Kabassu jednopaskowy

Kabassu jednopaskowy
	Cabassous unicinctus
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	pancernikowce
Rodzina	Chlamyphoridae
Podrodzina	bolity
Plemię	Priodontini
Rodzaj	kabassu
Gatunek	kabassu jednopaskowy
Synonimy
	Dasypus unicinctus Linnaeus, 1758; Dasypus duodecim cinctus Schreber, 1774; Dasypus octodecimcinctus Erxleben, 1777; Dasypus undecimcinctus Illiger, 1815; Dasypus multicinctus Thunberg, 1818; Dasypus verrucosus Wagner, 1844; Xenurus squamicaudis Lund, 1845; Dasypus hispidus Burmeister, 1854; Dasypus loricatus Wagner, 1855; Xenurus latirostris J.E. Gray, 1873; Ziphila lugubris J.E. Gray, 1873;
Podgatunki
	C. u. unicinctus Linnaeus, 1758; C. u. squamicaudis Lund, 1845;
	C. u. unicinctus Linnaeus, 1758; C. u. squamicaudis Lund, 1845;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kabassu jednopaskowy^[14], kabassu^[15] (Cabassous unicinctus) – gatunek ssaka z podrodziny bolit (Tolypeutinae) w obrębie rodziny Chlamyphoridae. Występuje na terenie Ameryki Środkowej i Południowej. W polskiej literaturze zoologicznej dla określenia gatunku Cabassous unicinctus używana była również nazwa zwyczajowa „kabassu”^[15]; w wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” zaproponowano nazewnictwo dwuczłonowe i dla C. unicinctus zaproponowano nazwę kabassu jednopaskowy. Nazwa rodzajowa „kabassu” została w publikacji PAN zarezerwowana dla rodzaju Cabassous^[14].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Kabassu jednopaskowy występuje w zależności od podgatunku^[16]:

C. unicinctus unicinctus – Kolumbia, Wenezuela, Gujana, północna Brazylia, Ekwador i północno-wschodnie Peru, na wschód od Andów i na północ od Amazonki.
C. unicinctus squamicaudis – wschodnie Peru, północna i wschodnia Boliwia, wschodni Paragwaj (departamenty Amambay i San Pedro) oraz Brazylia, na południe od Amazonki.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Dasypus unicinctus^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Linneusz wskazał błędnie Afrykę (w oryg. łac. Habitat in Africa), ograniczone do Surinamu^[2]^[17].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[16].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Cabassous: fr. nazwa Cabassou lub Kabassou dla pancerników, od karib. nazwy capacou dla pancerników^[18].
unicinctus: nowołac. unicinctus „jednopasmowy”, od łac. uni- „jeden-”, od unus „jeden”; cinctus „w paski”, od cingere „otaczać”^[19].
squamicaudis: łac. squama „łuska”^[20]; cauda „ogon”^[21].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 350–440 mm, długość ogona 160–220 mm, długość ucha 32–39 mm, długość tylnej stopy 75–84 mm; masa ciała 2,5–3,6 kg dla podgatunku unicinctus; długość ciała (bez ogona) 290–340 mm, długość ogona 90–140 mm, długość ucha 25–30 mm, długość tylnej stopy 65–76 mm; masa ciała 1,6–1,8 kg dla podgatunku squamicaudis^[22]. Ubarwienie ciemnoszare lub ciemnobrązowe, ciało jest okryte pancerzem.

