Jeżyce

	Osiedle Jeżyce
	; Rynek Jeżycki – serce Jeżyc
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miasto	Poznań
SIMC	0969617
Zarządzający	Filip Schmidt
Powierzchnia	1,98 km²
Populacja (2010); • liczba ludności	; 24 172
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Tablice rejestracyjne	PO
	Położenie na mapie Poznania;
	52°24′44″N 16°54′16″E/52,412222 16,904444
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Portal Polska

Ten artykuł dotyczy części miasta Poznania i osiedla. Zobacz też: inne znaczenia tego hasła.

Wójt i ławnicy sądu wyższego prawa magdeburskiego w Krakowi potwierdzają dokument Przemysła II, określający wysokość świadczeń sołtysa w Jeżycach na rzecz kościoła i wójta poznańskiego.. (1523)

Pierwszy dworzec na Jeżycach, ilustracja z „Tygodnika Ilustrowanego” z 1863

Zakłady cukiernicze „Goplana” w 1935

Jeżyce (dawniej Yssycz, Issyce, Giżyce, Gyżyce, Iżyce, Jerzyce, niem. Jersitz) – część miasta Poznania i jednocześnie obszar w Systemie Informacji Miejskiej^[2] a również osiedle administracyjne.

Granice[edytuj | edytuj kod]

Wedle Systemu Informacji Miejskiej jednostka obszarowa Jeżyce mieści się w granicach:

od wschodu: ulicą Roosevelta,
od południa: ulica Bukowską,
od zachodu: ulicą Żeromskiego,
od północy: torami kolejowymi^[3].

Osiedle Jeżyce graniczy:

z Osiedlem Ogrody (granica – ulica Stanisława Przybyszewskiego, ulica Stefana Żeromskiego)
z Osiedlem Sołacz (granica – trasa linii kolejowej nr 351)
z Osiedlem Stare Miasto (granica – trasa linii kolejowej nr 351)
z Osiedlem Św. Łazarz (granica – ulica Bukowska)

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Główną częścią Jeżyc jest Rynek Jeżycki.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1253 miasto Poznań na mocy przywileju lokacyjnego wydanego przez Przemysła I i Bolesława Kaliskiego, otrzymało wiele posiadłości między innymi Issyce. Nazwa pochodziła najprawdopodobniej od imienia własnego Jerzy, mimo iż w ciągu wieków pisana była różnie: Giżyce, Iżyce, później Jeżyce i taka nazwa przetrwała do naszych czasów. Jeżyce stanowiły gospodarcze zaplecze miasta. W końcu XIII wieku sołectwo jeżyckie składało się z 4 łanów ziemi, a sołtys płacił królowi 8 grzywien srebra.

W 1392 król Władysław Jagiełło nadał sołtysowi jeżyckiemu prawo do łowienia ryb w stawie niestachowskim (Sołacz). Grunty wsi liczyły wówczas 40 łanów ziemi uprawnej. Na Jeżycach nie było folwarku, mieszkańcy wsi odrabiali pańszczyznę na folwarku wildeckim. W końcu XVI wieku działała na Jeżycach kuźnia wodna, dzierżawiona przez poznańskich kotlarzy. W początkach XVIII wieku po licznych klęskach żywiołowych nękających miasta, jednym z głównych problemów stało się ponowne zasiedlenie spustoszonych wsi i folwarków. Pierwsi koloniści z okolic Bambergu – tzw. Bambrzy – przybyli na Jeżyce w 1729 i osiedleni zostali na zasadach czynszowych.

Według danych ze spisu powszechnego w 1789 (pierwszego w Polsce) Jeżyce zamieszkiwało 265 osób. W 1819 było to już 385 mieszkańców^[4].

