Juan Meléndez Valdés (obraz Francisca Goi)
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
1797 |
| Medium |
olej na płótnie |
| Wymiary |
73,3 × 57,1 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
.jpg)
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
1797 |
| Medium |
olej na płótnie |
| Wymiary |
73,3 × 57,1 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Juan Meléndez Valdés – obraz olejny hiszpańskiego malarza Francisca Goi. Portret przedstawia prawnika i poetę Juana Meléndeza Valdésa. Istnieją dwie autorskie wersje tego obrazu: jedna znajduje się w Bowes Museum w Barnard Castle, a druga w Kolekcji Banku Santander w Madrycie[1].
Okoliczności powstania[edytuj | edytuj kod]
Lata 90. XVIII wieku były dla Goi okresem transformacji stylistycznej i intensywnej aktywności malarskiej. Obraz powstał w 1797 roku, kilka lat po ataku ciężkiej choroby, w wyniku której Goya prawie rok walczył ze śmiercią, paraliżem i ślepotą. Doszedł do zdrowia tylko częściowo, pozostał jednak głuchy do końca życia[2]. Szybko wrócił do pracy, mimo że nadal odczuwał następstwa choroby. Starał się przekonać kręgi artystyczne, że choroba nie osłabiła jego zdolności malarskich, gdyż plotki o jego ułomności mogły poważnie zaszkodzić dalszej karierze. Zaczął pracować nad obrazami gabinetowymi niewielkich rozmiarów, które nie nadwerężały jego fizycznej kondycji[3]. Choroba przerwała także jego cieszącą się powodzeniem pracę portrecisty, do której powrócił z zaostrzonym zmysłem obserwacji, być może spotęgowanym przez utratę słuchu. Goya malował członków rodziny królewskiej, arystokracji, burżuazji, duchownych, polityków, bankierów oraz ludzi związanych z kulturą. Często portretował też swoich przyjaciół z kręgu liberałów i ilustrados[4].
Do tej ostatniej grupy oświeconych Hiszpanów zainteresowanych reformami społecznymi i sądowniczymi należał Juan Meléndez Valdés, prawnik, poeta i humanista[5]. Możliwe, że Goya poznał go w rodzinnej Saragossie, gdzie Meléndez Valdés był sędzią w 1790 roku[6]. Podobnie jak Goya był zaniepokojony nadużyciami w sądownictwie oraz warunkami w więzieniach i zakładach dla obłąkanych, które były tematem wielu prac malarza. W 1797 roku Meléndez Valdés opublikował filozoficzny poemat La despedida del anciano (Pożegnanie staruszka), w którym krytykował korupcję na królewskim dworze oraz ekstrawagancję i rozwiązłość arystokracji[7]. Po upadku jego wpływowego przyjaciela polityka Gaspara Melchora Jovellanosa w 1798 roku Meléndez Valdés musiał opuścić Madryt. Podziw dla francuskich myślicieli i reformatorów doprowadził go do współpracy z reżimem Józefa Bonapartego, kiedy ten objął tron hiszpański w 1808 roku. W 1814 roku po przywróceniu monarchii absolutnej Ferdynanda VII został oskarżony o współpracę z Francuzami i zmuszony do opuszczenia kraju. Zmarł w biedzie we Francji w 1817 roku[5].
Istnieją dwie niemal identyczne wersje tego obrazu, obie namalowane przez Goyę. Widoczną różnicą jest rozłożenie inskrypcji na fikcyjnym parapecie u dołu obrazu: A Melendez Valdes su amigo Goya. / 1797 (Meléndezowi Valdésowi jego przyjaciel Goya. 1797)[4]. W wersji z Madrytu inskrypcja pierwotnie głosiła D. J. Meléndez Valdés, poeta español (D. J. Meléndez Valdés, hiszpański poeta), ale została zamalowana i zmieniona na bardziej osobistą dedykację przyjacielowi[8]. Wersja z Bowes Museum jest przez większość historyków uznawana za pierwotną, a obraz z Kolekcji Banku Santander za autorską kopię. W roku powstania portretów Meléndez Valdés otrzymał stanowisko królewskiego prokuratora, być może dlatego potrzebował drugiego formalnego portretu[4].
