KNM Æger (1936)
.jpg) Bliźniaczy „Sleipner” na próbach[a] | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia |
Główna Stocznia Marynarki, Horten |
| Położenie stępki |
1934 |
| Wodowanie |
25 sierpnia 1936 |
 Norweska KMW
| |
| Wejście do służby |
1938 |
| Zatopiony |
9 kwietnia 1940 |
| Los okrętu |
złomowany |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
597 t standardowa |
| Długość |
74,3 m |
| Szerokość |
7,8 m |
| Zanurzenie |
2,1 m |
| Napęd | |
| 2 turbiny parowe De Laval o mocy łącznej 12 500 KM, 3 kotły parowe Yarrow, 2 śruby | |
| Prędkość |
30 w. |
| Zasięg |
3500 Mm przy 15 w. |
| Uzbrojenie | |
| 3 działa 102 mm L/40 (3 × I) 1 działko 40 mm plot. 2 wkm 12,7 mm 4 wyrzutnie torped 533 mm (2 × II) 2 mbg, bg | |
| Załoga |
75 |
KNM Æger – norweski torpedowiec z okresu II wojny światowej (oficjalnie klasyfikowany jako niszczyciel), należący do typu Sleipner. Walczył podczas kampanii norweskiej, zatopiony 9 kwietnia 1940 roku przez niemieckie lotnictwo pod Stavangerem.
Wyporność standardowa okrętu wynosiła 597 ton angielskich, a główne uzbrojenie stanowiły trzy armaty kalibru 102 mm i dwie wyrzutnie torpedowe kalibru 533 mm. Napęd stanowiły turbiny parowe, pozwalające na rozwinięcie prędkości 30 węzłów.
Historia[edytuj | edytuj kod]
KNM „Æger” („Aeger”) był drugim zbudowanym okrętem najnowszego typu niszczycieli norweskich z okresu międzywojennego, faktycznie jednak odpowiadających wielkością i charakterystykami torpedowcom i tak powszechnie określanych w literaturze[1]. Do jego budowy przystąpiono w 1934 roku, a prowadzono ją w Głównej Stoczni Marynarki w Horten pod numerem 122[2]. Kadłub wodowano 25 sierpnia 1936 roku[3]. Okręt wszedł do służby w bliżej nieznanej dacie w 1938 roku[2][4]. Otrzymał nazwę olbrzyma Ägira z mitologii nordyckiej[5].
Skrócony opis[edytuj | edytuj kod]
Okręty miały typową architekturę i rozmiary dla torpedowców tego okresu, z podniesionym pokładem dziobowym na niecałej 1/3 długości. Uzbrojenie artyleryjskie początkowo stanowiły trzy pojedyncze armaty morskie kalibru 102 mm Bofors[b]. Działo nr 1 znajdowało się na pokładzie dziobowym, a działa nr 2 i 3 na rufie w superpozycji. Uzbrojenie przeciwlotnicze obejmowało pojedyncze nowoczesne działko automatyczne 40 mm Bofors i dwa wielkokalibrowe karabiny maszynowe 12,7 mm Colt[6]. Uzbrojenie torpedowe stanowiła jedna dwururowa wyrzutnia torpedowa kalibru 533 mm na śródokręciu[2]. Uzbrojenie przeciw okrętom podwodnym stanowiły cztery zrzutnie bomb głębinowych[1], a według niektórych źródeł, także dwa miotacze bomb głębinowych[2].
Wyporność standardowa wynosiła 597 ts (ton angielskich), a pełna 708 ts (719 ton metrycznych)[6]. Długość okrętów pierwszej serii wynosiła 74,3 m, a szerokość 7,8 m[6]. Średnie zanurzenie wynosiło 2,1 m, natomiast maksymalne 4,15 m[2].
Napęd stanowiły dwa zespoły turbin parowych De Laval z przekładniami o mocy łącznej 12 500 KM, poruszające dwie śruby[7]. Parę dla turbin dostarczały trzy kotły parowe Yarrow, o wysokim ciśnieniu 32 atmosfer[7]. Okręty tego typu rozwijały prędkość 30 węzłów[6], a według niektórych źródeł, maksymalnie 32 węzły[2]. Zasięg pływania wynosił 3500 Mm przy prędkości 15 węzłów[2] (według innych źródeł, 1500 Mm w tych warunkach[8]).
Służba[edytuj | edytuj kod]
Po wybuchu II wojny światowej „Æger” brał udział w patrolowaniu norweskich wód terytorialnych, eskortowaniu statków stron walczących utrzymujących handel z Norwegią oraz w strzeżeniu norweskiej neutralności[9]. W 1940 roku wraz ze „Sleipnerem” tworzył 2 Dywizjon Niszczycieli[10]. Dowódcą okrętu był kapitan marynarki Niels Bruun[11].
W chwili niemieckiego ataku na Norwegię 9 kwietnia 1940 roku „Æger” stacjonował w Stavanger, w 1. Dystrykcie Morskim[10]. We wczesnych godzinach tego dnia „Æger” skontrolował zatrzymany na redzie Stavangeru niemiecki statek „Roda” (6780 BRT), którego dokumenty i oficjalny ładunek – węgiel, przykrywający luki ładowni, budziły podejrzenia[11]. W rzeczywistości statek wiózł cztery armaty kalibru 105 mm, działa przeciwlotnicze, sprzęt, amunicję i zapasy dla niemieckich spadochroniarzy, którzy mieli zająć ten rejon[11]. Kapitan statku utrudniał kontrolę i pomimo polecenia, nie odpłynął spod Stavangeru, więc około godziny 7:00 dowódca „Ægera”, po zażądaniu ewakuacji załogi, rozkazał otworzyć do niego ogień[11][c]. Ostrzelany „Roda” powoli nabrał wody i zatonął na głębinie[d]. W międzyczasie jednak zrzucony desant niemiecki zajął miasto i pobliskie lotnisko Sola[10].
