Przejdź do zawartości

Kalendarium historii Torunia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ratusz Staromiejski, Pałac Dąmbskic, Brama Mostowa, Pomnik Mikołaja Kopernika, Zespół staromiejski
Obelisk w Starym Toruniu, upamiętniający domniemane miejsce pierwotnej lokalizacji Torunia
Kościół św. Jakuba
W 1274 Toruń otrzymał przywilej na budowę kramów i ław chlebowych, wraz z budową wieży obecnego Ratusza Staromiejskiego
Zamek Dybowski w Toruniu, na którym w 1454 nadano przywileje „złotej wolności szlacheckiej”
Katedralny dzwon Tuba Dei (Trąba Boża) z 1500 lub 1521 roku – największy średniowieczny dzwon w Polsce i jeden z największych średniowiecznych dzwonów kołysanych w Europie Środkowej
Dawne Gimnazjum Akademickie, obecnie Sąd Okręgowy
Kościół św. Ducha
1853 roku odsłonięto pomnik Mikołaja Kopernika na Rynku Staromiejskim w Toruniu, dzieło berlińskiego rzeźbiarza Fryderyka Tiecka
Tramwaj na ulicy Mickiewicza/Sienkiewicza, początek XX w.
Budynek Teatru wybudowany w 1904 roku
W 1920 roku Toruń stał się stolicą województwa pomorskiego, na zdjęciu Pomorski Urząd Wojewódzki
W 1933 roku otwarto Most drogowy im. Józefa Piłsudskiego przez Wisłę, na zdjęciu stan obecny
Wysadzony most drogowy im. Józefa Piłsudskiego na Wiśle przez wycofujące się wojsko polskie

Kalendarium historii Torunia – chronologiczne zestawienie najważniejszych faktów z dziejów miasta.

Czasy krzyżackie (1228-1454)

[edytuj | edytuj kod]

W granicach Rzeczypospolitej (1454-1793)

[edytuj | edytuj kod]

Złote lata (XV-XVII wiek)

[edytuj | edytuj kod]

Okres wojen (XVII-XVIII wiek)

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Oblężenie Torunia (1703).
  • 30 października 1702 – przybycie do Torunia króla Augusta Mocnego; rozpoczęcie przygotowań na wypadek oblężenia szwedzkiego, wprowadzenie do miasta 300 żołnierzy saskiej gwardii przybocznej[potrzebny przypis]
  • 27 listopada-13 grudnia 1702 – obrady rady senatu z udziałem króla Augusta Mocnego oraz przedstawicielami szlachty[potrzebny przypis]
  • 23 maja–14 października 1703 – wojska szwedzkie oblegały Toruń[35].
  • 7-22 października 1709 – przebywa w Toruniu car Piotr I[potrzebny przypis]
  • 1715–1718 – spór między Radą miejską a przedstawicielami kupiectwa i rzemieślników, zakończony konwencją grudziądzką (23 lutego 1718) zwiększającą kompetencje Ławy miejskiej i Trzeciego Ordynku[potrzebny przypis]
  • 16-17 lipca 1724 – tumult toruński: podczas procesji w święto Matki Boskiej Szkaplerznej doszło do awantury pomiędzy uczniami kolegium jezuickiego a protestantami. Następnego dnia spór przerodził się w zamieszki, podczas których ludność protestancka zdemolowała kolegium i klasztor jezuicki[36][37].
  • 9 grudnia 1724 – został ścięty Jan Gotfryd Rösner, burmistrz Torunia, uznany za winnego dopuszczenia do rozruchów w lipcu 1724 roku[38][39]. Wyrok na Rösnerze był szeroko komentowany w Europie i doprowadził do zaprzestania postrzegania Rzeczypospolitej jako państwa zapewniającego swobodę religijną[40][41].
  • 18 lipca 1756 – poświęcono kościół św. Ducha[42].
  • 20 marca 1767 – zawiązano konfederację toruńską[43].

W Królestwie Prus (1793-1806)

[edytuj | edytuj kod]

W Księstwie Warszawskim (1807-1815)

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Oblężenie Torunia (1809).

