Jeżyce
| ||||
| ||||
 Rynek Jeżycki – serce Jeżyc | ||||
| Państwo |  Polska
| |||
|---|---|---|---|---|
| Województwo |  wielkopolskie
| |||
| Miasto | Poznań | |||
| SIMC | 0969617 | |||
| Zarządzający | Filip Schmidt[1] | |||
| Powierzchnia | 1,98 km² | |||
| Populacja (2010) • liczba ludności |
24 172 | |||
| Strefa numeracyjna | (+48) 61 | |||
| Tablice rejestracyjne | PO | |||
Położenie na mapie Poznania
| ||||
| 52°24′44″N 16°54′16″E/52,412222 16,904444 | ||||
| Strona internetowa | ||||
Portal  Polska
| ||||
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Jeżyce (dawniej Yssycz, Issyce, Giżyce, Gyżyce, Iżyce, Jerzyce, niem. Jersitz) – część miasta Poznania i jednocześnie obszar w Systemie Informacji Miejskiej[2] a również osiedle administracyjne.
Granice[edytuj | edytuj kod]
Wedle Systemu Informacji Miejskiej jednostka obszarowa Jeżyce mieści się w granicach:
- od wschodu: ulicą Roosevelta,
- od południa: ulica Bukowską,
- od zachodu: ulicą Żeromskiego,
- od północy: torami kolejowymi[2].
Osiedle Jeżyce graniczy:
- z Osiedlem Ogrody (granica – ulica Stanisława Przybyszewskiego, ulica Stefana Żeromskiego)
- z Osiedlem Sołacz (granica – trasa linii kolejowej nr 351)
- z Osiedlem Stare Miasto (granica – trasa linii kolejowej nr 351)
- z Osiedlem Św. Łazarz (granica – Ulica Bukowska)
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Główną częścią Jeżyc jest Rynek Jeżycki.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1253 miasto Poznań na mocy przywileju lokacyjnego wydanego przez Przemysła I i Bolesława Kaliskiego, otrzymało wiele posiadłości między innymi Issyce. Nazwa pochodziła najprawdopodobniej od imienia własnego Jerzy, mimo iż w ciągu wieków pisana była różnie: Giżyce, Iżyce, później Jeżyce i taka nazwa przetrwała do naszych czasów. Jeżyce stanowiły gospodarcze zaplecze miasta. W końcu XIII wieku sołectwo jeżyckie składało się z 4 łanów ziemi, a sołtys płacił królowi 8 grzywien srebra.
W 1392 król Władysław Jagiełło nadał sołtysowi jeżyckiemu prawo do łowienia ryb w stawie niestachowskim (Sołacz). Grunty wsi liczyły wówczas 40 łanów ziemi uprawnej. Na Jeżycach nie było folwarku, mieszkańcy wsi odrabiali pańszczyznę na folwarku wildeckim. W końcu XVI wieku działała na Jeżycach kuźnia wodna, dzierżawiona przez poznańskich kotlarzy. W początkach XVIII wieku po licznych klęskach żywiołowych nękających miasta, jednym z głównych problemów stało się ponowne zasiedlenie spustoszonych wsi i folwarków. Pierwsi koloniści z okolic Bambergu – tzw. Bambrzy – przybyli na Jeżyce w 1729 i osiedleni zostali na zasadach czynszowych.
Według danych ze spisu powszechnego w 1789 (pierwszego w Polsce) Jeżyce zamieszkiwało 265 osób. W 1819 było to już 385 mieszkańców[3].
Od lat 70. XIX wieku Jeżyce zaczęły zmieniać swoje oblicze. W 1848 na Jeżycach powstał pierwszy poznański dworzec kolejowy, zbudowany wraz z linią kolejową ze Stargardu do Poznania, oddaną do użytku 10 sierpnia 1848[4]. Dworzec zlikwidowany w latach 70. XIX w. po uruchomieniu dworca w obecnym miejscu. Kolejnym krokiem było uruchomienie jednej konnej linii omnibusów kursujących z Chwaliszewa na Jeżyce. Ogród zoologiczny, element wyróżniający Jeżyce pośród innych dzielnic założony został w 1871 w miejscu likwidowanego dworca kolejowego. Począwszy od lat 80. zaczęła się rozbudowa Jeżyc – kładzenie kanalizacji, rozbudowa ulic, budowa elektrowni i elektryfikacja linii tramwajowej. Zaczęto stawiać gmachy użyteczności publicznej: szkołę, straż pożarną, kościoły służące mieszkańcom Jeżyc. Między obecnymi ulicami Bukowską a Grunwaldzką powstał duży kompleks koszar z kasynem oficerskim i zakładem umundurowania.
