Jarosław Abramow-Newerly
Jarosław Abramow-Newerly Warszawa, 12 czerwca 2018 | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Narodowość | |
Język | |
Alma Mater | |
Dziedzina sztuki | |
Odznaczenia | |
Nagrody | |
Jarosław Abramow-Newerly (ur. 17 maja 1933[1] w Warszawie[1]) – polski pisarz–dramaturg[1], prozaik, kompozytor, satyryk, autor tekstów piosenek, słuchowisk radiowych, dziennikarz oraz scenarzysta filmowy[1]
Życie
[edytuj | edytuj kod]Jest synem pisarza Igora Newerlego[1]. Mieszkał razem z rodzicami na III Kolonii Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu, w domu przy ul. Krasińskiego 16[2]. W 1951 ukończył Liceum Ogólnokształcące TPD im. Bolesława Limanowskiego w Warszawie. W latach 1951−1955 studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. W 1955 uzyskał magisterium. Był jednym ze współzałożycieli (1954) Studenckiego Teatru Satyryków (STS)[1], dla którego pisał skecze i piosenki, debiutował w nim również jako aktor. W STS działał aż do 1969 roku.
Był także współzałożycielem (1956) i redaktorem naczelnym tygodnika „Od Nowa”. W 1957 wchodził w skład kolegium redakcyjnego pisma „Walka Młodych”. W tym samym roku wchodził również w skład Redakcji Młodzieżowej Polskiego Radia. W latach 1958−1959 jako dziennikarz i reporter Tygodnika Polskiego przebywał w Paryżu.
W latach 1960–1966 był kierownikiem Redakcji Radiowego Teatru Młodych w Naczelnej Redakcji Audycji Literackich Polskiego Radia. W 1962 został członkiem Związku Literatów Polskich, a w 1965 − Polskiego PEN Clubu. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego.
W latach 1970−1972 był kierownikiem literackim Teatru Ludowego w Warszawie[3]. W 1973 został sekretarzem Zarządu Klubu Dramatopisarzy Polskich przy Związku Literatów Polskich. Do ZLP należał do rozwiązania go w 1983. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[4]. W Toronto od 1986 roku współpracował z dziennikiem polonijnym „Związkowiec” (m. in., pod pseudonimem "Marian Radomski", cykl felietonów pt. Pan Zdzich w Kanadzie, wydany później w formie książkowej). W latach 1988–2000 był redaktorem naczelnym tego czasopisma.
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Jest synem pisarza Igora Newerlego i aktorki Barbary z Jareckich[5]. Był mężem aktorki Ireny Szczurowskiej[6]. Od połowy lat 80. mieszka w Warszawie i w Toronto, gdzie jego kolejna żona Wanda (zm. 17 kwietnia 2016 w Toronto) otrzymała stypendium naukowe.
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Debiutował w 1955 na łamach 5. numeru tygodnika „Szpilki” jako satyryk. Jego pierwszym zbiorem było Myślenie ma kolosalną przyszłość (1957), grupujące pisane dla STS satyry, monologi i skecze. W (często adaptowanych dla radia) satyrycznych jednoaktówkach mówi o mitach społecznych i przemianach obyczajowych – należą do nich np. wystawione w 1964 jako tryptyk Remanent wydane w wyborze Licytacja (1964) utwory Licytacja („Dialog" 1961/12), Śmierć po latach i Wielki kochanek oraz komedia Duże jasne napisana razem z Andrzejem Jareckim (wystawiona w 1962, wydana w 1965). Sztuka Anioł na dworcu (wystawiona w 1962, wydana w 1965), za którą pisarz otrzymał nagrodę im. Piętaka, wychodząc od prostej anegdoty przechodzi do ogólnej refleksji nad względnością prawdy i świata. Sztuka ta łączy tendencje awangardowe z polskimi tradycjami jasełkowymi, opiera się także na formule teatru w teatrze.
Problematykę konfrontacji tradycji z nowoczesnością podejmują sztuki Derby w pałacu („Dialog" 1966/4, wystawiona w 1966) i Klik-klak („Dialog" 1972/6, wystawiona w 1972), a problematykę postawy człowieka wobec norm społecznych i jego zagubienia w społeczeństwie w sztukach Ucieczka z wielkich bulwarów („Dialog" 1969/3, wystawiona w 1969) i Darz bór („Dialog" 1974/10, wystawiona w 1974). Realistyczny aspekt tych sztuk przeplata się z humorem absurdalnym.
Jarosław Abramow-Newerly jest także autorem słuchowisk, tekstów i muzyki do piosenek, m.in. Piosenka o okularnikach (wykonywana m.in. przez Tadeusza Łomnickiego, Sławę Przybylską, Zofię Kucównę i Annę Marię Jopek), Bogdan, trzymaj się (utwór napisany i skomponowany dla Bohdana Łazuki, Widzisz, mała (śpiewana przez Sławę Przybylską i Adriannę Biedrzyńską), Mówiłam żartem (śpiewana przez Igę Cembrzyńską).
