Jan Nepomucen Umiński

Jan Nepomucen Umiński
	Generał dywizji
Data i miejsce urodzenia	22 stycznia 1778 ; Czeluścin
Data i miejsce śmierci	1851 ; Wiesbaden
	Przebieg służby
Lata służby	1794, 1806-1815, 1831
Siły zbrojne	Armia Księstwa Warszawskiego,; Wojsko Polskie Królestwa Kongresowego
Jednostki	10 Pułk Huzarów
Główne wojny i bitwy	Kampania 1807, wojna z Austrią, wojna z Rosją; kampania 1813; powstanie listopadowe
Późniejsza praca	Wódz Naczelny WP (23 września 1831)
	Odznaczenia

Jan Nepomucen Umiński - akt małżeństwa

Jan Nepomucen Umiński herbu Cholewa (ur. 22 stycznia 1778^[1] w Czeluścinie, zm. 1851 w Wiesbaden) – polski wojskowy, generał Wojska Polskiego, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej i wojen napoleońskich, uczestnik i przez 1 dzień wódz naczelny powstania listopadowego.

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Jan Nepomucen Umiński był synem Hilarego Umińskiego i Franciszki z Ryszewskich. Jego siostra, Katarzyna (zm. po 1829) została żoną Wincentego Niemojowskiego^[2]^[3], jednego z przywódcy Kaliszan. Siostrzeńcem Jana Nepomucena był Edmund Bojanowski, bł. Kościoła katolickiego^[4].

W dniu 17 grudnia 1816 w Dębem koło Kalisza Jan Nepomucen Umiński zawarł małżeństwo z Magdaleną Gembarth (pimo voto Korwin-Piotrowska)^[5]. Z małżeństwa pochodziła córka Magdalena (1817-1848), która wyszła za mąż za Juliana Seweryna Czartkowskiego (1809-1891), uczestnika powstania 1831 (siostra Seweryna, Paulina była żoną ppłk Franciszka Patka)^[6].

Rodzina generała dzierżyła podkaliski majątek Zakrzyn, który w 1828 odkupił płk Józef Grzegorz Puchalski^[7].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Brał udział w powstaniu kościuszkowskim w roku 1794, gdzie był adiutantem generała Antoniego Madalińskiego. W roku 1806 walczył pod Gdańskiem i Tczewem w czasie wojen napoleońskich. Został ranny i dostał się do pruskiej niewoli. Został uwolniony w roku 1807 i wstąpił do francuskiej kawalerii, gdzie miał stopień majora. Po pewnym czasie przeniósł się do armii Księstwa Warszawskiego. W Poznaniu był dowódcą szwadronu Gwardii Honorowej, w skład którego wchodzili przedstawiciele wielkopolskich rodów.

W czasie wojny polsko-austriackiej w 1809, walczył pod Sandomierzem. W 1812 wziął udział w kampanii rosyjskiej. Walczył min. w bitwach pod Smoleńskiem i pod Borodino. Jako pierwszy z armii napoleońskich wkroczył na czele 10 pułku huzarów polskich do opuszczonej przez Rosjan Moskwy.

W korpusie ks. Józefa Poniatowskiego walczył w bitwie pod Lipskiem w 1813, gdzie został ranny i dostał się do niewoli. Po zwolnieniu w 1815 wstąpił do armii Królestwa Kongresowego. W 1816 odszedł z wojska i osiadł w Smolicach. W 1820 założył Związek Kosynierów, potem został członkiem Towarzystwa Patriotycznego, za co został skazany przez Prusaków w roku 1826 na 6 lat więzienia.

Na wieść o wybuchu powstania listopadowego uciekł z więzienia w Głogowie i wstąpił do wojska. Początkowo jako prosty żołnierz bił się pod Wawrem i Grochowem. Generał Dembiński powierzył mu dowództwo nad I Korpusem kawalerii. W marcu 1831 jego korpus operował nad Narwią. Dowodził w wygranej bitwie pod Jędrzejowem, wziął udział w bitwie pod Ostrołęką, po której wystąpił z ostrą krytyką wobec gen. Skrzyneckiego. Bronił Warszawy. Po zdobyciu jej był przez 1 dzień (23 września 1831) wodzem naczelnym. Po kapitulacji z wojskiem przeszedł do Modlina. W Płockiem miał zatarg z gen. Maciejem Rybińskim.

Po upadku powstania udał się na emigrację do Francji. Był współpracownikiem ks. Adama Jerzego Czartoryskiego. Był członkiem Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich w Paryżu w 1832 roku^[8]. W 1832 roku był jednym z założycieli Towarzystwa Literackiego w Paryżu^[9]. Potem przeniósł się do Wiesbaden, gdzie zmarł.

Był członkiem loży wolnomularskiej Bracia Zjednoczeni w drugim stopniu rytu („czeladnik”)^[10] w 1829 roku^[11].

Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari^[12].

