Jaén (Hiszpania)

Jaén
Herb	Flaga
Państwo	Hiszpania
Wspólnota autonomiczna	Andaluzja
Burmistrz	Carmen Purificación Peñalver Pérez
Powierzchnia	424,3 km²
Wysokość	530 m n.p.m.
Populacja (2022); • liczba ludności; • gęstość	; 111 669; 268 os./km²
Nr kierunkowy	953 y 853
Kod pocztowy	23001 – 23009
Tablice rejestracyjne	J
	Położenie na mapie Hiszpanii Jaén
	Położenie na mapie Europy Jaén
	Położenie na mapie Andaluzji Jaén
	37°46′N 3°47′W/37,766667 -3,783333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Jaén – miasto w południowej Hiszpanii, (ok. 90 km od Kordowy i Grenady), w regionie Andaluzja, stolica prowincji Jaén. W 2022 roku miejscowość liczyła 111 669 mieszkańców^[1].

Miasto położone na przedgórzu Gór Betyckich, w rejonie źródeł rzeki Gwadalkiwir, w pobliżu największego parku narodowego Hiszpanii: Sierra de Segura i Sierra de Cazorla.

Ośrodek handlowy i rolniczy (gaje oliwne). W mieście rozwinął się przemysł chemiczny, spożywczy, cementowy oraz meblarski^[2]. W pobliżu Jaén wydobycie rud ołowiu, cynku i żelaza.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Osada założona w pobliżu kopalń srebra w (?) w.
Pod władzą Kartaginy jako Auguria.
Za czasów rzymskich jako miasto Flavia.
Od 711 w rękach Maurów.
Po rozpadzie kalifatu kordobańskiego w 1031 stolica jednego z państewek taifa.
Podczas rekonkwisty Jaén wielokrotnie było miejscem walk, ze względu na strategiczne położenie przełęczy na drodze z Kastylii do Andaluzji.
Od 1246 pod panowaniem chrześcijan, ważna twierdza graniczna.
22 VII 1808 w pobliskim Bailén zostały rozgromione wojska francuskie generała P. Duponta (ok. 20 tys. żołnierzy) okrążonego przez siły hiszpańskie. Bitwa ta miała ogromne znaczenie psychologiczne jako pierwsza znaczna klęska wojsk Napoleona w Hiszpanii.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Zamek, Castillo de Santa Catalina, po 1246, na ruinach arabskiej twierdzy chrześcijanie wznieśli nową.
Katedra zaprojektowana w XVI wieku przez Andrésa de Vandelvira^[3], jeden z najpiękniejszych renesansowo-barokowych kościołów Andaluzji. Fasada katedry ozdobiona jest rzeźbami Pedro Roldána^[4] przedstawiających Ewangelistów i Ojców Kościoła oraz zdobywcy Jaén Ferdynanda III, którego wzrok skierowany jest w kierunku byłej twierdzy Maurów – Castillo de Santa Catalina. W prezbiterium znajdują się pięknie rzeźbione stalle (ok. 1520 rok). W Capilla Mayor przechowywana jest najcenniejsza relikwia katedry, chusta św. Weroniki^[5] z odbiciem twarzy Chrystusa.
Capilla de San Andrés^[3], zbudowana w XVI wieku na zlecenie Gutiérreza Gonzalesa, skarbnika papieża Leona X w stylu mudejar. Wewnątrz bogato zdobiona złotem żelazna krata wykonana przez Maestro Bartoloméo de Jaén.
Kościół gotycki San Juan.
Ratusz z XVII wieku;
Baños Arabes – resztki XI-wiecznej^[3] łaźni arabskiej znajdującej się pod Palacio de Villadompardo z XVI wieku.
Muzeum regionalne ze znaleziskami świadczącymi o wpływach sztuki greckiej na kulturę iberyjską w V w. p.n.e. oraz kamiennymi sarkofagami z czasów rzymskich.

Klimat[edytuj | edytuj kod]

Średnia temperatura i opady dla Jaén
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	12.1	14.0	17.4	19.0	23.2	29.4	33.7	32.9	27.7	21.9	15.7	12.8	21,6
Średnie dobowe temperatury [°C]	8.6	10.3	13.1	14.5	18.2	23.7	27.6	26.9	22.8	17.9	12.3	9.5	17,1
Średnie temperatury w nocy [°C]	5.1	6.6	8.9	10.0	13.3	18.1	21.4	21.0	17.8	13.8	8.9	6.3	12,6
Opady [mm]	55	50	44	54	43	18	2	9	26	55	62	75	493
Średnia liczba dni z opadami	6.4	6.2	5.0	7.0	5.6	2.0	0.3	0.7	2.6	5.9	6.9	7.6	56,2
Źródło: Agencia Estatal de Meteorología^[6] (liczba dni z opadami dla wartości 1 mm, wysokość 580 m n.p.m., 1983-2010)

Transport[edytuj | edytuj kod]

W mieście znajduje się stacja kolejowa Jaén oraz budowana jest linia tramwajowa.

Sport[edytuj | edytuj kod]

W mieście działa klub piłki nożnej, Real Jaén, grający w hiszpańskiej lidze Segunda División, będącej drugim poziomem ligowych rozgrywek piłkarskich w Hiszpanii.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Instituto Nacional de Estadística. (Spanish Statistical Institute) [online], www.ine.es [dostęp 2023-08-11] .
↑ Jaén, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-09-27] .
↑ ^a ^b ^c Praca zbiorowa: Przewodniki Wiedzy i Życia – Sewilla i Andaluzja. Wyd. II. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2008, s. 148. ISBN 978-83-7448-633-0.
↑ Brigitte Hintzen-Bohlen: Sztuka i Architektura – Andaluzja. Warszawa: Wydawnictwo Philip Wilson, 2008, s. 367. ISBN 978-3-8331-5106-4.
↑ Brigitte Hintzen-Bohlen: Sztuka i Architektura – Andaluzja. Warszawa: Wydawnictwo Philip Wilson, 2008, s. 368. ISBN 978-3-8331-5106-4.
↑ Valores climatológicos normales. Jaén – Agencia Estatal de Meteorología.

[1] Instituto Nacional de Estadística. (Spanish Statistical Institute) [online], www.ine.es [dostęp 2023-08-11] .

[PWN-2] Jaén, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-09-27] .

[pas-3] Praca zbiorowa: Przewodniki Wiedzy i Życia – Sewilla i Andaluzja. Wyd. II. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2008, s. 148. ISBN 978-83-7448-633-0.

[saa-4] Brigitte Hintzen-Bohlen: Sztuka i Architektura – Andaluzja. Warszawa: Wydawnictwo Philip Wilson, 2008, s. 367. ISBN 978-3-8331-5106-4.

[5] Brigitte Hintzen-Bohlen: Sztuka i Architektura – Andaluzja. Warszawa: Wydawnictwo Philip Wilson, 2008, s. 368. ISBN 978-3-8331-5106-4.

[AEMET-2010-6] Valores climatológicos normales. Jaén – Agencia Estatal de Meteorología.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]