Przejdź do zawartości

Johann Ludwig Yorck von Wartenburg

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Johann Ludwig Yorck von Wartenburg
Ilustracja
feldmarszałek
Data i miejsce urodzenia

26 września 1759
Poczdam

Data i miejsce śmierci

4 października 1830
Oleśnica Mała

Przebieg służby
Lata służby

1772–1815

Główne wojny i bitwy

Insurekcja kościuszkowska
Wojny napoleońskie

Odznaczenia
Krzyż Żelazny (1813) I Klasy Kawaler Orderu Marii Teresy I Klasa Orderu Orła Czerwonego (Prusy) Order „Pour le Mérite” Order Orła Czarnego (Prusy) Order Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie) Order św. Jerzego II klasy (Imperium Rosyjskie)
Pomnik Johanna Davida Ludwiga Yorcka von Wartenburg w Berlinie

Johann David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg (ur. 26 września 1759 w Poczdamie, zm. 4 października 1830 w Oleśnicy Małej) – pruski feldmarszałek (niem. Generalfeldmarschall), który odegrał wybitną rolę w zerwaniu przez Królestwo Pruskie sojuszu z Cesarstwem Francuskim i zawiązaniu przymierza z Imperium Rosyjskim podczas wojny VI koalicji z Napoleonem. Stał się założycielem niemieckiego rodu hrabiowskiego Yorck von Wartenburg. Ludwig van Beethoven skomponował na jego cześć „Yorckscher Marsch”.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Ojciec Yorcka, David Jonathan von Yorck (1721–1784), pochodzący z rodziny Jarken-Gustkowskich (Gostkowskich), urodził się w Rowach koło Ustki. Jark-Gustkowscy (Gostkowscy) byli drobnoszlacheckim rodem kaszubskim. Dziadek Johanna – Jan Jarka urodził się w Gostkowie (stąd nazwisko Gostkowski) i był pastorem w Rowach. Johann David Ludwig urodził się w Poczdamie jako nieślubne dziecko; jego matką była córka rzemieślnika, mieszczka Maria Sophia Pflug (Pftugin) (1730–1790). Jego rodzice wzięli ślub, gdy Johann miał cztery lata[1].

Yorck wstąpił do armii pruskiej w roku 1772, ale po siedmiu latach został zwolniony za niesubordynację i krytykowanie metod rekrutacyjnych swych przełożonych. Zaciągnął się następnie do armii holenderskiej i przez trzy lata służył w Indiach Wschodnich w stopniu kapitana. Gdy wrócił do Prus w roku 1785, został po śmierci Fryderyka Wielkiego przywrócony do służby, by w roku 1794 wziąć udział w tłumieniu insurekcji kościuszkowskiej w Królestwie Polskim, odznaczając się szczególnie podczas bitwy pod Szczekocinami.

W pięć lat później Yorck odznaczył się ponownie jako dowódca pułku piechoty lekkiej, będąc jednym z pierwszych w pruskiej armii szkoleniowców strzelców wyborowych. W 1805 został mianowany dowódcą brygady piechoty i w czasie przegranej bitwy pod Jeną wyróżnił się jako dowódca straży tylnej. W czasie ostatniej bitwy korpusu Blüchera pod Lubeką został poważnie ranny i dostał się do niewoli.

Yorck odegrał niepoślednią rolę w reorganizacji armii pruskiej po zawarciu pokoju w Tylży, najpierw jako generał-major na czele Brygady Zachodniopruskiej, a następnie generalny inspektor piechoty lekkiej. Ostatecznie został mianowany zastępcą generała Grawerta(inne języki), głównodowodzącego pruskim korpusem posiłkowym w czasie napoleońskiej inwazji na Rosję. Od samego początku obaj generałowie nie mogli się dogadać: Grawert był zdecydowanym zwolennikiem Francji i Napoleona, podczas gdy Yorck żarliwym pruskim patriotą i przeciwnikiem cesarza Francuzów. Wkrótce jednak Grawert odszedł ze służby, a Yorck objął jego stanowisko.

