50°17′05″N 17°25′29″E/50,284722 17,424722Jarnołtówek
| Artykuł |
50°17′05″N 17°25′29″E |
|---|---|
| - błąd |
39 m |
| WD |
50°16'59.9"N, 17°25'0.1"E |
| - błąd |
14 m |
| Odległość |
626 m |
| wieś | |
 Widok na wieś znad kościoła św. Bartłomieja | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
771[1] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-267[2] |
| Tablice rejestracyjne |
ONY |
| SIMC |
0494692 |
Położenie na mapie gminy Głuchołazy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nyskiego  | |
| 50°17′05″N 17°25′29″E/50,284722 17,424722
| |
| Strona internetowa | |
Jarnołtówek (daw. Jarantowice, niem. Arnoldsdorf, cz. Arnoltovice) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie nyskim, w gminie Głuchołazy[3]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest w Górach Opawskich. Przepływa przez nią rzeka Złoty Potok.
Nieoficjalną częścią wsi są Bolkowice.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego. Do 1975 należała do powiatu prudnickiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 771 osób[1].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 1 km od granicy z Czechami, w północnej części Gór Opawskich. Jarnołtówek zajmuje kilka wzgórz (Krzyżówka, Bukowa Góra, częściowo Srebrna Kopa i Biskupia Kopa). Należy do Euroregionu Pradziad[4]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Złoty Potok (lewy dopływ Prudnika).
Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]
Wpływ na klimat Jarnołtówka ma sąsiedztwo Gór Opawskich. Średnia temperatura roczna wynosi +7,4 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Jarnołtówka wynoszą 646 mm. Dominują wiatry zachodnie[5].
.jpg)
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
W pierwszych źródłach wieś występowała pod nazwą Arnoldi villa (1372), a później jako Arnoldsdorff. Nazwa wsi miała wywodzić się od imienia jej założyciela, czyli czeskiego rycerza Arnolda[6]. Po przejęciu przez administrację polską w 1945 wieś otrzymała nazwę Jarantowice[7]. Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 12 listopada 1946[8].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1268. Jarnołtówek, założony przez osadnika i późniejszego pierwszego sołtysa – Arnolda, należał długo do biskupów wrocławskich. Pierwszy kościół w Jarnołtówku wzmiankowany był w XIX wieku[9], został zbudowany ok. 1260-1300 roku i nosił wezwanie męczenników Felikasa i Adaukta[10]. Wydobywano tu złoto, odbywały się tu procesy czarownic. W rejonie Jarnołtówka i Pokrzywnej przekraczał granicę szlak handlowy i komunikacyjny z Wrocławia przez Nysę i Prudnik do Ołomuńca[11].
Pierwsza wzmianka o budowli obronnej w Jarnołtówku pochodzi z 1339. Przypuszczalnie był to niewielki zamek lub strażnica należąca do systemu warowni broniących granice posiadłości biskupów wrocławskich od strony czeskiej. W XVI wieku w centrum miejscowości zbudowano dwór obronny otoczony fosą. W drugiej połowie XIX wieku w jego miejscu powstał nowy dwór, który przetrwał do dziś[12].
Po wojnie trzydziestoletniej we wsi wybuchła epidemia dżumy. W latach 1753–1754 w Jarnołtówku zbudowano nowy kościół, któremu nadano wezwanie św. Bartłomieja. Jarnołtówek bywał często nawiedzany przez powodzie. Największa miała miejsce 13 lipca 1903. Podczas niej zawalił się miejscowy kościół, a na cmentarzu woda ze Złotego Potoku wypłukała i poniosła w dół kilkadziesiąt ludzkich zwłok. Wówczas w okolice Prudnika przybyła cesarzowa Niemiec Augusta Wiktoria. Wizyta cesarzowej w Jarnołtówku została upamiętniona pomnikiem. Dzięki jej pomocy finansowej, w 1907 wzniesiono nowy kościół, a w 1909 zbudowano zaporę wodną w Jarnołtówku[13]. W okresie międzywojennym na stokach wzniesień zbudowano wiele willi, a w dolinie Złotego Potoku domy wczasowe, sanatoria i pensjonaty.
Z inicjatywy Śląskiego Sudeckiego Towarzystwa Górskiego z Prudnika, w 1924 w Jarnołtówku otwarto schronisko turystyczne, od 1964 znane jako Schronisko PTTK „Pod Kopą Biskupią” im. Bohdana Małachowskiego.