Od lat 70. XIX wieku Jeżyce zaczęły zmieniać swoje oblicze. W 1848 na Jeżycach powstał pierwszy poznański dworzec kolejowy, zbudowany wraz z linią kolejową ze Stargardu do Poznania, oddaną do użytku 10 sierpnia 1848^[5]. Dworzec zlikwidowany w latach 70. XIX w. po uruchomieniu dworca w obecnym miejscu. Kolejnym krokiem było uruchomienie jednej konnej linii omnibusów kursujących z Chwaliszewa na Jeżyce. Ogród zoologiczny, element wyróżniający Jeżyce pośród innych dzielnic założony został w 1871 w miejscu likwidowanego dworca kolejowego. Począwszy od lat 80. zaczęła się rozbudowa Jeżyc – kładzenie kanalizacji, rozbudowa ulic, budowa elektrowni i elektryfikacja linii tramwajowej. Zaczęto stawiać gmachy użyteczności publicznej: szkołę, straż pożarną, kościoły służące mieszkańcom Jeżyc. Między obecnymi ulicami Bukowską a Grunwaldzką powstał duży kompleks koszar z kasynem oficerskim i zakładem umundurowania.

Datą przełomową w procesie przeobrażeń zachodzących na Jeżycach jest rok 1900, kiedy zostały one włączone w obręb miasta Poznania. Od tego czasu następuje intensyfikacja zmian, która najbardziej widoczna była w zabudowaniu. W miejsce wiejskich niskich budynków zaczęto wytyczać nowe ulice oraz stawiać wielopiętrowe kamienice czynszowe. Zlokalizowanych było wiele sklepów, warsztatów i zakładów przemysłowych. W latach 20. otwarto Ogród Botaniczny, który do dziś jest zieloną enklawą, służącą nie tylko mieszkańcom Jeżyc, ale i całego miasta. Na samym początku miał on 2,5 ha. W pierwszej połowie lat 30. został powiększony o 11 ha. Dziś Ogród Botaniczny należy do Uniwersytetu Adama Mickiewicza i ma ok. 17 ha. Mimo silnych procesów urbanistycznych zachodzących na Jeżycach zwłaszcza na przełomie XIX/XX wieku w odróżnieniu od innych dzielnic nie zniszczono tutaj historycznego, dawnego rozplanowania wsi, które widoczne jest do dziś – kształt owalnicy dawnej wsi Jeżyce został utrwalony w przebiegu ulicy Kościelnej. XIX-wieczne Jeżyce leżąc na przedpolach twierdzy poznańskiej podlegały obostrzeniom fortecznym ograniczającym działalność budowlaną. Decyzje władz zapadające w latach 1890–1895 podniosły rangę Jeżyc. Rynek wytyczony był jako centrum. Zbudowano instytut ginekologii przy ul. Polnej, a w 1906 powstał kościół pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa i świętego Floriana przy ulicy Kościelnej. Do 1910 obszar Jeżyc zabudowano całkowicie. Zbudowano Teatr Nowy, w którym oprócz sali ze sceną, była restauracja z orkiestrą. Ulica, wtedy Karola, a dziś Słowackiego była bardzo luksusowa i elegancka. Budynek szkoły podstawowej numer 36 nie odbiegał od standardów europejskich. W 1911 oddano do użytku Most Teatralny (faktycznie jest to wiadukt), który usprawnił połączenie Jeżyc z centrum miasta. W 1927 został oddany Dom Tramwajarza, który służy mieszkańcom dzielnicy do dziś.

W okresie powojennym wybudowano bloki mieszkalne, szkoły i szpitale. Utworzono nowe zakłady pracy, przychodnie lekarskie przedszkola i żłobki. Na Jeżycach przy ulicy Nowina mieści się cmentarz parafialny, na którym po 40-letniej nieużyteczności wznowiono chowanie zmarłych. Na obrzeżach tej części Poznania znajduje się jezioro Rusałka.

Jeżyce w kulturze popularnej[edytuj | edytuj kod]

Jeżycom poświęcone jest kilka tekstów rapera Peji (wł. Ryszarda Waldemara Andrzejewskiego). Są to m.in. utwory pt. „Staszica Story I”, „Staszica Story II”, „Czas przemija”. W tekstach, artysta opowiada przeróżne historie z młodości, którą spędził właśnie w tej okolicy^[6]^[7].