Przejdź do zawartości

Jarosław Abramow-Newerly

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jarosław Abramow-Newerly
J.A., J.N., Marian Radomski
Ilustracja
Jarosław Abramow-Newerly
Warszawa, 12 czerwca 2018
Data i miejsce urodzenia

17 maja 1933
Warszawa

Narodowość

polska

Język

polski

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Dziedzina sztuki

dramat, satyra

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Nagrody

Jarosław Abramow-Newerly (ur. 17 maja 1933[1] w Warszawie[1]) – polski pisarzdramaturg[1], prozaik, kompozytor, satyryk, autor tekstów piosenek, słuchowisk radiowych, dziennikarz oraz scenarzysta filmowy[1]

Życie

[edytuj | edytuj kod]

Jest synem pisarza Igora Newerlego[1]. Mieszkał razem z rodzicami na III Kolonii Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu, w domu przy ul. Krasińskiego 16[2]. W 1951 ukończył Liceum Ogólnokształcące TPD im. Bolesława Limanowskiego w Warszawie. W latach 1951−1955 studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. W 1955 uzyskał magisterium. Był jednym ze współzałożycieli (1954) Studenckiego Teatru Satyryków (STS)[1], dla którego pisał skecze i piosenki, debiutował w nim również jako aktor. W STS działał aż do 1969 roku.

Był także współzałożycielem (1956) i redaktorem naczelnym tygodnika „Od Nowa”. W 1957 wchodził w skład kolegium redakcyjnego pisma „Walka Młodych”. W tym samym roku wchodził również w skład Redakcji Młodzieżowej Polskiego Radia. W latach 1958−1959 jako dziennikarz i reporter Tygodnika Polskiego przebywał w Paryżu.

W latach 1960–1966 był kierownikiem Redakcji Radiowego Teatru Młodych w Naczelnej Redakcji Audycji Literackich Polskiego Radia. W 1962 został członkiem Związku Literatów Polskich, a w 1965 − Polskiego PEN Clubu. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego.

W latach 1970−1972 był kierownikiem literackim Teatru Ludowego w Warszawie[3]. W 1973 został sekretarzem Zarządu Klubu Dramatopisarzy Polskich przy Związku Literatów Polskich. Do ZLP należał do rozwiązania go w 1983. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[4]. W Toronto od 1986 roku współpracował z dziennikiem polonijnym „Związkowiec” (m. in., pod pseudonimem "Marian Radomski", cykl felietonów pt. Pan Zdzich w Kanadzie, wydany później w formie książkowej). W latach 1988–2000 był redaktorem naczelnym tego czasopisma.

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Jest synem pisarza Igora Newerlego i aktorki Barbary z Jareckich[5]. Był mężem aktorki Ireny Szczurowskiej[6]. Od połowy lat 80. mieszka w Warszawie i w Toronto, gdzie jego kolejna żona Wanda (zm. 17 kwietnia 2016 w Toronto) otrzymała stypendium naukowe.

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Debiutował w 1955 na łamach 5. numeru tygodnika „Szpilki” jako satyryk. Jego pierwszym zbiorem było Myślenie ma kolosalną przyszłość (1957), grupujące pisane dla STS satyry, monologi i skecze. W (często adaptowanych dla radia) satyrycznych jednoaktówkach mówi o mitach społecznych i przemianach obyczajowych – należą do nich np. wystawione w 1964 jako tryptyk Remanent wydane w wyborze Licytacja (1964) utwory Licytacja („Dialog" 1961/12), Śmierć po latach i Wielki kochanek oraz komedia Duże jasne napisana razem z Andrzejem Jareckim (wystawiona w 1962, wydana w 1965). Sztuka Anioł na dworcu (wystawiona w 1962, wydana w 1965), za którą pisarz otrzymał nagrodę im. Piętaka, wychodząc od prostej anegdoty przechodzi do ogólnej refleksji nad względnością prawdy i świata. Sztuka ta łączy tendencje awangardowe z polskimi tradycjami jasełkowymi, opiera się także na formule teatru w teatrze.

Problematykę konfrontacji tradycji z nowoczesnością podejmują sztuki Derby w pałacu („Dialog" 1966/4, wystawiona w 1966) i Klik-klak („Dialog" 1972/6, wystawiona w 1972), a problematykę postawy człowieka wobec norm społecznych i jego zagubienia w społeczeństwie w sztukach Ucieczka z wielkich bulwarów („Dialog" 1969/3, wystawiona w 1969) i Darz bór („Dialog" 1974/10, wystawiona w 1974). Realistyczny aspekt tych sztuk przeplata się z humorem absurdalnym.

Jarosław Abramow-Newerly jest także autorem słuchowisk, tekstów i muzyki do piosenek, m.in. Piosenka o okularnikach (wykonywana m.in. przez Tadeusza Łomnickiego, Sławę Przybylską, Zofię Kucównę i Annę Marię Jopek), Bogdan, trzymaj się (utwór napisany i skomponowany dla Bohdana Łazuki, Widzisz, mała (śpiewana przez Sławę Przybylską i Adriannę Biedrzyńską), Mówiłam żartem (śpiewana przez Igę Cembrzyńską).

Abramow-Newerly jest również twórcą spektakli i widowisk telewizyjnych oraz kompozytorem (m.in. muzyki do tekstów Agnieszki Osieckiej). Wydania zbiorowe jego utworów to m.in. Dramaty (1975), Co pan zgłasza? (1977, satyry) i Pięć minut sławy[1] (1975, słuchowiska radiowe). Istnieją też ich przekłady na kilkanaście języków.

Jarosław Abramow-Newerly; Warszawa, 29 czerwca 2006.