7 października 1938 o godzinie 16:25 przez Jarnołtówek przejeżdżał Adolf Hitler, który po wizytacji Kraju Sudetów udał się do Prudnika na pociąg, którym wrócił do Berlina[14].
W latach 1945–1950 Jarnołtówek należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Głuchołazy, w latach 1954–1969 do gromady Głuchołazy, a w latach 1969–1972 do gromady Moszczanka.
W latach 1945–1958 stacjonowała tu strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza, która podlegała 45 Batalionowi WOP w Prudniku.
W 1997 Jarnołtówek nawiedziła kolejna wielka powódź. 8 lipca na tamie w Jarnołtówku odnotowano stan wody na poziomie 13,7 m[15]. Wody Złotego Potoku zabrały całkowicie lub znacznie uszkodziły pięć budynków mieszkalnych, zalanych zostało osiem gospodarstw i zerwane dwa mostki. W tym samym roku Jarnołtówek przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[16]. Po reformie administracyjnej w 1999 mieszkańcy Jarnołtówka zaczęli starać się o odłączenie wsi od gminy Głuchołazy i przyłączenie do gminy Prudnik, jako powody podając względy geograficzne, funkcjonalne i gospodarcze[17]. W marcu 2001 sporządzono pełną dokumentację z Pokrzywnej i Jarnołtówka w sprawie przejścia do gminy Prudnik. Z Pokrzywnej, na 115 głosujących, 112 było za Prudnikiem, natomiast w Jarnołtówku 404 osoby opowiedziały się za Prudnikiem, 10 było przeciw, a 5 nie zajęło stanowiska. Spotkano się wówczas z unieważnieniem wyników przez burmistrza Głuchołaz. W maju 2001 Rada Miejska w Prudniku poprzez uchwałę zaakceptowała starania mieszkańców Pokrzywnej, Jarnołtówka i Trzebiny, a Rada Powiatu Prudnickiego przegłosowała uchwałę o niezajmowaniu stanowiska w tej sprawie[18]. Temat zmiany przynależności administracyjnej Pokrzywnej i Jarnołtówka powrócił do lokalnych mediów w lipcu 2022, znajdując poparcie burmistrza Prudnika[19][20][18].
Miejscowość była plenerem kilku odcinków serialu Święta wojna w 2006[21]. 19 stycznia 2009 mieszkańcy Jarnołtówka rzekomo zaobserwowali UFO, które miało wylądować na łące w północnej części wsi. O zdarzeniu pisały m.in. media japońskie, australijskie, nowozelandzkie, peruwiańskie[22] i amerykańskie[23].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[24]:
- kościół par. pw. św. Bartłomieja Apostoła, wzmiankowany w XV w., w latach 1753–1754 przebudowany został w stylu barokowym. Zniszczony podczas powodzi w 1903, został rozebrany, a obecny neoromański kościół wzniesiono w 1907 w pobliżu starego miejsca. Fundatorką kościoła, podobnie jak i zapory na Złotym Potoku, była cesarzowa Augusta Wiktoria
- zespół dworski, wzmiankowany w 1339 r., w obecnej bryle powstał w drugiej połowie XIX wieku na miejscu dawnego dworu obronnego z XVI wieku. Z tego okresu zachowała się fosa i fragment murów:
- dwór
- oficyna
- park
- młyn wodny, ob. dom nr 115, z pocz. XIX w.
inne zabytki:
- zapora przeciwpowodziowa pochodząca z 1909 roku, licząca 15,4 m wysokości i 50 m długości, zabezpieczająca okolicę przed wezbraniami wód Złotego Potoku
- pomnik upamiętniający wizytę cesarzowej Niemiec Augusty Wiktorii w 1903 roku.