Abramow-Newerly jest również twórcą spektakli i widowisk telewizyjnych oraz kompozytorem (m.in. muzyki do tekstów Agnieszki Osieckiej). Wydania zbiorowe jego utworów to m.in. Dramaty (1975), Co pan zgłasza? (1977, satyry) i Pięć minut sławy[1] (1975, słuchowiska radiowe). Istnieją też ich przekłady na kilkanaście języków.
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- proza
- 1964 – Licytacja
- 1977 – Co pan zgłasza?, Warszawa, Czytelnik, 1977
- 1978 – Pięć minut sławy
- 1979 – Skok przez siebie
- 1990 – Alianci, Białystok, „Versus", 1990[7], ISBN 83-7045-011-3
- 1991 – Pan Zdzich w Kanadzie[1], Wydawnictwo Polonia, 1991[8], ISBN 83-7021-146-1
- 1995 – Kładka przez Atlantyk, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1995[9]
- 2000
- Nawiało nam burzę, Warszawa, Twój Styl[10], ISBN 83-7163-171-5
- Lwy mojego podwórka, Warszawa, Twój Styl[11][12]
- 2002 – Młyn w piekarni, Warszawa, Rosner & Wspólnicy, 2002[13], ISBN 83-89217-00-7
- 2003 – Lwy wyzwolone, Warszawa, Rosner & Wspólnicy, 2003[14], ISBN 83-89217-25-2
- 2005 – Lwy STS-u, Warszawa, Rosner & Wspólnicy, 2005[15], ISBN 83-89217-64-3
- 2009 - Patent na życie, Warszawa, Rosner & Wspólnicy, 2009[16], ISBN 978-83-60336-35-9
- 2016 - W cieniu paryskiej KULTURY, Warszawa, Wydawnictwo MG, 2016[17], ISBN 978-83-7779-306-0
- dramaty
- 1966 – Derby w pałacu
- 1967 – Anioł na dworcu[18]
- 1972 – Klik-klak
- 1974 – Darz Bór[19]
- 1975 – Dramaty, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975[20]
- 1984 – Maestro, Warszawa, Czytelnik[21], ISBN 83-07-01229-5, wystawiony m.in. przez Kazimierza Dejmka w Teatrze Polskim w Warszawie z Ignacym Machowskim w roli tytułowej
- Dno nieba (libretto musicalu)[22]
- słuchowiska radiowe
- 1979 – Bajadera, Warszawa, Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1979, ISBN 83-212-0010-9
- 1984 – Słowik Warszawy
- musical
- 1958 – Esmeralda, czyli baśń romantyczno-kryminalna, prapremiera w STS 1958
- widowiska telewizyjne
- 1960 – Śluby powszednie, widowisko telewizyjne według Dusana Roksandicza Ostrożnie z małżeństwem
Skomponowane piosenki
[edytuj | edytuj kod]- Bohdan, trzymaj się
- Chyba tak (współautor Ziemowit Fedecki)
- I była plaża
- Kierownik kina (współautor Andrzej Jarecki)
- Ładny kram, jestem sam
- Miłość na prowincji
- Mówiłam żartem (słowa Agnieszka Osiecka)
- Piękne dziewczęta na ekrany
- Piosenka o okularnikach (słowa Agnieszka Osiecka)
- W sobotę
- Widzisz, mała (słowa Agnieszka Osiecka)
- Zrewiduj mnie (słowa Agnieszka Osiecka)
Odznaczenia i nagrody
[edytuj | edytuj kod]- 1965 – Nagroda im. Stanisława Piętaka za sztukę „Anioł na dworcu"
- 1967 – Nagroda im. Kościelskich za sztuki „Anioł na dworcu” i „Derby w pałacu”
- 2001 – Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta[23]
- kilka nagród Polskiego Radia za słuchowiska radiowe
- 2003 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (za wybitne zasługi w działalności radiowej)[24]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Tomkowski 2002 ↓, s. 9.
- ↑ Jarosław Abramow-Newerly: Lwy mojego podwórka. Warszawa: Wydawnictwo Twój Styl, 2000, s. 5. ISBN 83-7163-249-5.
- ↑ Teatr Ludowy, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (teatry i zespoły teatralne) [dostęp 2018-09-17] .
- ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
- ↑ "Nikt na podwórku nie wyzywał mnie od Żydów" [online], TVN24.pl [dostęp 2018-09-17] .
- ↑ "Leszek Teleszyński. Gwiazdor PRL-u, który wywołał skandal" [online], onet.pl [dostęp 2022-01-21] .
