Jerzy Putrament

Jerzy Putrament

Data i miejsce urodzenia	14 listopada 1910 Mińsk
Data i miejsce śmierci	23 czerwca 1986 Warszawa
Poseł II kadencji Sejmu PRL
Okres	od 20 lutego 1957 do 20 lutego 1961
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Odznaczenia

{{Polityk infobox}} Nieoczekiwana grafika: "grafika".

Barbara Drapińska i ambasador Jerzy Putrament podczas premiery filmu „Ostatni etap” w Paryżu.

Grób Jerzego Putramenta na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (23 lipca 2008)

Jerzy Putrament (ur. 14 listopada 1910 w Mińsku, zm. 23 czerwca 1986 w Warszawie) – polski pisarz, poeta, publicysta, działacz polityczny, poseł na Sejm PRL I i II kadencji z ramienia PZPR, członek egzekutywy POP PZPR przy Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich w 1950 roku, członek Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska, Obozu Wielkiej Polski, agent NKWD, po wojnie ambasador Polski w Paryżu, tajny współpracownik MBP.

Życiorys

Wychował się w polskiej rodzinie o tradycjach patriotycznych, wyznania prawosławnego.

W początkowym okresie studiów (polonistyka na uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie w latach 1930–1934) był od 1929 r. korporantem Filomatii Vilnensis i członkiem Młodzieży Wszechpolskiej oraz wiceprezesem tej organizacji; w połowie lat trzydziestych dokonał wolty politycznej, przechodząc na pozycje komunisty-internacjonalisty.

Członek grupy literacko-artystycznej Żagary. Debiut poetycki w 1932. Na przełomie lat 1933/1934 opublikował (pod pseudonimem Jerzy Pleśkiewicz) przekłady utworów Bunina. Opisany w Zniewolonym umyśle (Czesław Miłosz) jako Gamma. W 1937 r. wraz z kolegami został oskarżony o prowadzenie propagandy komunistycznej na łamach czasopisma „Poprostu”, wskutek czego wydawnictwo zostało zamknięte.

Po wybuchu wojny znalazł się we Lwowie, gdzie działał w kolaboracyjnym Związku Pisarzy. Po prowokacji NKWD i aresztowaniu grupy pisarzy polskich (m.in. Wata, Broniewskiego, Sterna, Peipera, Parnickiego) w styczniu 1940 zaczął organizować serwilistyczny list potępiający aresztowanych. Inicjatywa ta spełzła na niczym, utrącona przez Wandę Wasilewską. Ze wspomnień Michała Borwicza, późniejszego współpracownika paryskiej „Kultury”, można wnioskować, że Putrament wtedy został zwerbowany przez NKWD. 17 września 1940 przyjęto go do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy. Po zaatakowaniu ZSRR przez Niemcy hitlerowskie ewakuował się do Moskwy, gdzie spędził wojnę aż do wyzwolenia jego rodzinnego Wilna w lipcu 1944. Współtwórca Związku Patriotów Polskich i 1 Armii Wojska Polskiego, oficer oświatowo-polityczny I Dywizji im. T. Kościuszki.

W 1944 Putrament został wysłany przez płk. Berlinga do Wilna, by namawiać członków AK do wstępowania do 1 Armii. Wykonywał też inne misje w imieniu Związku Patriotów Polskich.

Po wojnie był w latach 1947–1950 ambasadorem PRL w Paryżu. Następnie pracował w Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich (w latach 1950–1953 sekretarz generalny, 1955–1956 oraz 1959–1980 wiceprezes), gdzie w okresie stalinowskim sprawował faktyczną władzę. Działał w Polskim Komitecie Obrońców Pokoju.

22 listopada 1950 w Warszawie na II Kongresie Obrońców Pokoju został wybrany w skład Światowej Rady Pokoju.

W latach 1954–1957 i 1963–1973 był prezesem Polskiego Związku Szachowego, a w latach 1955–1968 kierownikiem literackim zespołu filmowego „Start”. W latach pięćdziesiątych związany z „frakcją” puławian.

W latach 1966–1971 był współredaktorem „Miesięcznika Literackiego”, a następnie redaktorem naczelnym ukazującego się w latach 1972–1981 warszawskiego tygodnika literacko-społecznego „Literatura”. W 1969 był członkiem Komisji Nagród Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Oprócz krytyczno-propagandowej powieści Wrzesień opisującej klęskę 1939 r., za najgłośniejszy utwór literacki Putramenta uchodzi jego późna powieść światopoglądowa Bołdyn, zekranizowana w 1982 przez Czesława i Ewę Petelskich.

W latach 1944–1948 członek PPR, a od 1948 – PZPR. Był zastępcą członka (1948–1964) oraz członkiem (1964–1981) Komitetu Centralnego PZPR. W latach 1952–1961 poseł na Sejm PRL I i II kadencji z ramienia PZPR. Aż do śmierci zasiadał także w Radzie Naczelnej ZBoWiD. W 1983 wybrany w skład Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.

Odznaczenia i nagrody

• Order Budowniczych Polski Ludowej
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1946)
• Order Sztandaru Pracy I klasy
• Order Sztandaru Pracy II klasy (1952)
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy
• Medal 10-lecia Polski Ludowej
• Medal 30-lecia Polski Ludowej
• Order Przyjaźni Narodów (ZSRR)
• Medal 40-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (ZSRR)
• Nagroda państwowa I stopnia z okazji 20-lecia Polski Ludowej (22 lipca 1964)
• Nagroda państwowa II stopnia za powieść „Wrzesień” (1953)
• Nagroda państwowa II stopnia (1955)

I inne

Twórczość

Poezja

• 1934 – Wczoraj powrót
• 1937 – Droga leśna
• 1944 – Wojna i wiosna
• 1951 – Wiersze wybrane

Proza

• 1936 – Struktura nowel Prusa
• 1946 – Święta kulo
• 1947 – Rzeczywistość
• 1952 – Wrzesień
• 1952 – Notatnik chiński
• 1953 – Od Wołgi do Wisły
• 1953 – Na literackim froncie
• 1954 – Rozstaje
• 1955 – Trzy powroty
• 1956 – Notatki polemiczne
• 1956 – Dwa łyki Ameryki
• 1956 – Wakacje
• 1957 – Wypadek w Krasnymstawie
• 1957 – Trzynasty z Wesołka
• 1958 – Strachy w Biesalu
• 1959 – Kronika obyczajów
• 1959 – Fiołki w Neapolu
• 1961 – Arka Noego
• 1961 – Arkadia
• 1961 – Chińszczyzna
• 1961 – Pół wieku, t. I
• 1961 – Pół wieku, t. II
• 1963 – Cztery strony świata
• 1963 – Pasierbowie
• 1964 – Odyniec
• 1966 – Puszcza
• 1967 – Małowierni
• 1969 – Bołdyn
• 1977 – Hiszpańska szkoła jazdy (Wydawnictwo Pojezierze)
• 1979 – Akropol
• 1979, 1980 – Wybrańcy (2 tomy)

Bibliografia

• Hasło w Encyklopedii WIEM
• Kto jest kim w Polsce 1984, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1984, s. 788