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • musical
    • 1958 – Esmeralda, czyli baśń romantyczno-kryminalna, prapremiera w STS 1958
  • widowiska telewizyjne
    • 1960 – Śluby powszednie, widowisko telewizyjne według Dusana Roksandicza Ostrożnie z małżeństwem

Skomponowane piosenki

[edytuj | edytuj kod]
  • Bohdan, trzymaj się
  • Chyba tak (współautor Ziemowit Fedecki)
  • I była plaża
  • Kierownik kina (współautor Andrzej Jarecki)
  • Ładny kram, jestem sam
  • Miłość na prowincji
  • Mówiłam żartem (słowa Agnieszka Osiecka)
  • Piękne dziewczęta na ekrany
  • Piosenka o okularnikach (słowa Agnieszka Osiecka)
  • W sobotę
  • Widzisz, mała (słowa Agnieszka Osiecka)
  • Zrewiduj mnie (słowa Agnieszka Osiecka)

Odznaczenia i nagrody

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h Tomkowski 2002 ↓, s. 9.
  2. Jarosław Abramow-Newerly: Lwy mojego podwórka. Warszawa: Wydawnictwo Twój Styl, 2000, s. 5. ISBN 83-7163-249-5.
  3. Teatr Ludowy, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (teatry i zespoły teatralne) [dostęp 2018-09-17].
  4. Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
  5. "Nikt na podwórku nie wyzywał mnie od Żydów" [online], TVN24.pl [dostęp 2018-09-17].
  6. "Leszek Teleszyński. Gwiazdor PRL-u, który wywołał skandal" [online], onet.pl [dostęp 2022-01-21].
  7. Jarosław Abramow-Newerly, Alianci, wyd. 1, Białystok: Zakłady Wydawnicze "Versus", 1990, ISBN 83-7045-011-3, OCLC 23884614 [dostęp 2022-01-15].
  8. Jarosław Abramow-Newerly, Pan Zdzich w Kanadzie, Warszawa: Wydawn. Polonia, 1991, ISBN 83-7021-146-1, OCLC 28967321 [dostęp 2022-01-15].
  9. Jarosław Abramow-Newerly, Kładka przez Atlantyk : z albumu Tadeusza Gonsika, Wrocław: Wydawn. Dolnośląskie, 1995, ISBN 83-7023-449-6, OCLC 34314010 [dostęp 2022-01-15].
  10. Jarosław Abramow-Newerly, Nawiało nam burzę, wyd. 1, Warszawa: Twój Styl, 2000, ISBN 83-7163-171-5, OCLC 44176555 [dostęp 2022-01-15].
  11. Kalendarium życia literackiego pod red. Przemysława Czaplińskiego i in., Kraków 2003, s. 543, ISBN 83-08-03417-9
  12. Jarosław Abramow-Newerly, Lwy mojego podwórka, Warszawa: Twój Styl, 2000, ISBN 83-7163-249-5, OCLC 45784710 [dostęp 2022-01-15].
  13. Jarosław Abramow-Newerly, Młyn w piekarni, Warszawa: Rosner & Wspólnicy, 2002, ISBN 83-89217-00-7, OCLC 51522944 [dostęp 2022-01-15].
  14. Jarosław Abramow-Newerly, Lwy wyzwolone, wyd. 1, Warszawa: Rosner & Wspólnicy, 2003, ISBN 83-89217-25-2, OCLC 53354328 [dostęp 2022-01-15].
  15. Jarosław Abramow-Newerly, Lwy STS-u, wyd. 1, Warszawa: Rosner & Wspólnicy, 2005, ISBN 83-89217-64-3, OCLC 60128741 [dostęp 2022-01-15].
  16. Jarosław Abramow-Newerly, Patent na życie : niezwykła historia sukcesu Piotra Chomczyńskiego, wyd. 1, Warszawa: Rosner i Wspólnicy, 2009, ISBN 978-83-60336-35-9, OCLC 493985601 [dostęp 2022-01-15].
  17. Jarosław Abramow-Newerly, W cieniu paryskiej Kultury, [Warszawa]: mg, [cop. 2016], ISBN 978-83-7779-306-0, OCLC 968458872 [dostęp 2022-01-15].
  18. [wynik wyszukiwania „Anioł na dworcu...”] [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2022-01-15] (ang.).
  19. [wynik wyszukiwania „Darz Bór...”] [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2022-01-15] (ang.).
  20. [wynik wyszukiwania „Dramaty...”] [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2022-01-15] (ang.).
  21. Jarosław Abramow-Newerly, Maestro : sztuka w trzech aktach, wyd. 1, Warszawa: Czytelnik, 1984, ISBN 83-07-01229-5, OCLC 13451090 [dostęp 2022-01-15].
  22. [wynik wyszukiwania „Dno nieba...”] [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2022-01-15] (ang.).
  23. Związek Rzemiosła Polskiego: Laureaci Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta w latach 1994 – 2009. [dostęp 2014-09-11].
  24. M.P. z 2004 r. nr 1, poz. 7.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Wolański R., Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej, Warszawa 1995, Agencja Wydawnicza Morex, ISBN 83-86848-05-7, Hasło Jarosław Abramow-Newerly, s. 1.
  • Współcześni polscy pisarze i badacze literatury – słownik biobibliograficzny, tom pierwszy A-B, opracował zespół pod redakcją Jadwigi Czachowskiej i Alicji Szałagan, Warszawa 1994, ISBN 83-02-05445-3, s. 25, hasło: Abramow-Newerly, Jarosław.
  • Jan Tomkowski: Słownik pisarzy polskich. Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002. (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]