Jean Calas

Jean Calas

Maison Calas

Jean Calas (1698 – 10 marca 1762) – kupiec pochodzący z Tuluzy we Francji; torturowany i skazany na karę śmierci za rzekome morderstwo swojego syna, pośmiertnie uznany za niewinnego. Calas był kalwinistą, co w katolickiej Francji wzbudziło podejrzenia co do motywów wydania wyroku. Dla Francuzów stał się symbolem ofiar religijnej nietolerancji razem z François-Jean de la Barrem oraz Pierre-Paul Sirvenem.

Proces Calas (franc. Affaire Calas) stał się symbolem walki francuskich środowisk liberalnych z fanatyzmem religijnym. Motyw Affaire Calas poruszany jest często w literaturze francuskiej. Jest także przykładem społecznego zjawiska kozła ofiarnego.

Geneza sprawy

Aresztowanie Calas

Jean Calas był niezamożnym kupcem z Tuluzy i kalwinistą, a wedle ówczesnego prawa rodzina Calas jako protestancka była pozbawiona wielu praw publicznych. Początek sprawy miał miejsce, gdy syn Calas, Marc-Antoine nie otrzymał jako protestant specjalnego zaświadczenia od katolickiego duchowieństwa, przez co nie mógł wykonywać wyuczonego zawodu prawnika.

13 października 1761 Marc-Antoine powiesił się w sklepie ojca. Rodzina, nie chcąc aby jego zwłoki zostały pozbawione chrześcijańskiego pogrzebu, zatarła ślady samobójstwa i oświadczyła, że Marc-Antoine został zamordowany.

Wówczas wśród katolickich sąsiadów zaczęła krążyć plotka, jakoby Marc-Antoine chciał nawrócić się na katolicyzm. To wystarczyło, aby władze wszczęły dochodzenie przeciwko rodzinie Calas o zamordowanie "przyszłego odstępcy" z pobudek religijnych. Wokół sprawy narosła zbiorowa histeria podsycana przez miejscowy zakon dominikanów. Jean Calas stał się "kozłem ofiarnym" dla katolickich mieszkańców Tuluzy, zaniepokojonych rosnącą zamożnością lokalnego kalwińskiego mieszczaństwa. Dodatkowo, kler domagał się ukarania herezji dla przykładu.

Proces

Pomimo przytłaczających dowodów wskazujących na samobójstwo, sąd w Tuluzie uznał Jean Calas za winnego. Podczas procesu był wielokrotnie poddawany torturom, lecz mimo tego nie przyznał się do winy. Parlament Tuluzy 9 marca 1762 skazał Jeana Calas na śmierć poprzez łamanie kołem. 10 marca 1762 wyrok wykonano, ciało spalono, a prochy rozrzucono na wietrze.

Interwencja Voltaire'a

Drugi syn Calas - Donat udał się do Genewy szukając wsparcia dla ojca u słynnego filozofa Voltaire'a. Jako pierwszy w historii pisarz francuski biorący publiczny udział w sprawie sądowej, przekonany o niewinności oskarżonego, zapoczątkował protesty przeciwko zarzutom i skazaniu (m.in. publikuje pierwsze 2 rozdziały słynnego Traktatu o tolerancji), aby wymiar sprawiedliwości ponownie zajął się tą sprawą, co miało miejsce w 1764.

W 1765 w wyniku apelacji Rada Królewska w składzie 80 sędziów wydała wyrok, w którym Jean Calas został pośmiertnie zrehabilitowany i uznany za niewinnego. Król Francji przyznał rodzinie Calas ogromną rentę pieniężną jako odszkodowanie.

Zobacz też

• mord sądowy
• Thomas Aikenhead
• Giordano Bruno