Jan Welisław Lewicki

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Welisław Lewicki
Ilustracja
Jan Welisław Lewicki w okresie międzywojennym
Data i miejsce urodzenia

15 lutego 1869
Przemyśl

Data i miejsce śmierci

16 marca 1954
Tarnów

Miejsce spoczynku

Сmentarz parafialny w Zakliczynie

Zawód, zajęcie

prawnik

Narodowość

Polak

Tytuł naukowy

doktor nauk prawnych

Alma Mater

Uniwersytety Lwowski i Wiedeński

Rodzice

Jan Lewicki, Zofia (Olimpia) z d. Zatońska

Odznaczenia
Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry) Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych Krzyż Jubileuszowy Dworski Order Fryderyka (Wirtembergia) Oficer Orderu Leopolda (Belgia)
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Welisław Lewicki herbu Rogala (ur. 15 lutego 1869 w Przemyślu, zm. 16 marca 1954 w Tarnowie) – polski prawnik, doktor nauk prawnych, prezes Związku Polaków w Austrii „Strzecha”, działacz na rzecz Polonii Austriackiej, społecznik, podróżnik, fotografik. Od początku XX w. do 21 listopada 1916 szef Kancelarii Cywilnej cesarza Franciszka Józefa I i jego osobisty doradca.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Jan Welisław Lewicki urodził się w Przemyślu, gdzie został ochrzczony w obrządku grecko-katolickim. Jego ojcem był Jan Lewicki – profesor gimnazjalny w "c. k. Gimnazyum wyższym" (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego w Przemyślu)[1], a następnie inspektor szkół średnich w C. K. Radzie Szkolnej Krajowej w Galicji Wschodniej[2]. Matka, Zofia[3] z domu Zatońska[4] w późniejszych latach udzielała się w organizacjach kobiecych we Lwowie[3].

Jan Welisław Lewicki uczęszczał do C. K. Gimnazjum w Przemyślu od roku szkolnego 1878/1879[5][6][7], uzyskując tam świadectwo dojrzałości w 1886. W tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Administracji na C. K. Uniwersytecie Franciszkańskim we Lwowie zaliczając tutaj cztery semestry, z kolei dwa następne (w roku akademickim 1888/1889) na c. k. Uniwersytecie Wiedeńskim oraz dwa ostatnie semestry (rok akad. 1889/1890) ponownie na Uniwersytecie we Lwowie, gdzie uzyskał absolutorium oraz doktorat. Po ukończeniu studiów podjął pracę w Namiestnictwie Galicji we Lwowie skąd jeszcze przed końcem lat 90. XIX w. został przeniesiony do Kancelarii Cywilnej cesarza Franciszka Józefa I w Wiedniu. Tutaj szybko zaczął awansować, zostając po niedługim czasie szefem Kancelarii Cywilnej cesarza i jego osobistym doradcą. Był jedynym Polakiem, który dokładnie znał panujące tam stosunki i rozkład pracy monarchy[8].

Od samego początku pobytu w Wiedniu działał na rzecz austriackiej Polonii, między innymi w Polskim Towarzystwie Szkoły Ludowej w Wiedniu. Wszędzie, gdzie praca dla niej zaczynała kuleć na jakimś odcinku, tam na kierowniczym stanowisku najczęściej obsadzano Lewickiego, co powodowało jej rewitalizację. Gdy np. w środowisku Stowarzyszenia Polskiego „Strzecha”[a] został poruszony, nabrzmiały od lat problem urządzenia Domu Polskiego w Wiedniu, tę szczytną ideę podjął i zrealizował w 1907 m.in. Jan Lewicki[9]. W latach 1920–1925 pełnił funkcję Prezesa tego Stowarzyszenia. Za jego prezesury „Strzecha” znajdowała się w największym rozkwicie[10].

Po zakończeniu I wojny światowej Lewicki wraz z hr. Karolem Lanckorońskim, Kazimierzem Chłędowskim oraz Bernardem Szarlittem wszedł w skład Komisji Rewindykacyjnej określającej zakres zwrotu przez Austrię dóbr nauki i kultury odradzającej się Polsce[11]. Z racji swojego stanowiska zajmowanego na dworze cesarskim – w urzędowej korespondencji w kraju był określany mianem „likwidatora majątku Habsburgów”.