Awanse[edytuj | edytuj kod]

1806 – szef szwadronu,
1807 – major,
1809 – pułkownik,
1813 – generał brygady,
1831 – generał dywizji^[13]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Archiwum Archidiecezjalne wA.A. Poznaniu Archiwum Archidiecezjalne wA.A., Pępowo - Liber Baptisatorum, Liber Copulatorum, Liber Mortuorum - sygn. PM 219/6 .
↑ Władysław Zajewski: Wincenty Niemojowski h. Wierusz. Polski Słownik Biograficzny. [dostęp 2023-12-21]. (pol.).
↑ Wojciech Józef Skowroński: Rody szlacheckie w Wielkopolsce w XVI-XIX w. (ułożone alfabetycznie według nazwisk): U. 2012. [dostęp 2022-12-21].
↑ Bojanowski Edmund (1814-1871). muzeum.gostyn.pl. [dostęp 2023-02-18]. (pol.).
↑ Jan Nepomucen Umiński. Archiwum Państwowe w Poznaniu. [dostęp 2023-12-20]. (pol.).
↑ Elżbieta Halina Nejman: Szlachta Sieradzka XIX wieku – Herbarz, C-F. 2017. [dostęp 2023-12-20].
↑ Dziennik Urzędowy Województwa Kaliskiego, nr 3 z 1828 roku. 1828-01-15. [dostęp 2019-12-30]. (pol.).
↑ druk ulotny, odezwa Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich, Paryż 23 sierpnia 1832, niepaginowana
↑ L. Gadon, Z życia Polaków we Francyi : rzut oka na 50-letnie koleje Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, 1832-1882, 1883, s. 10
↑ Marek Tarczyński, Generalicja powstania listopadowego, 1980, s. 62.
↑ Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738-1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 324.
↑ Xsięga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny dowódzców i sztabs-oficerów, tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Polskiej w tymż roku Krzyżem Wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych, Lwów 1881, s. 48.
↑ Marek Tarczyński: Generalicja powstania listopadowego. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1980, s. 385-386. ISBN 83-11-06343-5.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Jan Nepomucen Umiński w serwisie Polona.pl

[1] Archiwum Archidiecezjalne wA.A. Poznaniu Archiwum Archidiecezjalne wA.A., Pępowo - Liber Baptisatorum, Liber Copulatorum, Liber Mortuorum - sygn. PM 219/6 .

[2] Władysław Zajewski: Wincenty Niemojowski h. Wierusz. Polski Słownik Biograficzny. [dostęp 2023-12-21]. (pol.).

[3] Wojciech Józef Skowroński: Rody szlacheckie w Wielkopolsce w XVI-XIX w. (ułożone alfabetycznie według nazwisk): U. 2012. [dostęp 2022-12-21].

[4] Bojanowski Edmund (1814-1871). muzeum.gostyn.pl. [dostęp 2023-02-18]. (pol.).

[5] Jan Nepomucen Umiński. Archiwum Państwowe w Poznaniu. [dostęp 2023-12-20]. (pol.).

[6] Elżbieta Halina Nejman: Szlachta Sieradzka XIX wieku – Herbarz, C-F. 2017. [dostęp 2023-12-20].

[7] Dziennik Urzędowy Województwa Kaliskiego, nr 3 z 1828 roku. 1828-01-15. [dostęp 2019-12-30]. (pol.).

[8] ruk ulotny, odezwa Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich, Paryż 23 sierpnia 1832, niepaginowana

[9] L. Gadon, Z życia Polaków we Francyi : rzut oka na 50-letnie koleje Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, 1832-1882, 1883, s. 10

[10] Marek Tarczyński, Generalicja powstania listopadowego, 1980, s. 62.

[11] Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738-1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 324.

[12] Xsięga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny dowódzców i sztabs-oficerów, tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Polskiej w tymż roku Krzyżem Wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych, Lwów 1881, s. 48.

[13] Marek Tarczyński: Generalicja powstania listopadowego. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1980, s. 385-386. ISBN 83-11-06343-5.

[a-14] yktator

[d-15] Wódz naczelny z pełnią władzy cywilnej.

[c-16] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f przewodniczący Rządu Narodowego

[f-17] rzewodniczący Komisji Wykonawczej (Tymczasowego) Rządu Narodowego

[g"-18] rzewodniczący Tymczasowego Rządu Narodowego

[h-19] rzewodniczący Tymczasowego Rządu Narodowego (od 10 maja 1863 przewodniczący Rządu Narodowego)

[b-20] yktator Rządu Narodowego

[k-21] Prezydent Ministrów

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

[F]

[G]

[H]

Prezesi Rady Ministrów Księstwa Warszawskiego (1807–1815)	hr. Stanisław Małachowski (1807) Ludwik Szymon Gutakowski (1807–1808) ks. Józef Antoni Poniatowski (1808–1809) gen. Stanisław Kostka Potocki (1809–1813)
Prezesi Rządu Narodowego Królestwa Polskiego (1830–1831)	ks. Adam Jerzy Czartoryski (1830–1831) Józef Chłopicki (1830–1831)^[A] gen. Jan Stefan Krukowiecki (1831) Bonawentura Niemojowski (1831) gen. Jan Nepomucen Umiński (1831)^[B] gen. Maciej Rybiński (1831)^[C]
Prezesi Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (1846)	Jan Tyssowski (1846) Ludwik Gorzkowski (1846) Aleksander Grzegorzewski (1846) Jan Tyssowski (1846)^[A]
Prezesi Komitetu Narodowego w Poznaniu (1848)	Gustaw Potworowski (1848)
Prezesi Rządu Narodowego (1863–1864)	Stefan Bobrowski (1863)^[D] Ludwik Mierosławski^[A] Marian Langiewicz (1863)^[A] Stefan Bobrowski (1863)^[E] Agaton Giller^[F] Franciszek Dobrowolski (1863)^[C] Piotr Kobylański^[C] Karol Majewski^[C] Franciszek Dobrowolski (1863)^[C] Romuald Traugutt (1863–1864)^[G] Bronisław Brzeziński (1864)^[C]
Premierzy Królestwa Polskiego (1917–1918)	Jan Kucharzewski^[H](1917–1918) Antoni Ponikowski (1918) Jan Kanty Steczkowski (1918) Jan Kucharzewski (1918) Józef Świeżyński (1918) Władysław Wróblewski (1918)