W marszu na Rygę Yorck miał okazję wykazać się wysokim kunsztem w serii potyczek, które zmusiły Rosjan do schronienia się w murach miasta. W czasie całej kampanii rosyjscy generałowie wielokrotnie próbowali namówić go do przejścia na ich stronę; Yorck odrzucał te propozycje, ale coraz jaśniej dostrzegał, że francuska Wielka Armia wpadła w pułapkę bez wyjścia. W pewnym momencie marszałek Macdonald, jego bezpośredni francuski przełożony, wycofał się przed następującą armią Dybicza, zostawiając Yorcka samemu sobie. Żołnierski obowiązek nakazywał mu bić się do końca, próbując wyrwania się z matni, ale obudził się w nim pruski patriota. Miał do wyboru lojalność lub, ryzykując głową, przejście na stronę nieprzyjaciela. W końcu (20 grudnia), przekonany przez Dybicza, podjął ostateczną decyzję.

Podczas spotkania w Taurogach (30 grudnia) podpisał z Dybiczem zawieszenie broni, a Yorck – nie pytając o zgodę króla – ogłosił, że korpus pruski jest – w toczonej właśnie wojnie – „neutralny”. W Prusach wieść o tym przyjęta została z entuzjazmem, ale dwór nie mógł jeszcze zrzucić maski sprzymierzeńca Francuzów. Yorck został formalnie pozbawiony dowództwa i postawiony przed sądem polowym. Dybicz nie zezwolił na dostarczenie mu orzeczenia przez własne linie i ostatecznie Yorck został na stanowisku aż do zawarcia traktatu kaliskiego umiejscawiającego Prusy w szeregach koalicji. Czyn Yorcka był w tym sensie niejako punktem zwrotnym w historii Prus. Dopełnił formalności, wypowiadając wojnę Napoleonowi jako naczelny dowódca nowej pruskiej armii.

17 marca 1813 Yorck wkroczył do Berlina w atmosferze powszechnego uniesienia. Tego samego dnia król wypowiedział wojnę Francji. W czasie kampanii 1813-14 Yorck odniósł szereg dalszych sukcesów. Osłaniał odwrót Blüchera po przegranej pod Budziszynem i odegrał kluczową rolę w bojach nad Kaczawą. Podczas marszu na Lipsk jego korpus wygrał pod Wartenburgiem nad Łabą (3 października 1813) i wziął udział w zwycięskiej dla sił koalicji Bitwie Narodów. W kampanii francuskiej roku 1814 Yorck brał udział w bitwach pod Montmirail i Laon.

Uderzenie na Paryż było ostatnią bitwą, w jakiej brał udział. W czasie kampanii roku 1815, zgodnie z doktryną Gneisenaua, żaden ze starszych generałów nie został powołany w szeregi armii. Yorck został przeniesiony do korpusu rezerwowego w Prusach, po czym uważając, że nie jest już potrzebny, zgłosił chęć odejścia z wojska. Król nie przyjął jego rezygnacji i w roku 1821 mianował go feldmarszałkiem. W 1814 został także hrabią Yorck von Wartenburg. Resztę życia spędził w Oleśnicy Małej na Śląsku, w posiadłości, którą otrzymał w darze od króla. Został pochowany w mauzoleum rodowym w Oleśnicy Małej. Jego pomnik, dłuta Christiana Daniela Raucha, wzniesiono w Berlinie w roku 1855. Nazwisko feldmarszałka nadano wielu ulicom – Yorckstraße.

Jego prapraprawnukiem był Peter Yorck von Wartenburg – przeciwnik hitleryzmu.

W 1813 roku dedykowano mu Marsz Nr 1 Beethovena, zwany od nazwiska Yorckscher Marsch.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Friedrich Wilhelm von Seydlitz, Tagebuch des Preussischen Armee Korps 1812, Berlin 1823
  • Johann G. Droysen, Das Leben des Feldmarschalls Grafen York von Wartenburg, Essen 1996, ISBN 3-88851-160-7.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]