Jarosław Abramow-Newerly
| ||
Jarosław Abramow-Newerly Warszawa, 12 czerwca 2018 | ||
Data i miejsce urodzenia | 17 maja 1933 Warszawa | |
Narodowość | polska | |
Język | polski | |
Alma Mater | Uniwersytet Warszawski | |
Dziedzina sztuki | dramat, satyra | |
Odznaczenia | ||
![]() | ||
Nagrody | ||
Jarosław Abramow-Newerly (ur. 17 maja 1933 w Warszawie) – polski pisarz, kompozytor, autor tekstów piosenek, słuchowisk radiowych, dziennikarz.
Życie[edytuj | edytuj kod]
W 1951 ukończył Liceum Ogólnokształcące TPD im. Bolesława Limanowskiego w Warszawie. W latach 1951−1955 studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. W 1955 uzyskał magisterium. Był jednym ze współzałożycieli (1954) Studenckiego Teatru Satyryków (STS), dla którego pisał skecze i piosenki, debiutował w nim również jako aktor. W STS działał aż do 1969 roku.
Był także współzałożycielem (1956) i redaktorem naczelnym tygodnika „Od Nowa”. W 1957 wchodził w skład kolegium redakcyjnego pisma „Walka Młodych”. W tym samym roku wchodził również w skład Redakcji Młodzieżowej Polskiego Radia. W latach 1958−1959 jako dziennikarz i reporter Tygodnika Polskiego przebywał w Paryżu.
W latach 1960–1966 był kierownikiem Redakcji Radiowego Teatru Młodych w Naczelnej Redakcji Audycji Literackich Polskiego Radia. W 1962 został członkiem Związku Literatów Polskich, a w 1965 − Polskiego PEN Clubu. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego.
W latach 1970−1972 był kierownikiem literackim Teatru Ludowego w Warszawie[1]. W 1973 został sekretarzem Zarządu Klubu Dramatopisarzy Polskich przy Związku Literatów Polskich. Do ZLP należał do rozwiązania go w 1983. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[2]. W Toronto od 1986 roku współpracował z dziennikiem polonijnym „Związkowiec” (m. in., pod pseudonimem "Marian Radomski", cykl felietonów pt. Pan Zdzich w Kanadzie, wydany później w formie książkowej). W latach 1988-2000 był redaktorem naczelnym tego czasopisma.
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Jest synem pisarza Igora Newerlego i aktorki Barbary z Jareckich[3]. Od połowy lat 80. mieszka w Warszawie i w Toronto, gdzie jego żona Wanda (zm. 17 kwietnia 2016 w Toronto) otrzymała stypendium naukowe.
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Debiutował w 1955 na łamach 5. numeru tygodnika „Szpilki” jako satyryk. Jego pierwszym zbiorem było Myślenie ma kolosalną przyszłość (1957), grupujące pisane dla STS satyry, monologi i skecze. W (często adaptowanych dla radia) satyrycznych jednoaktówkach mówi o mitach społecznych i przemianach obyczajowych – należą do nich np. wystawione w 1964 jako tryptyk Remament i wydane w wyborze Licytacja (1964) utwory Licytacja („Dialog" 1961/12), Śmierć po latach i Wielki kochanek oraz komedia Duże jasne napisana razem z Andrzejem Jareckim (wystawiona w 1962, wydana w 1965). Sztuka Anioł na dworcu (wystawiona w 1962, wydana w 1965), za którą pisarz otrzymał nagrodę im. Piętaka, wychodząc od prostej anegdoty przechodzi do ogólnej refleksji nad względnością prawdy i świata. Sztuka ta łączy tendencje awangardowe z polskimi tradycjami jasełkowymi, opiera się także na formule teatru w teatrze.
Problematykę konfrontacji tradycji z nowoczesnością podejmują sztuki Derby w pałacu („Dialog" 1966/4, wystawiona w 1966) i Klik-klak („Dialog" 1972/6, wystawiona w 1972), a problematykę postawy człowieka wobec norm społecznych i jego zagubienia w społeczeństwie w sztukach Ucieczka z wielkich bulwarów („Dialog" 1969/3, wystawiona w 1969) i Darz bór („Dialog" 1974/10, wystawiona w 1974). Realistyczny aspekt tych sztuk przeplata się z humorem absurdalnym.
Jarosław Abramow-Newerly jest także autorem słuchowisk, tekstów i muzyki do piosenek, m.in. Piosenka o okularnikach (wykonywana m.in. przez Tadeusza Łomnickiego, Sławę Przybylską, Zofię Kucównę i Annę Marię Jopek), Bogdan, trzymaj się (utwór napisany i skomponowany dla Bohdana Łazuki, Widzisz, mała (śpiewana przez Sławę Przybylską i Adriannę Biedrzyńską), Mówiłam żartem (śpiewana przez Igę Cembrzyńską).
Abramow-Newerly jest również twórcą spektakli i widowisk telewizyjnych oraz kompozytorem (m.in. muzyki do tekstów Agnieszki Osieckiej). Wydania zbiorowe jego utworów to m.in. Dramaty (1975), Co pan zgłasza? (1977, satyry) i Pięć minut sławy (1978, słuchowiska radiowe). Istnieją też ich przekłady na kilkanaście języków.