Niedługo potem w Åmøyfiordzie, nad którym leży Stavanger, „Aeger” stał się celem ataku około 10 niemieckich bombowców Junkers Ju 88 z eskadry 8./KG.4[12][e]. Torpedowiec manewrował i prowadził ogień przeciwlotniczy, a według jednej wersji zestrzelił dwa samoloty, lecz nie znalazło to potwierdzenia w niemieckich stratach[12]. Około godziny 8:30 został trafiony bombą 250 kg w maszynownię, a potem kolejną bombą, wobec czego dowódca wydał rozkaz opuszczenia okrętu[12]. Wrak zdryfował na brzeg wyspy Hundvåg pod Stavangerem[12]. Zginęło 8 członków załogi, a 11 było rannych, z których jeden zmarł[12]. Niemcy za pomocą dźwigu pływającego zdjęli następnie z wraku dwa działa 102 mm i działko 40 mm w celu zamontowania na stanowiskach lądowych do obrony portu[10]. Zdjęto także broń maszynową i część wyposażenia. Wrak został pocięty dopiero w 1948 roku[10]. Jego część była wykorzystywana jako ponton aż do 1985 roku, gdy zatonęła[13].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zdjęcie opisane jako „Æger” w Whitley 1997 ↓, s. 220, lecz na lepszych kopiach widoczna jest nazwa „Sleipner” na burcie (Jane’s Fighting Ships 1937. Londyn: Sampson Low, Marston & Co, 1937, s. 382. (ang.).)
- ↑ Kaliber 102 mm według Whitley 1997 ↓, s. 220–221 i Tony DiGiulian: Naval Guns of Norway. NavWeaps. [dostęp 2020-07-15]. (ang.). Część literatury podaje kaliber 100 mm (Kaczmarek 1994 ↓, s. 52)
- ↑ Według Kaczmarek 1994 ↓, s. 53, manewrujący statek wszedł pod ostrzałem na podwodną skałę, po czym zatonął, lecz jest to sprzeczne ze szczegółowym przebiegiem zdarzeń i ostrzelaniem statku pozbawionego załogi podanym w Haarr 2011 ↓, s. 214. Według Haarra, „Æger” ostrzelał statek w rejonie linii wodnej niewybuchającymi pociskami (być może okręt był w nie wyposażony z uwagi na neutralność – przypis 5).
- ↑ Wrak statku został podniesiony dopiero w 1956 roku (Haarr 2011 ↓, s. 420 - przypis 6)
- ↑ Według niektórych źródeł, samoloty te miały już startować z lotniska Sola (Don Kindell, NAVAL EVENTS, APRIL1940, Part 2 of 4, naval-history.net) – jednakże lotnisko to zostało zajęte dopiero ok. godziny 9:00 i na początku nie operowały z niego bombowce (Haarr 2011 ↓, s. 219)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Daszjan 2005 ↓, s. 12-13
- ↑ a b c d e f g Kaczmarek 1994 ↓, s. 56.
- ↑ Whitley 1997 ↓, s. 220.
- ↑ Daszjan 2005 ↓, s. 12-13.
- ↑ Kaczmarek 1994 ↓, s. 55.
- ↑ a b c d Daszjan 2005 ↓; Whitley 1997 ↓, s. 220–221
- ↑ a b Gröner, Jung i Maass 1999 ↓, s. 95.
- ↑ Whitley 1997 ↓, s. 220–221.
- ↑ Kaczmarek 1994 ↓, s. 52.
- ↑ a b c d e Kaczmarek 1994 ↓, s. 53.
- ↑ a b c d Geirr Haarr: The German Invasion of Norway, April 1940. Pen and Sword, 2011, s. 211-214. (ang.).
- ↑ a b c d e Geirr Haarr: The German Invasion of Norway, April 1940. Pen and Sword, 2011, s. 214-215. (ang.).
- ↑ Haarr 2011 ↓, s. 420 - przypis 8.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- A.W. Daszjan. Korabli Wtoroj mirowoj wojny – WMS Polszy i stran Skandinawii (Danii, Norwiegii, Szwiecyi i Finlandii) [Корабли Второй мировой войны – ВМС Польши и стран Скандинавии (Дании, Норвегии, Швеции и Финляндии)]. „Morskaja Kollekcyja”. Nr 3/2005, 2005. (ros.).
- Rafał Kaczmarek. Norweskie niszczyciele typu „Sleipner”. „Okręty Wojenne”. Nr 12, s. 52–57, 1994. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne.
- Erich Gröner, Dieter Jung, Martin Maass: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945. Bd. 2: Torpedoboote, Zerstörer, Schnellboote, Minensuchboote, Minenräumboote. München: Bernard & Graefe, 1999. ISBN 3-7637-4801-6. (niem.).
- Geirr Haarr: The German Invasion of Norway, April 1940. Pen and Sword, 2011. ISBN 978-1-78346-967-3. (ang.).
- M.J. Whitley: Zerstörer im Zweiten Welkrieg. Stuttgart: Motorbuch Verlag, 1997, s. 220–221. ISBN 3-613-01426-2. (niem.).