Datą przełomową w procesie przeobrażeń zachodzących na Jeżycach jest rok 1900, kiedy zostały one włączone w obręb miasta Poznania. Od tego czasu następuje intensyfikacja zmian, która najbardziej widoczna była w zabudowaniu. W miejsce wiejskich niskich budynków zaczęto wytyczać nowe ulice oraz stawiać wielopiętrowe kamienice czynszowe. Zlokalizowanych było wiele sklepów, warsztatów i zakładów przemysłowych. W latach 20. otwarto Ogród Botaniczny (obecnie jest to rejon Ogrodów)[5], który do dziś jest zieloną enklawą, służącą nie tylko mieszkańcom Jeżyc, ale i całego miasta. Na samym początku miał on 2,5 ha. W pierwszej połowie lat 30. został powiększony o 11 ha. Dziś Ogród Botaniczny należy do Uniwersytetu Adama Mickiewicza i ma ok. 17 ha. Mimo silnych procesów urbanistycznych zachodzących na Jeżycach zwłaszcza na przełomie XIX/XX wieku w odróżnieniu od innych dzielnic nie zniszczono tutaj historycznego, dawnego rozplanowania wsi, które widoczne jest do dziś – kształt owalnicy dawnej wsi Jeżyce został utrwalony w przebiegu ulicy Kościelnej. XIX-wieczne Jeżyce leżąc na przedpolach twierdzy poznańskiej podlegały obostrzeniom fortecznym ograniczającym działalność budowlaną. Decyzje władz zapadające w latach 1890–1895 podniosły rangę Jeżyc. Rynek wytyczony był jako centrum. Zbudowano instytut ginekologii przy ul. Polnej, a w 1906 powstał kościół pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa i świętego Floriana przy ulicy Kościelnej. Do 1910 obszar Jeżyc zabudowano całkowicie. Zbudowano Teatr Nowy, w którym oprócz sali ze sceną, była restauracja z orkiestrą. Ulica, wtedy Karola, a dziś Słowackiego była bardzo luksusowa i elegancka. Budynek szkoły podstawowej numer 36 nie odbiegał od standardów europejskich. W 1911 oddano do użytku Most Teatralny (faktycznie jest to wiadukt), który usprawnił połączenie Jeżyc z centrum miasta. W 1927 został oddany Dom Tramwajarza, który służy mieszkańcom dzielnicy do dziś.
W okresie powojennym wybudowano bloki mieszkalne, szkoły i szpitale. Utworzono nowe zakłady pracy, przychodnie lekarskie przedszkola i żłobki. Na Jeżycach (współcześnie są to również Ogrody)[5] przy ulicy Nowina mieści się cmentarz parafialny, na którym po 40-letniej nieużyteczności wznowiono chowanie zmarłych. Na obrzeżach tej części Poznania znajduje się jezioro Rusałka (teraz jest to teren Golęcina na osiedlu samorządowym Sołacz)[6].
Jeżyce w kulturze popularnej[edytuj | edytuj kod]
Jeżycom poświęcone jest kilka tekstów rapera Peji (wł. Ryszarda Waldemara Andrzejewskiego). Są to m.in. utwory pt. „Staszica Story I”, „Staszica Story II”, „Czas przemija”. W tekstach, artysta opowiada przeróżne historie z młodości, którą spędził właśnie w tej okolicy[7][8].
Placówki kulturalne[edytuj | edytuj kod]
- Teatr Nowy (ul. Dąbrowskiego 5)
- Mój Teatr (ul. Gorczyczewskiego 2/1a)
- Kino Rialto (ul. Dąbrowskiego 38)
- Klub Fantastyki „Druga Era” (ul. Słowackiego 13)
Osoby związane z Jeżycami[edytuj | edytuj kod]
- Małgorzata Musierowicz – pisarka, autorka cyklu powieściowego dla młodzieży Jeżycjada[9],
- Tadeusz Łomnicki – aktor zmarły na deskach Teatru Nowego w Poznaniu,
- Roman Wilhelmi – aktor mieszkający na Jeżycach,
- Zygmunt Warczygłowa – malarz, samouk, zwany Poznańskim Nikiforem, urodzony na Jeżycach,
- Wanda Błeńska – misjonarka i lekarka trędowatych oraz Służebnica Boża kościoła katolickiego, która urodziła się, mieszkała na Jeżycach i została pochowana na Cmentarzu Jeżyckim na Ogrodach[10]
- Kazimiera Iłłakowiczówna – poetka mieszkająca i tworząca na Jeżycach
- Peja (właśc. Ryszard Waldemar Andrzejewski) – raper, autor tekstów i producent muzyczny oraz przedsiębiorca
Siedziba Rady Osiedla[edytuj | edytuj kod]
- Adres rady osiedla
- Dom Tramwajarza, ul. J. Słowackiego 19/21, lok. 3[1].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Jeżyce (dzielnica Poznania 1954–1990)
- Jeżycjada
- Masakra na Jeżycach (1849)
- Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa Jeżyce
- Browar Hipolita Lackowskiego
- Bracia Dawidowscy
Galeria zdjęć[edytuj | edytuj kod]
.JPG)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b OSIEDLE JEŻYCE – bip.poznan.pl, bip.poznan.pl [dostęp 2020-02-21] (pol.).
- ↑ a b https://web.archive.org/web/20170922004858/http://zdm.poznan.pl/content/pliki/mapa_jed_obsz.jpg Mapa jednostek obszarowych Systemu Informacji Miejskiej Poznania.
- ↑ Red. Jerzy Topolski, Dzieje Poznania, tom 2, PWN, Warszawa-Poznań, 1994, s. 222, ISBN 83-01-08194-5.
- ↑ Szwajlik S., Dzieje kolei stargardzkiej, Stargard 2002, s. 35.
- ↑ a b Osiedle Ogrody - Osiedla - Poznan.pl, poznan.pl [dostęp 2021-10-01] (pol.).
- ↑ Osiedle Sołacz - Osiedla - Poznan.pl, poznan.pl [dostęp 2021-10-01] (pol.).
- ↑ Peja wspomina młodość na Jeżycach: brak prądu, mycie w misce [dostęp 2016-06-26].
- ↑ Wyborcza.pl, poznan.wyborcza.pl [dostęp 2016-06-26].
- ↑ Wielkopolska ciekawie.Jeżyce. Dzielnica z historią, miejsce z klimatem [dostęp 2021-09-28].
- ↑ Ostatnia droga dr Wandy Błeńskiej (pol.). epoznan.pl. [dostęp 2014-12-03].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Jeżycki Informator Multimedialny
- Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa Jeżyce
- Spółdzielnia Mieszkaniowa „BLOK”