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- proza
- 1964 – Licytacja
- 1977 – Co pan zgłasza? , Warszawa, Czytelnik, 1977
- 1978 – Pięć minut sławy
- 1979 – Skok przez siebie
- 1990 – Alianci, Białystok, „Versus", 1990, ISBN 83-7045-011-3
- 1991 – Pan Zdzich w Kanadzie, Wydawnictwo Polonia, 1991, ISBN 83-7021-146-1
- 1995 – Kładka przez Atlantyk, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1995
- 2000
- Nawiało nam burzę, Warszawa, Twój Styl, ISBN 83-7163-171-5
- Lwy mojego podwórka, Warszawa, Twój Styl[4]
- 2002 – Młyn w piekarni, Warszawa, Rosner & Wspólnicy, 2002, ISBN 83-89217-00-7
- 2003 – Lwy wyzwolone, Warszawa, Rosner & Wspólnicy, 2003, ISBN 83-89217-25-2
- 2005 – Lwy STS-u, Warszawa, Rosner & Wspólnicy, 2005, ISBN 83-89217-64-3
- 2009 - Patent na życie, Warszawa, Rosner & Wspólnicy, 2009, ISBN 978-83-60336-35-9
- 2016 - W cieniu paryskiej KULTURY, Warszawa, Wydawnictwo MG, 2016, ISBN 978-83-7779-306-0
- dramaty
- 1966 – Derby w pałacu
- 1967 – Anioł na dworcu
- 1972 – Klik-klak
- 1974 – Darz Bór
- 1975 – Dramaty, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975
- 1984 – Maestro, Warszawa, Czytelnik, ISBN 83-07-01229-5, wystawiony m.in. przez Kazimierza Dejmka w Teatrze Polskim w Warszawie z Ignacym Machowskim w roli tytułowej
- Dno nieba (libretto musicalu)
- słuchowiska radiowe
- 1979 – Bajadera, Warszawa, Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1979, ISBN 83-212-0010-9
- 1984 – Słowik Warszawy
- musical
- 1958 – Esmeralda, czyli baśń romantyczno-kryminalna, prapremiera w STS 1958
- widowiska telewizyjne
- 1960 – Śluby powszednie, widowisko telewizyjne według Dusana Roksandicza Ostrożnie z małżeństwem
Skomponowane piosenki[edytuj | edytuj kod]
- Bohdan, trzymaj się
- Chyba tak (współautor Ziemowit Fedecki)
- I była plaża
- Kierownik kina (współautor Andrzej Jarecki)
- Ładny kram, jestem sam
- Miłość na prowincji
- Mówiłam żartem (słowa Agnieszka Osiecka)
- Piękne dziewczęta na ekrany
- Piosenka o okularnikach (słowa Agnieszka Osiecka)
- W sobotę
- Widzisz, mała (słowa Agnieszka Osiecka)
- Zrewiduj mnie (słowa Agnieszka Osiecka)
Odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]
- 1965 – Nagroda im. Stanisława Piętaka za sztukę „Anioł na dworcu"
- 1967 – Nagroda im. Kościelskich za sztuki „Anioł na dworcu” i „Derby w pałacu”
- 2001 – Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta[5]
- kilka nagród Polskiego Radia za słuchowiska radiowe
- 2003 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (za wybitne zasługi w działalności radiowej)[6]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Encyklopedia, Teatr Ludowy, Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 2018-09-17] (pol.).
- ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
- ↑ "Nikt na podwórku nie wyzywał mnie od Żydów", TVN24.pl [dostęp 2018-09-17] .
- ↑ Kalendarium życia literackiego pod red. Przemysława Czaplińskiego i in., Kraków 2003, s. 543, ISBN 83-08-03417-9
- ↑ Związek Rzemiosła Polskiego: Laureaci Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta w latach 1994 – 2009. [dostęp 2014-09-11].
- ↑ M.P. z 2004 r. nr 1, poz. 7.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wolański R., Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej, Warszawa 1995, Agencja Wydawnicza Morex, ISBN 83-86848-05-7, Hasło Jarosław Abramow-Newerly, s. 1.
- Współcześni polscy pisarze i badacze literatury – słownik biobibliograficzny, tom pierwszy A-B, opracował zespół pod redakcją Jadwigi Czachowskiej i Alicji Szałagan, Warszawa 1994, ISBN 83-02-05445-3, s. 25, hasło: Abramow-Newerly, Jarosław.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wywiad z pisarzem na stronach Polskiego Radia
- Jarosław Abramow-Newerly na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Absolwenci Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego
- Autorzy tekstów do Kabaretu Olgi Lipińskiej
- Autorzy tekstów dla STS-u
- Autorzy słuchowisk Polskiego Radia
- Członkowie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
- Członkowie polskiego PEN Clubu
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Laureaci Nagrody im. Stanisława Piętaka
- Laureaci Nagrody Fundacji im. Kościelskich
- Laureaci Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta
- Polscy dramaturdzy
- Polscy prozaicy
- Polscy pisarze współcześni
- Pisarze związani z Warszawą
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Urodzeni w 1933
- Wspierający Apel 64