Po zajęciu Austrii przez III Rzeszę w marcu 1938 (Anschluss) działalność stowarzyszeń i instytucji polonijnych została drastycznie ograniczona, a następnie zakazana[12]. W związku z tym Jan Lewicki latem 1938 powrócił do Lwowa, przywożąc ze sobą urny z prochami matki, Zofii (ur. 4 marca 1847, zm. 18 lutego 1915 w Wiedniu) oraz swojej żony, Kamili (ur. 4 września 1873, zm. 28 stycznia 1934 w Wiedniu). W dniu 13 sierpnia 1938 r. ich prochy zostały pochowane w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Obecny, nowy grób Jana Welisława Lewickiego

Pod koniec II wojny światowej Jan Lewicki jako uchodźca opuścił Lwów i osiedlił się w powiecie Brzesko. Najpierw jako rezydent we dworze w Lusławicach nad Dunajcem (gmina Zakliczyn), a następnie zaraz po wojnie w pobliskim Zakliczynie, zajmując jeden pokój na plebanii, w parafii św. Idziego Opata. W umeblowaniu tego pokoju – jako meloman – posiadał również fortepian. Z początkiem 1954, w wyniku przeprowadzonego zabiegu operacyjnego w Tarnowie – zgodnie z informacją zawartą w karcie zgonu w tarnowskim Urzędzie Stanu Cywilnego – został umieszczony w Domu Starców przy ul. Starodąbrowskiej 53, gdzie zmarł 16 marca 1954. Został pochowany na Сmentarzu parafialnym w Zakliczynie - Sektor D, Rząd I, Grób nr 21[13].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Jan Welisław Lewicki brał udział w wyjazdach cesarskiego dworu (m.in. kurort Bad Ischl, pałac na Korfu, zamek k. Triestu – obecnie Castello di Miramare). Był zapalonym podróżnikiem (m.in. Włochy, rejs do fiordów norweskich i Spitsbergen), uprawiał turystykę górską (Alpy, m.in. Adamello). Będąc z zamiłowania fotografikiem był pionierem fotografii kolorowej. Zostawił z tych podróży i wypraw bogaty zbiór przeźroczy na płytach szklanych. Był bezpotomnie żonaty z Kamilą.

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Pierwsze i nadal istniejące stowarzyszenie Polaków zagranicą, zarejestrowane w Namiestnictwie Dolnej Austrii 28 listopada 1894.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Przemyślu za rok szkolny 1878. Przemyśl, 1878, s. 42.
  2. ↑ Jan Lewicki. „Gazeta Lwowska”. 12, s. 3–4, 17 stycznia 1908.
  3. ↑ a b Wiadomości bieżące. Jan Lewicki. „Słowo Polskie”. 27, s. 4, 17 stycznia 1908. 
  4. ↑ Notarialnie potwierdzone dane dot. dr. Jana Welisława Lewickiego: Numer Repertorium: 6/1951; Zakliczyn, dnia 12 stycznia 1951 r. - Kancelaria Notarialna w Zakliczynie n/D.
  5. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Przemyślu za rok szkolny 1879. Przemyśl, 1879, s. 76.
  6. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Przemyślu za rok szkolny 1882. Przemyśl, 1882, s. 50.
  7. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Przemyślu za rok szkolny 1885. Przemyśl, 1885, s. 48.
  8. ↑ Marian Rosco-Bogdanowicz: Wspomnienia. Wydawnictwo Literackie, 1959.
  9. ↑ Władysław S. Kucharski: Polacy i Polonia w rdzennej Austrii w XIX i XX wieku. Lublin-Wiedeń: wyd. UMCS, 1994, s. 93.
  10. ↑ Sylwester Makowski: Moje wspomnienia. wyd. Lublin-Polonia, 1987, s. 23.
  11. ↑ Roman Taborski: Polacy w Wiedniu. Wrocław-Warszawa-Kraków: wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992, s. 58.
  12. ↑ Władysław S. Kucharski: Polacy i Polonia w rdzennej Austrii w XIX i XX wieku. Lublin-Wiedeń: wyd. UMCS, 1994, s. 382.
  13. ↑ Marek Mietelski: Pamięci Dr. Jana Lewickiego. „Głosiciel”. 3, s. 20-21, marzec 2013. ISSN 1231-4641.
  14. ↑ a b c d e Handbuch des allerhöchsten Hofes und des Hofstaates seiner K. und K. Apostolischen Majestät für 1911. Wien: Druck und Verlag der K. K. Hof- und Staatdruckerei, s. 144.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

  • Jan Welisław Lewicki, opracował Marek Mietelski, na str. I Liceum Ogólnokształcącego im. Juliusza Słowackiego w Przemyślu
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Welisław_Lewicki&oldid=73157952”