- ↑ Jarosław Abramow-Newerly , Alianci, wyd. 1, Białystok: Zakłady Wydawnicze "Versus", 1990, ISBN 83-7045-011-3, OCLC 23884614 [dostęp 2022-01-15] .
- ↑ Jarosław Abramow-Newerly , Pan Zdzich w Kanadzie, Warszawa: Wydawn. Polonia, 1991, ISBN 83-7021-146-1, OCLC 28967321 [dostęp 2022-01-15] .
- ↑ Jarosław Abramow-Newerly , Kładka przez Atlantyk : z albumu Tadeusza Gonsika, Wrocław: Wydawn. Dolnośląskie, 1995, ISBN 83-7023-449-6, OCLC 34314010 [dostęp 2022-01-15] .
- ↑ Jarosław Abramow-Newerly , Nawiało nam burzę, wyd. 1, Warszawa: Twój Styl, 2000, ISBN 83-7163-171-5, OCLC 44176555 [dostęp 2022-01-15] .
- ↑ Kalendarium życia literackiego pod red. Przemysława Czaplińskiego i in., Kraków 2003, s. 543, ISBN 83-08-03417-9
- ↑ Jarosław Abramow-Newerly , Lwy mojego podwórka, Warszawa: Twój Styl, 2000, ISBN 83-7163-249-5, OCLC 45784710 [dostęp 2022-01-15] .
- ↑ Jarosław Abramow-Newerly , Młyn w piekarni, Warszawa: Rosner & Wspólnicy, 2002, ISBN 83-89217-00-7, OCLC 51522944 [dostęp 2022-01-15] .
- ↑ Jarosław Abramow-Newerly , Lwy wyzwolone, wyd. 1, Warszawa: Rosner & Wspólnicy, 2003, ISBN 83-89217-25-2, OCLC 53354328 [dostęp 2022-01-15] .
- ↑ Jarosław Abramow-Newerly , Lwy STS-u, wyd. 1, Warszawa: Rosner & Wspólnicy, 2005, ISBN 83-89217-64-3, OCLC 60128741 [dostęp 2022-01-15] .
- ↑ Jarosław Abramow-Newerly , Patent na życie : niezwykła historia sukcesu Piotra Chomczyńskiego, wyd. 1, Warszawa: Rosner i Wspólnicy, 2009, ISBN 978-83-60336-35-9, OCLC 493985601 [dostęp 2022-01-15] .
- ↑ Jarosław Abramow-Newerly , W cieniu paryskiej Kultury, [Warszawa]: mg, [cop. 2016], ISBN 978-83-7779-306-0, OCLC 968458872 [dostęp 2022-01-15] .
- ↑ [wynik wyszukiwania „Anioł na dworcu...”] [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2022-01-15] (ang.).
- ↑ [wynik wyszukiwania „Darz Bór...”] [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2022-01-15] (ang.).
- ↑ [wynik wyszukiwania „Dramaty...”] [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2022-01-15] (ang.).
- ↑ Jarosław Abramow-Newerly , Maestro : sztuka w trzech aktach, wyd. 1, Warszawa: Czytelnik, 1984, ISBN 83-07-01229-5, OCLC 13451090 [dostęp 2022-01-15] .
- ↑ [wynik wyszukiwania „Dno nieba...”] [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2022-01-15] (ang.).
- ↑ Związek Rzemiosła Polskiego: Laureaci Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta w latach 1994 – 2009. [dostęp 2014-09-11].
- ↑ M.P. z 2004 r. nr 1, poz. 7.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wolański R., Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej, Warszawa 1995, Agencja Wydawnicza Morex, ISBN 83-86848-05-7, Hasło Jarosław Abramow-Newerly, s. 1.
- Współcześni polscy pisarze i badacze literatury – słownik biobibliograficzny, tom pierwszy A-B, opracował zespół pod redakcją Jadwigi Czachowskiej i Alicji Szałagan, Warszawa 1994, ISBN 83-02-05445-3, s. 25, hasło: Abramow-Newerly, Jarosław.
- Jan Tomkowski: Słownik pisarzy polskich. Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Wywiad z pisarzem na stronach Polskiego Radia
- Jarosław Abramow-Newerly na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Jarosław Abramow-Newerly – publikacje w bibliotece Polona
- Absolwenci Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego
- Autorzy tekstów do Kabaretu Olgi Lipińskiej
- Autorzy tekstów dla STS-u
- Autorzy słuchowisk Polskiego Radia
- Członkowie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
- Członkowie polskiego PEN Clubu
- Laureaci Nagrody im. Stanisława Piętaka
- Laureaci Nagrody Fundacji im. Kościelskich
- Laureaci Nagrody Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich
- Laureaci Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Pisarze związani z Warszawą
- Polscy dramaturdzy
- Polscy prozaicy
- Polscy pisarze współcześni
- Wspierający Apel 64
- Urodzeni w 1933