Janina Mortkowiczowa

Janina Mortkowicz

Data i miejsce urodzenia	20 października 1875 Warszawa
Data i miejsce śmierci	27 grudnia 1960 Kraków
Zawód, zajęcie	pisarka, tłumaczka, redaktorka
Odznaczenia

Janina Mortkowicz, wł. Żaneta Mortkowicz z domu Horwitz (ur. 20 października 1875 w Warszawie, zm. 27 grudnia 1960 w Krakowie) – polska pisarka i tłumaczka utworów dla dzieci i młodzieży.

Nagrobek Jakuba Mortkowicza, gdzie symbolicznie upamiętniono Janinę Mortkiewiczową

Życiorys

Urodziła się w Warszawie, w rodzinie żydowskiej jako wnuczka naczelnego rabina Wiednia Lazara Horwitza (ur. 14 stycznia 1804, zm. 11 czerwca 1868). Była córką Gustawa Horwitza (1844–1882) i Julii Horwitz z domu Kleinmann (1845–1912), a jej rodzeństwem byli Maksymilian Horwitz i Kamilla Kancewicz. Ukończyła żeńską pensję Leokadii i Bronisławy Kosmowskich, a następnie brała udział w kursie wychowania przedszkolnego oraz studiowała psychologię na Uniwersytecie Latającym. Debiutowała jako pisarka opowiadaniami dla dzieci wydrukowanymi w 1892 w „Wieczorach Rodzinnych”; działała w tajnym Kole Kobiet oraz Kole Pedagogicznym.

W 1919 przetłumaczyła na język polski powieść Chłopcy z Placu Broni, zmieniając jej tytuł, który w dosłownym tłumaczeniu brzmiałby Chłopcy z ulicy Pawła. Była autorką także wielu innych tłumaczeń, m.in. powieści Cudowna podróż Selmy Lagerlöf, Nad dalekim cichym fiordem Agot Gjems-Selmer oraz serii o Doktorze Dolittle. Napisała książkę O wychowaniu estetycznem (Warszawa, 1903). Pisała też własne opowiadania dla dzieci oraz teksty publicystyczne, które ukazywały się w prasie.

Po samobójczej śmierci męża (9 sierpnia 1931) prowadziła jego przedsiębiorstwo księgarskie. Po wybuchu II wojny światowej przekazała wszystkie akcje spółki Annie Żeromskiej, wdowie po Stefanie Żeromskim i Henrykowi Nikodemskiemu. Przez całą wojnę wraz z córką Hanną Olczak ukrywała się po aryjskiej stronie. W czasie powstania warszawskiego księgarnia i wydawnictwo uległo całkowitemu zniszczeniu. W 1945 przedsiębiorstwo zostało reaktywowane w Krakowie i w utrudnionych warunkach była prowadzone przez nią i jej córkę do 1950. Po wojnie udało im się odnaleźć wnuczkę, która została uratowana m.in. przez siostry niepokalanki. W tym okresie kierowała krakowskim oddziałem wydawnictwa Książka.

Janina Mortkowiczowa została pochowana na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera FD-7-10). Symbolicznie upamiętniona na grobie męża na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 31, uliczka 7).

Życie prywatne

1 września 1900 wyszła za mąż za wydawcę i księgarza Jakuba Mortkowicza, któremu pomagała w prowadzeniu wydawnictwa, kierowała m.in. działem literatury dla dzieci i młodzieży. Jej wnuczka Joanna Olczak-Ronikier jest pisarką i scenarzystką, a prawnuczka Katarzyna Zimmerer - dziennikarką i pisarką.

Odznaczenia

• Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)

Bibliografia

• Janina Olkowska, Janina Mortkowiczowa [w:] Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa–Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.
• Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 54–55. ISBN 83-90-66296-5.