Wieża kościoła
Dwór
Oficyna
Zapora przeciwpowodziowa
Pomnik ku czci Augusty Wiktorii
Transport[edytuj | edytuj kod]
Religia[edytuj | edytuj kod]
W Jarnołtówku znajduje się katolicki kościół św. Bartłomieja Apostoła, który jest siedzibą parafii św. Bartłomieja Apostoła (dekanat Głuchołazy)[25].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Przez Jarnołtówek prowadzą szlaki turystyczne[26][27][28]:
Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza (440 km): Prudnik – Świeradów-Zdrój
Jarnołtówek – Třemešná (25 km): Jarnołtówek (pomnik Nepomucena) – Zlaté Hory – Krwawa Góra (kaplica św. Rocha) – Mnichův kámen – Biskupia Kopa – Heegerova vyhlídka – Petrovy Boudy – Petrovice – dawna leśniczówka Svinný Potok – Kravi Hora – Třemešná (dworzec kolejowy)
Jarnołtówek – Pokrzywna (11,3 km): Jarnołtówek – Bukowa Góra – Piekiełko – Plac Langego – Schronisko „Pod Kopą Biskupią” – Przełęcz Mokra – Plac Habla – Przełęcz pod Zamkową Górą – Pokrzywna
Przełomu Złotego Potoku (10 km): Pokrzywna – Olszak – Żabie Oczko – Skały Karolinki – Jarnołtówek – Skały Karliki – Piekiełko – Gwarkowa Perć – Pokrzywna
Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]
Przez Jarnołtówek prowadzą szlaki rowerowe[26][29]:
Wieszczyna – Pokrzywna – Zamkowa Góra – Przełęcz pod Zamkową Górą – góra Srebrna Kopa – Przełęcz pod Kopą (Przełęcz Mokra) – góra Piekiełko – Jarnołtówek
Turystyczna trasa rowerowa Gór Opawskich (40 km): Prudnik – sanktuarium św. Józefa w Prudniku–Lesie – Chocim – Dębowiec – Wieszczyna – Pokrzywna – Jarnołtówek – Konradów – Głuchołazy – Gierałcice – Biskupów – Burgrabice – Sławniowice
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 370 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Mapa interaktywna, emapy.com [dostęp 2020-10-17].
- ↑ Klimat: Jarnołtówek: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org, pl.climate-data.org [dostęp 2020-10-17].
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 960.
- ↑ W Jarantowicach, czyli Jarnołtówku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 33 (1338), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 17 sierpnia 2016, s. 23, ISSN 1231-904X.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 967.
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 968.
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 691.
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 977.
- ↑ Krzysztof Strauchmann, Wielka powódź w lipcu 1903. Czy szkody były większe niż w 1997 roku?, Nowa Trybuna Opolska, 21 czerwca 2020 [dostęp 2022-05-15].
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 110.
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 548.
- ↑ Jarnołtówek, Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 15 lipca 2020 [dostęp 2022-05-15].
- ↑ Andrzej Dereń, Koalicja przeciw mieszkańcom Trzebiny, Pokrzywnej i Jarnołtówka, „Tygodnik Prudnicki”, 23 (550), 14 czerwca 2001, s. 6.
- ↑ a b Andrzej Dereń, Pokrzywna znów chce do Prudnika, „Tygodnik Prudnicki”, 28 (1640), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 13 lipca 2022, s. 8–10, ISSN 1231-904X.
- ↑ Witold Wośtak, Czy mieszkańcy Pokrzywnej zamienią gminę Głuchołazy na Prudnik? Rośnie niezadowolenie z powodu braku inwestycji, radio.opole.pl, 9 lipca 2022 [dostęp 2022-07-13] (pol.).
- ↑ Marcin Glinka, Pokrzywna i Jarnołtówek chcą powrotu do Prudnika, Wieści Prudnickie, 5 lipca 2022 [dostęp 2022-07-13] (pol.).
- ↑ Ośrodek Wypoczynkowy MAX. Ośrodek MAX. s. 1. [dostęp 2013-11-13].
- ↑ Paweł Stauffer, Rocznica nto. Jak UFO zrobiło zawrotną karierę, Nowa Trybuna Opolska, 27 stycznia 2012 [dostęp 2022-12-22] (pol.).
- ↑ UFO Jarnołtówek – Kurier Opolski 29.04.12 w serwisie YouTube
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 61. [dostęp 2012-12-21].
- ↑ Parafie według dekanatów, www.diecezja.opole.pl [dostęp 2022-05-15].
- ↑ a b Tadeusz Górecki, Szlaki turystyczne – Urząd Miejski w Prudniku, prudnik.pl, 21 marca 2012 [dostęp 2023-01-19] (pol.).
- ↑ Ścieżki piesze – Starostwo Powiatowe w Prudniku, powiatprudnicki.pl [dostęp 2023-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-20].
- ↑ Szlaki turystyczne, goryopawskie.eu [dostęp 2023-01-19] (pol.).
- ↑ Trasy rowerowe – Starostwo Powiatowe w Prudniku, powiatprudnicki.pl, 13 października 2018 [dostęp 2023-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-13].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Góry Opawskie. Słownik Geografii Turystycznej Sudetów, M. Staffa (red.), Wydawnictwo I-BIS, Wrocław 2008, s. 123–131.
- Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wieś na stronie gminy. glucholazy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-28)].
- Strona www miejscowości
- Siedziba gminy: Głuchołazy
