeńskie (1946)
• Prawo rodzinne (1946)
• Polskie prawo małżeńskie (1948)
• Stwierdzenie praw do spadku (1950–1951, 2 części)
• Treść i zakres obowiązku alimentacyjnego między krewnymi (1954)
• Prawo spadkowe (1959)
• Stosunki majątkowe między małżonkami (1959)
• Zarys prawa spadkowego (1961)
• Alimentacyjny obowiązek spadkowy między małżonkami (1970)

Odznaczenia i ordery

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1947)

Nagrody i wyróżnienia

• W 1969 otrzymał nagrodę I stopnia ministra szkolnictwa wyższego za wybitne osiągnięcia w pracy dydaktyczno-wychowawczej.
• W 1972 Polska Akademia Nauk odznaczyła go Medalem im. Kopernika.
• 14 maja 1977 Uniwersytet Wrocławski uhonorował go doktoratem honoris causa.

Rodzina

Siostra Jana Gwiazdomorskiego Anna Eufemia była żoną kupca kolonialnego i właściciela Szarej Kamienicy Adama Szarskiego i matką Jana Szarskiego. Jan Gwiazdomorski miał także siostrę Helenę i brata Kazimierza Gwiazdomorskiego, studenta wydziału filozofii UJ, który 2 listopada 1915 roku jako adiutant II bat. 6 pułku piechoty zmarł z ran po bitwie pod Kamieniuchą.

Bibliografia

• Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen. Dzieje uwięzienia profesorów Uniw. Jagiellońskiego, 6 XI 1939 – 9 II 1940; Wyd. Literackie, Kraków 1975.
• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, ze

szyt 1: A–J, Wrocław 1983.