Jan Olaf Chmielewski

Jan Olaf Chmielewski

Jan Chmielewski w latach 60.
Data i miejsce urodzenia	8 lutego 1895 Niżny Nowogród, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	1 grudnia 1974 Warszawa
Miejsce spoczynku	cmentarz Wojskowy na Powązkach
Zawód, zajęcie	architekt, urbanista
Odznaczenia

Jan Olaf Chmielewski (ur. 27 stycznia^?/8 lutego 1895 w Niżnym Nowogrodzie, zm. 1 grudnia 1974 w Warszawie) – polski inżynier architekt, urbanista, wykładowca akademicki.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Bronisława i Zofii z Leśniewskich, jego dziadkowie byli Polakami przebywającymi na zesłaniu. Po śmierci ojca w 1908 przeniósł się z matką i rodzeństwem do Warszawy, gdzie rozpoczął naukę w szkole średniej Edwarda Rontalera. Ukończył ją w 1913, wstąpił do Związku Strzeleckiego, a następnie do Polskiej Organizacji Wojskowej, mając dziewiętnaście lat zgłosił się ochotniczo do Legionów Polskich. W 1916 dostał się do rosyjskiej niewoli, podczas wybuchu rewolucji październikowej przebywał w Sankt Petersburgu, jako urodzony w Rosji został wcielony do podlegającej marynarce obrony wybrzeża Armii Czerwonej, skąd zbiegł w 1918.

Do Warszawy powrócił we wrześniu 1919, rozpoczął studia w Szkole Mechaniczno-Technicznej im. Rotwanda i Wawelberga, a następnie kontynuował na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej, a następnie na Wydziale Architektury pod kierunkiem Oskara Sosnowskiego, Rudolfa Świerczyńskiego i Tadeusza Tołwińskiego. Działał wówczas w Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie”, a następnie w Komunistycznej Partii Polski. Od 1924 był asystentem Oskara Sosnowskiego w Katedrze Architektury, a następnie jako adiunkt Tadeusza Tołwińskiego w Katedrze Budowy Miast. Pracę magisterską obronił w marcu 1930, była ona jednym z pierwszych studiów planowania regionalnego, wstąpił wówczas do Stowarzyszenia Architektów Polskich.

Równolegle do pracy naukowej na Politechnice pracował pod kierownictwem Stanisława Różańskiego w Biurze Planowania Regionalnego Okręgu Warszawskiego, w 1936 awansował na kierownika. W tym okresie wypracował koncepcję planistyczną „Warszawy funkcjonalnej” oraz Warszawskiego Zespołu Miejskiego, prace kontynuował również w konspiracji po wybuchu II wojny światowej. Został aresztowany w 1943 i uwięziony na Pawiaku, skąd przetransportowano go do obozu na Majdanku. Po ucieczce powrócił do Warszawy, uczestniczył w konspiracyjnych pracach planistycznych, obronił wówczas doktorat. Po upadku powstania warszawskiego znalazł się w obozie Dulag 121 w Pruszkowie, skąd zbiegł i pieszo dotarł do Zakopanego, gdzie planował rozpocząć konspiracyjną pracę społeczno-polityczną. Po raz kolejny został aresztowany, ponownie udało mu się zbiec i przedostać na tereny zajęte przez Armię Czerwoną, wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej.

W 1945 powierzono mu kierowanie Wydziałem Urbanistyki w Biurze Odbudowy Stolicy oraz dołączył do kierownictwa Głównego Urzędu Planowania Przestrzennego przy Ministerstwie Odbudowy. W 1946 został profesorem kontraktowym na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, trzy lata później Główny Urząd Planowania Przestrzennego uległ likwidacji. W tym czasie został profesorem nadzwyczajnym i objął kierownictwo nowo powstałej Katedry Planowania Przestrzennego, w 1952 uzyskał stopień doktora nauk technicznych.

Po powstaniu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej został jej członkiem, działał w partyjnym Komitecie Uczelnianym. Równolegle do pracy na Politechnice przez pewien czas kierował Zakładem Teorii Układów Przestrzennych Instytutu Urbanistyki i Architektury i Pracownią Planowania Przestrzennego Polskiej Akademii Nauk. W 1958 należał do grupy inicjującej powstanie Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju przy Polskiej Akademii Nauk, a następnie wszedł w skład jej Prezydium. Należąc przez wiele lat do Towarzystwa Urbanistów Polskich w 1960 otrzymał tytuł członka honorowego, równocześnie działał w Polskim Towarzystwie Geograficznym, Polskim Związku Żeglarskim oraz wchodził w skład zarządu Yacht Klubu Polskiego i Związku Kapitanów Żeglugi Morskiej.

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B 29-1-6).

Ordery i odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy II klasy (1964)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1954)
• Złoty Krzyż Zasługi (19 lipca 1946)
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1957)
• Złota Odznaka „Za zasługi dla województwa warszawskiego” (1970)
• Złota Odznaka Towarzystwa Urbanistów Polskich (1973)

Źródło: In memoriam - Pamięci Architektów Polskich - Jan Olaf Chmielewski

Nagrody

• Państwowa Nagroda Artystyczna III stopnia w dziale architektury za prace nad planowaniem przestrzennym, w szczególności rejonu Zakopanego i terenów górskich (1950)
• Zespołowa nagroda Komitetu do Spraw Urbanistyki i Architektury II stopnia (1956)
• Honorowa Nagroda SARP za wybitne zasługi w dziedzinie planowania przestrzennego (1967)

Bibliografia

• Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej Warszawa 1938, tom II s. 38.
• Juliusz Jerzy Malczewski (red.), Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy w Warszawie, wyd. „Sport i Turystyka”, Warszawa 1989, s. 230, ISBN 83-217-2641-0.
• Niels Gutschow, Barbara Klein, Vernichtung und Utopie. Stadtplanung Warschau 1939–1945, Junius-Verlag, Hamburg 1994, s. 15, ISBN 3-88506-223-2.

Linki zewnętrzne

• Stanisław Berezowski „Jan Olaf Chmielewski” Rocznik Mazowiecki 7/1979. mazowsze.hist.pl. s. 273–283. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-14)].