Jan Hess

Jan Hess

Johann Heß

Data i miejsce urodzenia	23 września 1490 Norymberga
Data i miejsce śmierci	5 stycznia 1547 Wrocław
Wyznanie	luteranizm

Jan Hess, właśc. Johann Heß (ur. 23 września 1490 w Norymberdze, zm. 5 stycznia 1547 we Wrocławiu) – teolog luterański, mówca i znany w całej Europie reformator religijny.

Życie i twórczość Jana Hessa

Początki działalności religijnej

Jan Hess studiował sztuki wyzwolone oraz prawo w Lipsku i Wittenberdze. Umiłowanie historii, połączone z gruntowną lekturą pism ojców Kościoła i Biblii, zbliżyło go do szerzącego się wtedy humanizmu. Był zaprzyjaźniony z wittenberskim konwentem augustianów (od 1511), do którego należał między innymi Marcin Luter. Od 1513 pełnił odpowiedzialną funkcję sekretarza biskupa wrocławskiego Jana V Turzo w jego siedzibie w Nysie. Następnie studiował teologię w Bolonii, a w 1519 został doktorem tej nauki. Oznaczało to w praktyce erudycyjne i jednocześnie filologiczne przygotowanie do dalszych, tym razem już samodzielnych, rozważań o prawdach Pisma świętego i językach, w jakich zostały napisane. Zaraz też powrócił na Śląsk, podążając przez Wittenbergę, w której zaprzyjaźnił się z Filipem Melanchtonem.

Działalność duszpasterska – obrońca nowej wiary

W 1520 przyjął święcenia kapłańskie. Polemika w polityce kościelnej na temat luteranizmu spowodowała, że jego związki z wyżej wymienionym miastem stały się jeszcze mocniejsze, co nie było bez znaczenia w dobie szerzących się, skrajnych niekiedy, form protestu przeciwko katolicyzmowi. Od 1523 roku pełnił urząd pastorski w Katedrze świętej Marii Magdaleny we Wrocławiu, a zarazem był obrońcą ewangelicyzmu i żarliwym nauczycielem wymowy (słynne dysputy o wyższości wiary nad uczynkami – kwiecień 1524). W tym też czasie zawarł przymierze z radą reformacyjnej służby bożej, a nawet udało mu się również poprawić nadwątlone stosunki z dawnym protektorem i mecenasem – biskupem Janem V Turzo. Wynika z tego jego niechęć do ostrej konfrontacji z dominującym jeszcze katolicyzmem, co więcej – unikał on niepotrzebnych, jak uważał, zadrażnień.

Pisarstwo religijne i pomoc ubogim

Niezależnie od tego, Hess prowadził działalność pisarską i wspomagał biednych. Podjął inicjatywę budowy Szpitala Zbawiciela (1526). Teologię uprawiał wspólnie z Ambrożym Moibanem, reformatorem wrocławskim, a później legnickim. Ten ostatni był również współpracownikiem Kaspara Schwenckfelda, który później, z racji swego radykalizmu, został znienawidzony przez Lutra. Hess stawał zdecydowanie w obronie nowej wiary. Od 1540 roku był w kontakcie z braćmi czeskimi, zaś w 1541 przez krótki czas uczestniczył z nimi w dialogu religijnym w Ratyzbonie, próbując uzgadniać wspólne prawdy wiary, między innymi fundamentalne ustalenie o wyłączność Biblii w sprawach wiary i moralności.

Znaczenie Hessa dla historii Reformacji

Hess łączył gruntowną wiedzę filozoficzną, teologiczną oraz biblijną, z jednoczesną stanowczością przekonań w swoich argumentacjach odwoływał się zazwyczaj do Biblii, ponieważ uważał je za rozstrzygające wszelkie spory źródło prawdy. Doskonale znał historię Kościoła i potrafił bez trudu wskazywać powody błędów i trudności doktrynalnych. Stosował rzadkie wtedy metody postępowania, które odrzucały obrażanie przeciwników religijnych i ich programową negację, a wprowadzały porządek badawczy i istotne zasady tolerancji czy wręcz godziły się na pewne kompromisy konfesyjne.

Bibliografia

• „Jan Hess”, Dostęp internetowy.
• Bauch Gustav, Analekten zur Biographie Johann Hess, Legnica 1903.
• Bautz Friedrich-Wilhelm, Hes (Hesse), w: Biographisch-Bibliographischen Kirchenlexikon, t. II, Hamm 1990, s. 784-786.
• Bunzel Joachim, D. Johann Hess, der Reformator Breslaus, Görlitz / b.r. /.
• Henschel Adolf, Dr. Johannes Hess der, der Breslauer Reformator, Halle 1901.
• Künzel Felix, Dr. Johannes Hess, der Reformator Breslaus, Wrocław 1890.