Jan Szyttler
Data i miejsce urodzenia |
1763 |
---|---|
Data śmierci |
1850 |
Zawód, zajęcie |
kucharz, autor książek kucharskich |
Jan Szyttler (ur. 1763 w Warszawie, zm. 1850) – polski kucharz, autor pierwszych systematycznych książek kucharskich na ziemiach polskich.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w stolicy Polski w rodzinie kucharza. Karierę rozpoczął w wieku czternastu lat jako kuchcik na dworze Ogińskich w Siedlcach. Później był kucharzem na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego (pod kierownictwem sławnego kuchmistrza Paula Tremona). Upodobania kulinarne króla Stanisława Augusta zapoczątkowały modę na wyrafinowaną, a zarazem zdrową kuchnię, łączącą tradycje kulinarne kuchni francuskiej i kuchni polskiej.
W 1820 roku osiadł w Wilnie, gdzie do końca życia zajmował się wyłącznie pisaniem i publikacją książek oraz poradników na tematy gospodarskie, w tym kucharskich, które cieszyły się wielką popularnością w Polsce oraz na Litwie i Białorusi. Książki kucharskie Szyttlera (które były wydawane w ogromnych, jak na owe czasy nakładach) wywarły wielki wpływ na kształtowanie szlacheckich i mieszczańskich gustów kulinarnych.
Szyttler wydał kilkadziesiąt książek, w tym najpopularniejsze: Kuchnia myśliwska, czyli na łowach (1823), Kucharz dobrze usposobiony (1830), Poradnik dla myśliwych (1839), Kucharz Nowy dla osób osłabionych (1837), Kucharka oszczędna (1835; wyd. III rozsz., 1840; wyd. IV rozsz., 1850).
Szyttler czerpał inspiracje dla swoich przepisów zarówno z kuchni francuskiej, jak i polskiej, oraz w mniejszym stopniu kuchni litewskiej i kuchni białoruskiej. Inni autorzy, jak Anna Ciundziewicka (Gospodyni litewska, 1848) i Wincenta Zawadzka (Kucharka litewska, 1854), piszący w tym okresie dzieła o podobnej tematyce mocno inspirowali się książkami Szyttlera.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Wszystkie dzieła Jana Szyttlera zdigitalizowane w Polonie
- Jan Szyttler: Kuchnia myśliwska, czyli Na łowach: dla uśmierzenia głodu, dogadzając oraz najdelikatniejszemu smakowi, z dodaniem rad i przepisów, do urządzenia ubitej zwierzyny czworonożnej lub ptastwa, tudzież przygotowania naprędce posiłku, z wybranych rozmaitych drobnych cząstek zwierzyny, przez Jana Szyttlera. Wilno: Drukarnia A. Marcinkowskiego, 1845, s. 166. (pol.).
- Jan Szyttler: Poradnik dla myśliwych, czyli o rozmaitych sposobach zabijania lub łowienia zwierząt, z przydanemi uwagami obchodzenia się z bronią utrzymaniem koni, układaniem psów i sokołów do polowania zbieraniem i konserwowaniem trufli urządzaniem wabiów i t.d. Dzieło dla łowczych i miłośników polowania wielce użyteczne. Napisane przez Jana Szytlera, z portretem autora i figurami. Wilno: Nakładem Rubena Rafałowicza Księg. Wil. w drukarni B. Neumana, 1839, s. 242. (pol.).