Jaworzynka (wieś)
| ||
 Widok z Jaworzynki na centrum Istebnej i Złoty Groń | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Województwo | śląskie | |
| Powiat | cieszyński | |
| Gmina | Istebna | |
| Wysokość | 630 m n.p.m. | |
| Liczba ludności (2017-12-31) | 3288 | |
| Strefa numeracyjna | (+48) 33 | |
| Kod pocztowy | 43-476 | |
| Tablice rejestracyjne | SCI | |
| SIMC | 0053545 | |
Położenie na mapie gminy Istebna   Jaworzynka | ||
Położenie na mapie Polski  Jaworzynka | ||
Położenie na mapie województwa śląskiego  Jaworzynka | ||
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  Jaworzynka | ||
| 49,5167°N 18,8500°E/49,516670 18,850000 | ||
Jaworzynka – wieś w gminie Istebna w powiecie cieszyńskim, w województwie śląskim, w historycznych granicach Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia sołectwa wynosi 2215 ha[1], a liczba ludności 3288 [2], co daje gęstość zaludnienia równą 148,4 os./km².
Wraz z Istebną oraz Koniakowem współtworzy tzw. Trójwieś Beskidzką. Miejscowość turystyczna o walorach krajoznawczych. Znajduje się w niej m.in. izba regionalna „Muzeum na Grapie”, w której można zapoznać się z życiem dawnych Górali śląskich i obejrzeć wytwory rękodzieła lokalnej społeczności. W Jaworzynce Trzycatku znajduje się ośrodek wczasowy „Jaworzynka”.
Spis treści
Położenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Wieś Jaworzynka położona jest w Beskidzie Śląskim w dolinach potoków zlewiska Morza Czarnego – Krężelki i Czadeczki. Od północy z Istebną, a od północnego wschodu z Koniakowem. Na wschodzie i południowym wschodzie poprzez sąsiedztwo z wioskami Skalité (pl. Skalite) i Czerne (pl. Czarne) graniczy ze Słowacją. Na zachodzie zaś poprzez sąsiedztwo z miejscowościami Hrčava (pl. Herczawa) i Bukovec (pl. Bukowiec) graniczy z Czechami. W południowej części wioski zbiegają się więc granice trzech państw: Polski, Słowacji i Czech.
Trójstyk[edytuj | edytuj kod]
W południowej części wsi, na Trzycatku, znajduje się trójstyk granic Polski, Czech i Słowacji. Do chwili przystąpienia tychże państw do układu z Schengen 21 grudnia 2007 r. istniało w tym miejscu potrójne przejście graniczne w tym po polskiej: Jaworzynka-Hrčava i Jaworzynka - Čierne. Na trójstyku znajdują się trzy jednakowe trójgraniaste grafitowe obeliski, po każdej ze stron. W 2007 od strony polskiej do trójstyku doprowadzono drogę i chodnik, a nad potokiem powstał drewniany mostek między Polską a Słowacją[3]. Po słowackiej i czeskiej stronie znajdują się też wiaty dla turystów.
W Jaworzynce do 21 grudnia 2007 r. funkcjonowało jeszcze przejście graniczne małego ruchu granicznego Jaworzynka - Hrčava, a w okresie Czechosłowacji Jaworzynka - Hrčava I.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początki osadnictwa na terenie miejscowości sięgają 1620 r.[4]
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 255 budynkach w Jaworzynce na obszarze 2315 hektarów mieszkało 1505 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 65 os./km². z tego 1485 (98,7%) mieszkańców było katolikami a 20 (1,3%) ewangelikami, 1484 (98,6%) było polsko-, 8 (0,5%) niemiecko- a 1 czeskojęzyczna[5]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 288 a mieszkańców do 1642[6].
Po rozpadzie monarchii austro-węgierskiej oraz wojnie czechosłowacko–polskiej o Śląsk Cieszyński z 1919 r. wieś, na mocy decyzji Rady Ambasadorów, została przyznana Polsce. Po protestach części mieszkańców z mniejszej części wsi utworzono Herczawę i w 1924 przyłączono do Czechosłowacji.
W latach 1945-1954 miejscowość była siedzibą gminy Jaworzynka, a w latach 1975–1998 położona była w województwie bielskim.
W latach 1945 - 1991 stacjonowała tu Strażnica WOP Jaworzynka. Z dniem 16.05.1991 roku strażnica została przejęta przez Straż Graniczną i funkcjonowała do 15.01.2008 roku, kiedy to została rozformowana oraz w latach 1954 - 1964 Strażnica WOP Krężelka, która również została rozformowana.
W Jaworzynce urodził się:
- Gustaw Heczko– podporucznik broni pancernej Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i Armii Krajowej, cichociemny.
- Jan Łysek – poeta związany ze Śląskiem Cieszyńskim, legionista i założyciel Legionu Śląskiego.
Religia[edytuj | edytuj kod]
Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz parafia Matki Bożej Frydeckiej).
Trasy rowerowe[edytuj | edytuj kod]
Przez miejscowość przechodzi trasa rowerowa:
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gmina Istebna: Gmina Istebna: Powierzchnia. W: www.ug.istebna.pl [on-line]. [dostęp 2010-12-07].
- ↑ Gmina Istebna: Nasza Trójwieś 2015. W: www.istebna.eu [on-line]. 2015. [dostęp 2015-01-16].
- ↑ Zmienia się Trójstyk - foto...
- ↑ Mirosław Barański: Beskid Śląski. Przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 404-405. ISBN 978-83-89188-71-7.
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.)
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.)
| |||||||||
