Jan Wężyk (1575–1638)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Wężyk
Prymas Polski i Litwy
Ilustracja
Herb duchownego
Kraj działania

I Rzeczpospolita

Data i miejsce urodzenia

1575
Wola Wężykowa

Data i miejsce śmierci

1638
Łowicz

Miejsce pochówku

Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Łowiczu

Arcybiskup gnieźnieński
Okres sprawowania

1627-1638

Prymas Polski
Okres sprawowania

1627-1638

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Sakra biskupia

1620

Sukcesja apostolska
Data konsekracji

1620

Konsekrator

Wawrzyniec Gembicki

Jan Wężyk herbu Wąż (ur. 1575 w Wężykowej Woli, zm. 27 maja 1638 w Łowiczu) – interrex I Rzeczypospolitej w latach 1632-1633, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski 1627-1638, biskup poznański 1624-1627, biskup przemyski 1619-1624, archidiakon lubelski, prepozyt sandomierski, kanonik krakowski, opat komendatoryjny w Mogile w 1613, archidiakon warszawski w 1614[1], pisarz królewski w 1605 roku, sekretarz królewski w latach 1605-1613[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Abp Jan Wężyk zaświadcza, że posłowie miasta Poznania oddali głos na syna Zygmunta III (ze zbiorów Archiwum Państwowego w Poznaniu)

Pochodził ze średniozamożnej szlachty z województwa sieradzkiego. Studiował w Kolegium jezuitów w Kaliszu. W 1591 zapisał się na Uniwersytet Krakowski, w 1592 studiował na Uniwersytecie Padewskim[3]. Studiował przez 7 lat w Rzymie, edukację uwieńczył doktoratem obojga praw.

Po powrocie do kraju szybko uzyskiwał kolejne beneficja kościelne. Był archidiakonem lubelskim, kanonikiem krakowskim, prepozytem sandomierskim, opatem komendatoryjnym mogilskim (od 1613). Jako opat odnowił i rozbudował świątynię w Mogile. Od 1614 archidiakon warszawski.

Był sekretarzem króla Zygmunta III Wazy, specjalizującym się zwłaszcza w sprawach włoskich.

W 1619 nominowany przez monarchę biskupem przemyskim, prowizję papieską otrzymał 17 lutego 1620. Sakrę przyjął z rąk prymasa Wawrzyńca Gembickiego. Odbył w biskupstwie przemyskim synod diecezjalny w 1621, zarządził przeprowadzenie wizytacji kanonicznej, często uczestniczył w posiedzeniach kapituł. Odzyskał także na terenie diecezji kilka świątyń z rąk innowierców.

13 maja 1624 został przeniesiony na biskupstwo poznańskie. Rządy objął w niej 1 lipca 1624 i sprawował do maja 1627.

22 marca 1627 został arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem Polski. Diecezją rządził gorliwie, rezydując w Łowiczu kontaktował się z kapitułą i konsystorzem za pomocą licznych listów. Jako metropolita zwołał dwa synody prowincjonalne. Na synodzie w 1628 uchwalono kontrybucję na cele wojenne oraz rozpatrywano kwestii kościelnych. Uchwały synodu w 22 statutach poruszają szereg spraw związanych z katechizacją wiernych, przygotowaniem do święceń kapłańskich, urzędów biskupich, zakonu oraz reprezentacji duchowieństwa w Trybunale Koronnym. Były one ważną kodyfikacją partykularnego prawa kanonicznego, zostały ogłoszone drukiem pod tytułem Synodus provincialis Gnesnensis A.D. 1628 die 22 mai celebrata (wydane 1630 i 1761), znane jako "Zbiór prymasa Wężyka". Drugi synod prowincjonalny zwołał do Warszawy w 1634.

Od 30 kwietnia 1632 do 6 lutego 1633 był interreksem Królestwa Polskiego. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 16 lipca 1632 roku[4]. Był elektorem Władysława IV Wazy z województwa poznańskiego w 1632[5], Podpisał jego pacta conventa[6].

6 lutego 1633 koronował na króla Polski Władysława IV, a 13 września 1637 jego żonę Cecylię Renatę.

Zmarł 27 maja 1638 w Łowiczu po kilkumiesięcznej chorobie. Pochowany w kolegiacie łowickiej.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, s. 475.
  2. Wojciech Krawczuk, Pisarze kancelarii koronnych Zygmunta III Wazy, w: Studia Historyczne 1993, r. XXXVI, z. 2, s. 162.
  3. Danuta Quirini-Popławska, Nieznana Matriculazione Universita Legista Polona Uniwersytetu Padewskiego z lat 1591-1598, w: Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne » 2017 » Tom XXV, s. 20.
  4. Volumina Legum, t. III, Petersburg 1859, s. 351.
  5. Suffragia Woiewodztw y Ziem Koronnych, y W. X. Litewskiego, Zgodnie ná Naiásnieyssego Władisława Zygmunta ... roku 1632 ... Woiewodztwo Krákowskie., s. A2.
  6. Porządek Na Seymie Walnym Elekcyey, miedzy Warszawą a Wolą, Przez opisane Artykuły, do samego tylko Aktu Elekcyey należące, vchwalony y postanowiony. Roku Pańskiego, M. DC. XXXII. Dnia 27. Września, s. 16.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]