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Kabassu jednopaskowy porusza się na pazurach kończyn przednich i na podeszwach kończyn tylnych. Prowadzi nocny tryb, odżywia się termitami i mrówkami^[23].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Cabassous unicinctus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 50. (łac.).
↑ J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1778, s. ryc. lxxv. (niem.).
↑ J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 113-114. (łac.).
↑ J.K.W. Illiger. Ueberblick der Säugethiere nach ihrer Verbreitung über die Welth. „Abhandlungen der physikalischen Klasse der Königlich-Preussischen Akademie der Wissenschaften”. 1804–1811, s. 108, 1815. (niem.).
↑ C.P. Thunberg. Tekning ef en ny art Myr-Ätare eller Balta ifran Brasilien. „Kungl. Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. For år 1818, s. 68, 1818. (szw.).
↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Nager (zweiter Abschnitt), Bahnlücker, Einhufer, Dickhäuter und Wiederkäuer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1844, s. 171. (niem.).
↑ P.W. Lund. Conspectum dasypodum. „Det Kongelige Danske videnskabernes selskabs skrifter. Naturvidenskabelig og mathematisk afdeling”. 4 (11), s. lxxxiv–Ixxxv, 1845. (ang.).
↑ H. Burmeister: Systematische Uebersicht der Thiere Brasiliens: welche während einer Reise durch die Provinzen von Rio de Janeiro und Minas geraës gesammlt oder beobachtet Wurden. T. 1. Berlin: G. Reimer, 1854, s. 287. (niem.).
↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 5: Die Affen, Bahnlücker, Beutelthiere, Susthiere, Tusettenfresser und Sandflüger. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1855, s. 174. (niem.).
↑ Gray 1873 ↓, s. 22.
↑ Gray 1873 ↓, s. 23.
↑ Cabassous unicinctus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 25. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 122, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 124. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cabassous unicinctus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-06].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 149, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 219.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 43.
↑ M. Superina & A. Abba: Family Chlamyphoridae (Chlamyphorid Armadillos). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 79. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
↑ Genus Cabassous. Armadillo Online, 5 sierpnia 2014. [dostęp 2014-09-09]. (licencja CC BY-NC-SA)

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

J.E. Gray: Hand-list of the edentate, thick-skinned and ruminant mammals in the British Museum. London: The Trustees, 1873, s. 1–177. (ang.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256. (ang.).

[itis-1] Cabassous unicinctus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Linnaeus-2] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 50. (łac.).

[Schreber-3] J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1778, s. ryc. lxxv. (niem.).

[Erxleben-4] J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 113-114. (łac.).

[Illiger-5] J.K.W. Illiger. Ueberblick der Säugethiere nach ihrer Verbreitung über die Welth. „Abhandlungen der physikalischen Klasse der Königlich-Preussischen Akademie der Wissenschaften”. 1804–1811, s. 108, 1815. (niem.).

[Thunberg-6] C.P. Thunberg. Tekning ef en ny art Myr-Ätare eller Balta ifran Brasilien. „Kungl. Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. For år 1818, s. 68, 1818. (szw.).

[Wagner1844-7] J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Nager (zweiter Abschnitt), Bahnlücker, Einhufer, Dickhäuter und Wiederkäuer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1844, s. 171. (niem.).

[Lund-8] P.W. Lund. Conspectum dasypodum. „Det Kongelige Danske videnskabernes selskabs skrifter. Naturvidenskabelig og mathematisk afdeling”. 4 (11), s. lxxxiv–Ixxxv, 1845. (ang.).

[Burmeister-9] H. Burmeister: Systematische Uebersicht der Thiere Brasiliens: welche während einer Reise durch die Provinzen von Rio de Janeiro und Minas geraës gesammlt oder beobachtet Wurden. T. 1. Berlin: G. Reimer, 1854, s. 287. (niem.).

[Wagner1855-10] J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 5: Die Affen, Bahnlücker, Beutelthiere, Susthiere, Tusettenfresser und Sandflüger. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1855, s. 174. (niem.).

[CITEREFGray1873[https://www.biodiversitylibrary.org/page/13237165_22]-11] Gray 1873 ↓, s. 22.

[CITEREFGray1873[https://www.biodiversitylibrary.org/page/13237166_23]-12] Gray 1873 ↓, s. 23.

[iucn-13] Cabassous unicinctus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[Cichocki&inni-14] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 25. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-15] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 122, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Burgin&inni-16] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 124. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-17] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cabassous unicinctus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-06].

[Palmer-18] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 149, 1904. (ang.).

[Jobling-19] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=249_219]-20] Jaeger 1944 ↓, s. 219.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=73_43]-21] Jaeger 1944 ↓, s. 43.

[Superina&Abba-22] M. Superina & A. Abba: Family Chlamyphoridae (Chlamyphorid Armadillos). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 79. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).

[pdst-23] Genus Cabassous. Armadillo Online, 5 sierpnia 2014. [dostęp 2014-09-09]. (licencja CC BY-NC-SA)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]