Jeździec tracki
Jeździec tracki – heros w mitologii trackiej. Jeździec ma ogólny, symboliczny charakter i nie jest personifikacją konkretnej osoby[1]. Znaleziono ponad 1000 płyt z jego wizerunkiem[2].
Datowanie i rozpowszechnienie
[edytuj | edytuj kod]Najwcześniejsze płyty z wizerunkiem Jeźdźca datowane są na II w. p.n.e.[2] Jego kult rozpowszechnił się na ziemiach zamieszkanych przez Traków w późnej epoce hellenistycznej.
Poza Tracją, płytki z jego wizerunkiem znajdowano także w Macedonii, Albanii czy w Rzymie[2]. Wraz ze wzrostem popularności kultu, płytki zaczęto wykonywać jako towar masowy, przeznaczony na sprzedaż na wolnym rynku[2].
Wizerunek jeźdźca był bardzo popularnym motywem w sztuce trackiej. Płyty z jego wizerunkiem to najliczniejsze i najczęściej spotykane zabytki trackie[3]; znajdywano je w praktycznie każdej badanej trackiej osadzie[1].
Kult Jeźdźca
[edytuj | edytuj kod]
Kult jeźdźca jest związany z wiarą w życie pozagrobowe; jeździec jest konnym łowcą dusz ludzkich. Ma też obdarzać ludzi płodnością i dostatkiem[1].
W mitologii trackiej wyobrażenia Jeźdźca Trackiego nie mają cech charakteryzujących konkretne bóstwo[2]. W epoce rzymskiej kult jeźdźca był synkretyczny z kultem Apolla[4].
Trackie świątynie wznoszone przy źródłach leczniczych często były poświęcane właśnie Jeźdźcowi[5].
Istnieje hipoteza, wedle której ślady kultu jeźdźca przeniknęły do wiary chrześcijańskiej pod postacią kultu św. Jerzego i Dymitra[1].
Ikonografia i plastyka
[edytuj | edytuj kod]istnieją trzy typy ikonograficznych przedstawień Jeźdźca (za Gawriłem Kacarowem)[6]:
- Jeździec spokojnie zmierzający ku ołtarzowi. Na tych przedstawieniach mogą występować rytualne naczynia oraz kobiety. Wśród stworzeń na tych przedstawieniach zobaczyć można węże, psy, lwy, jelenie, byki lub dziki.
- Jeździec-łowca, na galopującym wierzchowcu. Jest to najczęstszy sposób przedstawiania Jeźdźca; towarzyszyć mu może pies, zaś łowione są jelenie lub dziki, rzadziej – lew lub byki.
- Jeździec wracający z łowów z upolowaną zwierzyną, trzymaną w prawej ręce.
Traccy rzeźbiarze stosowali różne rozwiązania plastyczne. Obramowania płyt mają formę prostokąta lub w górnej części zamykane są łukowato. Na wielu płytach pojawiają się też inskrypcje[7].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
(1) Jeździec zmierzający ku ołtarzowi -
(2) Jeździec-łowca -
(3) Jeździec wracający z łowów
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Jeździec z Madary – u stóp skały znaleziono liczne płyty z wizerunkiem Jeźdźca[3]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Conczewa 1979 ↓, s. 46.
- ↑ a b c d e Conczewa 1979 ↓, s. 76.
- ↑ a b Conczewa 1979 ↓, s. 75.
- ↑ Spier i in. 2024 ↓, s. 264.
- ↑ Conczewa 1979 ↓, s. 47.
- ↑ Conczewa 1979 ↓, s. 76-77.
- ↑ Conczewa 1979 ↓, s. 77.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mara Conczewa: Sztuka ziemi trackiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979. ISBN 83-06-00084-6.
- Jeffrey Spier, Timothy Potts, Sara Cole, Margarit Damyanov, Zosia Archibald, Christo Popov, Julia Tzetkova, Matthew Sears: Ancient Thrace and the Classical World: Treasures from Bulgaria, Romania, and Greece. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2024. ISBN 978-1-60606-940-0. (ang.).