Jaunaglona

Jaunaglona
	; Pałac w Jaunaglonie, stan w 2009 roku
Państwo	Łotwa
Gmina	Agłona
Parafia	pohost Agłona
Wysokość	148 m n.p.m.
Populacja (2020); • liczba ludności	; 177
Kod pocztowy	LV-5304
	Położenie na mapie Łotwy Jaunaglona
	56°09′40″N 27°00′33″E/56,161111 27,009167

Jaunaglona (dawniej łot. Kamincys, Kamieniec) − wieś na Łotwie w gminie Agłona, w pohoście Agłona, 4 km na północ od Agłony, nad jeziorem Rušons.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Według Gustawa Manteuffela Kamieniec, wraz z kilkoma innymi sąsiednimi majątkami, był od XVII do początku XIX wieku własnością rodziny Sielickich herbu Korczak^[2]. Jednak najprawdopodobniej Kamieniec, wraz z Ruszoną (łot. Rušons) i Rozentowem, już w 1778 roku należał do Antoniego Felkerzamba herbu własnego, czyli Koło Złamane, prezesa sądów ziemskich prowincji dźwińskiej. Później, prawdopodobnie jako wiano, Kamieniec przeszedł na własność rodziny Reuttów herbu Gozdawa. W latach 70. XIX wieku dobra te należały do Michała Reutta, a po nim – do jego syna, również Michała, żonatego z Aleksandrą Clementz. Napoleon Orda na swoim rysunku przedstawiającym pałac Reuttów, pochodzącym z około 1875 roku, umieścił notatkę, że córka Michała Reutta wyszła za niejakiego Wolskiego^[2]^[3].

Po I rozbiorze Polski w 1772 roku Kamieniec Inflancki, wcześniej wchodząc w skład Polskich Inflant Rzeczypospolitej^[2], znalazł się na terenie ujezdu dyneburskiego guberni witebskiej Imperium Rosyjskiego. Dobra należały do parafii ruszońskiej^[3]. Od końca I wojny światowej miejscowość należy do Łotwy, która w okresie 1940–1990, jako Łotewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR.

W XIX wieku stała tu – na ogromnym głazie, który istniał w jednej z pałacowych alej ogrodowych jeszcze w drugiej połowie XIX wieku – mieszcząca kilkadziesiąt osób kaplica zatwierdzona przez papieża Klemensa XIII w 1766 roku. Nazwa miejscowości pochodzi właśnie od tego kamienia^[2]^[3]. Resztki kamienia pozostały do dziś, są chronione jako zabytek. Według lokalnych podań część kamienia wykorzystano na budowę młyna wodnego, który stoi tu nad jeziorem^[4] nad rzeką Tartaks, na końcu ulicy Parkaiela.

Młyn powstał w 1833 roku, był częścią kompleksu dworskiego. Spłonął 31 grudnia 1922 roku. W 1930 roku prałat Aloizs Broks wykorzystał kamienną budowlę do zbudowania elektrowni wodnej zasilającej klasztor i szkołę, którymi zarządzał. Elektrownia została zniszczona w 1947 roku przez powódź spowodowaną ulewnymi deszczami. Elektrownię naprawiono w 1948 roku i działała do 1960 roku, kiedy wzniesiono niedaleko większą elektrownię.

W 1927 roku zmieniono nazwę wsi na współczesną.

Pałac[edytuj | edytuj kod]

W XVIII wieku wzniesiono tu okazałą rezydencję. Tutejszy pałac był budynkiem jedenastoosiowym na rzucie prostokąta, dwukondygnacyjnym, przykrytym gładkim dachem, dwu- albo czterospadowym z niewielkimi kolistymi lukarnami. Od strony jeziora centrum pałacu było zdominowane przez trójosiowy ryzalit, wyższy o jedno piętro i zwieńczony trójkątnym szczytem. Przed ryzalitem usytuowano portyk, którego kolumny były połączone ostrołukowymi arkadami podtrzymującymi górny taras. Portyk miał cechy neogotyku i pochodził z okresu późniejszego niż pałac. Tuż przy jednej z bocznych elewacji wzniesiono sześciopiętrową wieżę o przekroju wielokąta, z ostrołukowymi oknami, po jednym na każdym piętrze i boku wielokąta. Wieżę wieńczył krenelaż^[2]. Pałac stał w centrum parku angielskiego, schodzącego do samego jeziora.

Po reformie rolnej przeprowadzonej przez rząd łotewski w 1927 roku w pałacu mieścił się klasztor katolicki i gimnazjum dla dziewcząt, które funkcjonowały tu od 18 listopada 1929 roku. Do 17 czerwca 1940 roku dyrektorem placówki był Aloizs Broks. Klasztor i gimnazjum były prowadzone przez siostry Zgromadzenia Jezusa, które przybyły tu z Wiednia na zaproszenie arcybiskupa Antonijsa Springovičsa.

W czasach radzieckich, w 1940 roku powstała tu szkoła mechanizacji Agłona, następnie szkoła rolnicza, a następnie liceum Jaunaglona. Szkoła została zamknięta w 2015 roku. Dziś dworem zarządza parafia katolicka w Agłonie.

Dawny park dworski jest obecnie uznany za zabytek.

W XX wieku gruntownie przebudowano i rozbudowano pałac, w wyniku czego zatracił on swój pierwotny charakter.

Majątek Kamieniec Inflancki został opisany w 3. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego^[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Baza danych o nazwach miejsc (Vietvārdu datubāze) [online], vietvardi.lgia.gov.lv [dostęp 2020-03-29] (łot.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kamieniec Inflancki, [w:] RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 3: Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992, s. 310–314, ISBN 83-04-03947-8, ISBN 83-04-03701-7 (całość) .
↑ ^a ^b ^c Kamieniec Inflancki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 764 .
↑ Kameņecas lielais akmens [online], www.aglona.travel [dostęp 2020-03-29] (łot.).

[V-1] Baza danych o nazwach miejsc (Vietvārdu datubāze) [online], vietvardi.lgia.gov.lv [dostęp 2020-03-29] (łot.).

[RA-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kamieniec Inflancki, [w:] RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 3: Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992, s. 310–314, ISBN 83-04-03947-8, ISBN 83-04-03701-7 (całość) .

[S3-3] Kamieniec Inflancki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 764 .

[m-4] Kameņecas lielais akmens [online], www.aglona.travel [dostęp 2020-03-29] (łot.).

[1]

[2]

[3]

[4]