Jaskółka rudawa

Jaskółka rudawa
	Cecropis daurica
	(Laxmann, 1769)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	jaskółkowate
Podrodzina	jaskółki
Rodzaj	Cecropis
Gatunek	jaskółka rudawa
Synonimy
	Hirundo daurica Laxmann, 1769;
	Hirundo daurica Laxmann, 1769;
Podgatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Zasięg występowania w starszym ujęciu systematycznym według IUCN lęgowiska występuje przez cały rok zimowiska zalatuje, sezonowość występowania niepewna
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jaskółka rudawa^[4] (Cecropis daurica) – gatunek niewielkiego, częściowo wędrownego ptaka z rodziny jaskółkowatych (Hirundinidae). Systematyka gatunku jest nadal sporna. W najnowszym ujęciu systematycznym obejmuje populacje zamieszkujące południową, południowo-wschodnią i wschodnią Azję, zimujące w strefie tropikalnej Azji oraz w północnej Australii^[3]. Stwierdzenia z Polski (do 2021 roku odnotowano ich 21, łącznie obserwowano 23 osobniki^[5]) dotyczą jaskółki śródziemnomorskiej (Cecropis rufula) uznawanej dawniej za jeden z podgatunków jaskółki rudawej^[6].

Systematyka

Gatunek został opisany naukowo pod nazwą Hirundo daurica, obecnie klasyfikowany jest w rodzaju Cecropis^[2]^[4]^[7].

Systematyka gatunku C. daurica jest kwestią sporną. W najnowszym ujęciu systematycznym IOC i serwis Birds of the World wyróżniają 8 podgatunków^[2]^[7]:

C. daurica daurica (Laxmann, 1769) – jaskółka rudawa^[4] – północno-wschodni Kazachstan i Mongolia do południowo-środkowych Chin
C. daurica japonica (Temminck & Schlegel, 1845) – południowo-wschodnia Syberia, Korea i Japonia do południowych Chin
C. daurica nipalensis (Hodgson, 1837) – Himalaje do północnej Mjanmy
C. daurica erythropygia (Sykes, 1832) – środkowe Indie
C. daurica mayri (B.P. Hall, 1953) – północno-wschodni Bangladesz, północno-wschodnie Indie, północna Mjanma i południowe Chiny
C. daurica stanfordi (Mayr, 1941) – Mjanma, Tajlandia, Laos, Kambodża, Wietnam
C. daurica vernayi (Kinnear, 1924) – południowa Mjanma i zachodnia Tajlandia
C. daurica striolata (Schlegel, 1844) – jaskółka modrogłowa^[4] – Tajwan, Filipiny, Wielkie Wyspy Sundajskie, Małe Wyspy Sundajskie

Na liście ptaków świata opracowywanej we współpracy BirdLife International z autorami Handbook of the Birds of the World (systematyka według tej listy jest stosowana w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN) do C. daurica włączane jest dodatkowe 6 podgatunków^[8], dwa z nich są przez IOC i Birds of the World klasyfikowane jako osobne gatunki (jaskółka śródziemnomorska C. rufula oraz jaskółka malajska C. badia), a kolejne 4 jako podgatunki jaskółki wyżynnej C. melanocrissus^[2]^[7]. W tym szerszym ujęciu systematycznym zasięg gatunku rozciąga się od południowo-zachodniej Europy oraz północno-zachodniej i zachodniej Afryki na wschód aż po wschodnią i południowo-wschodnią Azję^[3].

Jaskółkę cejlońską (C. hyperythra) także uznawano za podgatunek jaskółki rudawej, obecnie jest ona klasyfikowana jako oddzielny gatunek^[2]^[4]^[7]^[9].

Morfologia

Wygląd: Brak dymorfizmu płciowego. Wierzch ciała czarny z metalicznym, niebieskim połyskiem, na karku i kuprze ciemnordzawe przepaski. Spód biało-rdzawy z ciemnym, podłużnym kreskowaniem. Młode o bledszym wierzchu i bardziej rdzawym spodzie.
Wymiary średnie: długość ciała – 16–17 cm lub 17–19 cm^[2]
masa ciała – jedna zważona samica C. d. mayri ważyła 22 g^[2]

Ekologia

Biotop: Otwarte przestrzenie w pobliżu zbiorników wodnych i miejsc dogodnych do założenia gniazda, klify, polany leśne, miasta, wsie, pola ryżowe i inne tereny rolnicze^[2].
Gniazdo: Na skalnych ścianach, w jaskiniach, na mostach, w tunelach i na ścianach budynków. Gniazdo zamknięte, podobne do gniazda oknówki, lecz o dłuższym tunelu wejściowym. Zbudowane jest z grudek błota, wyłożone suchymi trawami i paroma piórami^[2].
Jaja: Białe; w zniesieniu 5–6 jaj na Syberii, zazwyczaj 3–4 (sporadycznie 5) w reszcie Azji^[2].
Wysiadywanie, pisklęta: Brak informacji na temat okresu inkubacji i przebywania piskląt w gnieździe^[2].
Pożywienie: Owady chwytane w locie.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje jaskółkę rudawą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern), stosuje jednak (jak wyżej wspomniano) starsze, szersze ujęcie systematyczne. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy^[3].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[10].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Cecropis daurica, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2024-12-11] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Turner, A., G.M. Kirwan: Eastern Red-rumped Swallow (Cecropis daurica), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. B.K. Keeney, S.M. Billerman & N.D. Sly) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2024. [dostęp 2024-12-11]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Cecropis daurica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Hirundinidae Rafinesque, 1815 - jaskółkowate - Swallows (wersja: 2024-10-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-11].
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego: Aktualności. [dostęp 2025-01-09].
↑ ^a ^b ^c ^d F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-12-11]. (ang.).
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2024-12-11] .
↑ Cecropis hyperythra, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2023-01-23] (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Cecropis daurica, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2024-12-11] (ang.).

[botw-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Turner, A., G.M. Kirwan: Eastern Red-rumped Swallow (Cecropis daurica), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. B.K. Keeney, S.M. Billerman & N.D. Sly) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2024. [dostęp 2024-12-11]. (ang.).

[iucn-3] Cecropis daurica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Hirundinidae Rafinesque, 1815 - jaskółkowate - Swallows (wersja: 2024-10-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-11].

[kf2021-5] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.

[kf-6] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego: Aktualności. [dostęp 2025-01-09].

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-12-11]. (ang.).

[hbwcheck-8] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2024-12-11] .

[iucn2-9] Cecropis hyperythra, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2023-01-23] (ang.).

[10] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]