Opis obrazu[edytuj | edytuj kod]
Ten intymny i ekspresyjny portret sugeruje przyjaźń między artystą a jego modelem, co potwierdza także dedykacja u podstawy obrazu[6]. Innowacyjny charakter portretu Goi przejawia się w powściągliwości, z jaką przedstawił poetę. Namalował go w popiersiu, na ciemnym, jednolitym tle. Ma na sobie ciemny kaftan, białą koszulę i kamizelkę, a pod szyją zawiązany krawat. Prosty strój zapowiada romantyzm, brak złotych haftów, ozdób i peruki[9]. Światło pada na twarz modela, podkreślając jego wysokie czoło, żywe i inteligentne oczy. Wydobywa także wyraz melancholii i troski wywołanych sytuacją polityczną w Hiszpanii końca XVIII wieku[10]. Intrygi na królewskim dworze doprowadziły do upadku jego przyjaciela Jovellanosa i triumfu Manuela Godoya, a sam Meléndez był zgorszony tą obłudną i złośliwą kampanią. Według Pauli de Demerson zmarszczone brwi, poważne spojrzenie i brak uśmiechu wyrażają gorycz, ale jest w nich także determinacja do dalszej walki. Goi udało się uchwycić charakter i stan ducha swojego modela[11]. Nie pominął też mniej pochlebnych szczegółów wyglądu takich jak rozszerzone naczynia krwionośne na bladych policzkach, upudrowane włosy w nieładzie[6] i lekka asymetria oczu[9].
Szybkie i stanowcze pociągnięcia pędzla są szczególnie widoczne przy krawacie i kamizelce[10]. Kompozycja jest zbliżona do powstałych w tym samym okresie portretów Bernarda de Iriarte, Martína Zapatera i Leandra Fernándeza de Moratína[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Juan Meléndez Valdés. Fundación Goya en Aragón. [dostęp 2020-03-20]. (hiszp.).
- ↑ Nigel Glendinning: Goya. La década de los Caprichos. Retratos 1792–1804. Central Hispano, 1992, s. 134. ISBN 84-87181-10-4.
- ↑ Robert Hughes: Goya. Artysta i jego czas. Warszawa: WAB, 2006, s. 128–130. ISBN 83-7414-248-0.
- ↑ a b c d Pablo j. Rico: Juan Meléndez Valdés. W: Praca zbiorowa: Goya (Catálogo Exposición Ayuntamiento de Zaragoza). Zaragoza: Electa España, 1992, s. 80–81. ISBN 84-88045-37-9.
- ↑ a b Pedro Jesús Fernández: Quién es quién en la pintura de Goya. Madrid: Celeste Ediciones, 1996, s. 88–89. ISBN 84-8211-063-2.
- ↑ a b c Bernadette Petti: Juan Meléndez Valdés is back on display. The Bowes Museum. [dostęp 2020-03-20]. (ang.).
- ↑ Xavier Bray: Goya: Los Retratos. Londres: Turner Libros, 2015, s. 83–84, 94–96. ISBN 978-84-1635-484-9.
- ↑ Enrique Lafuente Ferrari: Goya en las colecciones madrileñas. Madrid: Museo del Prado, 1983, s. 162–163. ISBN 84-300-9033-9.
- ↑ a b José Gudiol: Goya, 1746 – 1828. Biografía, estudio analítico y catálogo de sus pinturas. T. I. Madrid: Polígrafa, 1970, s. 299.
- ↑ a b Juan Meléndez Valdés. Artehistoria. [dostęp 2020-03-20]. (hiszp.).
- ↑ Alfonso E. Pérez Sánchez, Gonzalo Anes, Jeannine Baticle, Nigel Glendinning, Fred Licht, Teresa Lorenzo de Márquez: Goya y el espíritu de la Ilustración. Madrid: Museo del Prado, 1988, s. 182–183. ISBN 84-86022-28-2.