Juozas Naujalis

Juozas Naujalis
Data i miejsce urodzenia	9 kwietnia 1869 Czerwony Dwór
Pochodzenie	litewskie
Data i miejsce śmierci	9 września 1934 Kowno
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor, organista, dyrygent chóralny, pedagog
Odznaczenia

Grób Juozasa Naujalisa

Juozas Naujalis, także Józef Nowialis, Joseph Nowialis, ros. Юозас Науялис (ur. 9 kwietnia 1869 w Czerwonym Dworze na Litwie, zm. 9 września 1934 w Kownie) – litewski kompozytor, organista, dyrygent chóralny i pedagog.

Życiorys

Pochodził z biednej chłopskiej rodziny. Podstaw muzyki uczył się u miejscowego organisty. W 1884, dzięki wsparciu finansowemu hrabiego Józefa Tyszkiewicza (lit. Juozapas Tiškevičius), wyjechał do Polski, żeby studiować w Instytucie Muzycznym w Warszawie grę organową w klasie Jana Śliwińskiego, którą ukończył w 1889. Następnie przez rok studiował kompozycję u Zygmunta Noskowskiego.

W 1891 wyjechał do Kowna, gdzie otrzymał posadę organisty i chórmistrza w kowieńskiej katedrze. Stanowsko to piastował do końca życia. W 1894 wyjechał na pół roku do Niemiec, by studiować w Szkole Muzyki Kościelnej w Ratyzbonie u Franza Xavera Haberla. Po powrocie do Kowna wprowadził w katedrze chorał gregoriański.

Był współzałożycielem Litewskiego Stowarzyszenia Organistów im. św. Grzegorza w Kownie. W 1913 złożył szkołę organistów J. Naujalisa, w której był dyrektorem i pedagogiem. Pracował również jako nauczyciel w Wilnie, gdzie mieszkał w latach 1914–1916. W 1919 założył kowieńską szkołę muzyczną, w której nauczano na poziomie szkoły wyższej. W 1933 została ona przemianowana na konserwatorium w Kownie, a Naujalis objął stanowisko dyrektora. Nadano mu również tytuł profesora, który otrzymał jako pierwszy litewski muzyk.

Naujalis podejmował działania łagodzące skutki rusyfikacji Litwinów po powstaniu styczniowym. Założył pierwszą litewską księgarnię i wydawał „Vargonininkas” (pol. organista), pierwszy na Litwie periodyk muzyczny. W 1898 potajemnie założył litewskie towarzystwo śpiewacze „Daina” (pol. pieśń), które odegrało kluczową rolę w krzewieniu litewskiej muzyki narodowej. W 1905 towarzystwo zorganizowało pierwszy publiczny wieczór litewski, a w 1924 pierwszy litewski festiwal piosenki z Naujalisem jako głównym dyrygentem.

Twórczość

Komponował głównie muzykę religijną – instrumentalną, wokalną i wokalno-instrumentalną – obejmującą 13 mszy, 23 motety, hymny, psalmy i inne utwory liturgiczne. Preferował klasyczną harmonię i nie akceptował innowacji w języku muzycznym. W jego spuściźnie poczytne miejsce zajmuje muzyka chóralna, zachowało się 27 oryginalnych pieśni i 17 harmonizacji pieśni ludowych. Główną cechą wyróżniającą jest ich melodyjność. Większość ma postać stroficzną, strukturę homofoniczną i często bazuje na stałej rytmicznej formule. Świecka muzyka instrumentalna Naujalisa obejmuje 45 kompozycji na organy, fortepian i orkiestrę. W sumie skomponował ponad 150 utworów.

Odznaczenia

• Krzyż Wielki Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (1931)
• Krzyż Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (1930)
• Krzyż Komandorski Orderu Korony Włoch (1928)

Bibliografia

• Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.)

• Vance D. Wolverton. Juozas Naujalis Patriarch of Lithuanian Sacred Music. „The American Organist”. Vol. 41, nr 3, 03 2007. via Questia (ang.). 

• H. Rabinavicius: Naujalis, Juozas. W: A Dictionary of Modern Music and Musicians. Hugh Allen (red.) i inni. London: J. M. Dent & Sons, 1924, s. 344. via Questia. (ang.)

Linki zewnętrzne

• Juozas Naujalis w AllMusic (ang.)
• Juozas Naujalis w Discogs.com (ang.)