W Królestwie Prus (1815-1920)

[edytuj | edytuj kod]

Okres międzywojenny (1920-1939)

[edytuj | edytuj kod]

II wojna światowa (1939–1945)

[edytuj | edytuj kod]

Czasy najnowsze

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Grala 2012 ↓, s. 79.
  2. Mikulski 1998 ↓, s. 19–20.
  3. Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 16.
  4. a b Domasłowski 1998 ↓, s. 6.
  5. Nawrocki 2005 ↓, s. 19.
  6. a b Domasłowski 1998 ↓, s. 8.
  7. Mikulski 1998 ↓, s. 21.
  8. Radzimiński 2002 ↓, s. 28.
  9. Konopka 2014 ↓, s. 285.
  10. Rozynkowski 2017 ↓, s. 19.
  11. Domasłowski 1998 ↓, s. 10.
  12. Dąbrowska 2017 ↓, s. 114.
  13. Przeworska 2013 ↓, s. 38.
  14. Gąsiorowski 2004 ↓, s. 49-50.
  15. Szweda 2014 ↓, s. 532.
  16. Małłek 2012 ↓, s. 174.
  17. Urbański 2003 ↓, s. 5.
  18. Domasłowski 2003 ↓, s. 159.
  19. Rozynkowski 2002 ↓, s. 365.
  20. Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 21.
  21. Gąsiorowski 2004 ↓, s. 10.
  22. Domasłowski 1998 ↓, s. 11–12.
  23. a b Domasłowski 1998 ↓, s. 12.
  24. Sumowska i Sumowski 2023 ↓, s. 118.
  25. Superczyński 2017 ↓, s. 87.
  26. Radzimiński 2017 ↓, s. 62.
  27. Ciesielska i Zakrzewski 2005 ↓, s. 14.
  28. Targowski 2011 ↓, s. 38.
  29. Domasłowski 1998 ↓, s. 13.
  30. Domasłowski 1998 ↓, s. 15.
  31. Domasłowski 1998 ↓, s. 14.
  32. Gąsiorowski 2004 ↓, s. 91.
  33. Przeworska 2013 ↓, s. 49.
  34. Kucharski 2019 ↓, s. 62.
  35. Poraziński 2003 ↓, s. 66.
  36. Salmonowicz 1983 ↓, s. 171.
  37. Thomsen 2006 ↓, s. 36.
  38. Deczyński 2021 ↓, s. 62.
  39. Imańska 2012 ↓, s. 30.
  40. Swobodziński 2011 ↓, s. 198.
  41. Thomsen 2006 ↓, s. 30.
  42. Arszyński 1997 ↓, s. 114-115.
  43. Kucharski 2019 ↓, s. 68.
  44. Historia. zoo.torun.pl. [dostęp 2024-09-13].
  45. Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 40.
  46. a b Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 44.
  47. Pokrzywnicki 2007 ↓, s. 4–5.
  48. Niedzielska 2006 ↓, s. 92, 109.
  49. Niedzielska 1983 ↓, s. 117.
  50. Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 59.
  51. Krótko o działalności Muzeum. muzeum.torun.pl. [dostęp 2024-09-13].
  52. „Gazeta Toruńska”, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-09-13].
  53. Kucharzewska 2004 ↓, s. 58.
  54. Kucharzewska 2004 ↓, s. 393.
  55. Kucharzewska 2004 ↓, s. 61.
  56. Niedzielska 2003 ↓, s. 314.
  57. Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 71–72.
  58. a b Historia. mzk-torun.pl. [dostęp 2024-09-13].
  59. O teatrze. teatr.torun.pl. [dostęp 2024-09-13].
  60. Historia Mokrego. toruntour.pl. [dostęp 2024-09-13].
  61. Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 100.
  62. Przybyszewska i Przybyszewski 2011 ↓, s. 78.
  63. Ewa Gawrońska: 95 lat PTM. ptm.info.pl. [dostęp 2023-11-03].
  64. Powstanie Książnicy. ksiaznica.torun.pl, 2020-08-05. [dostęp 2024-09-13].
  65. Kluczwajd 2018 ↓, s. 18–19.
  66. a b Komorowski 1993 ↓, s. 63.
  67. Grochowina 2019 ↓, s. 40.
  68. Komorowski 1993 ↓, s. 143.
  69. Ceran 2011 ↓, s. 44, 49, 56.
  70. Kluczwajd 2018 ↓, s. 169.
  71. Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 111.
  72. a b c d e f g h i j k l m n o p Kalendarium historii Torunia. turystyka.torun.pl. [dostęp 2022-10-26].
  73. Otwarcie mostu Generał Elżbiety Zawackiej w Toruniu. ipn.gov.pl. [dostęp 2022-10-26].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Marian Arszyński: Kościół pw. Ducha Świętego w Toruniu – zarys dziejów i problematyki artystycznej. W: Kazimierz Maliszewski, Waldemar Rozynkowski (red.): Jezuici w Toruniu 1596-1996. Materiały konferencji zorganizowanej w Toruniu 17–23 listopada 1996 r. z okazji Jubileuszu 400 lecia przybycia Jezuitów do miasta. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Scriptor, 1997. ISBN 83-905595-1-X.
  • Tomasz Sylwiusz Ceran: „Szmalcówka”. Historia niemieckiego obozu w Toruniu (1940–1943) na tle ideologii nazistowskiej. Bydgoszcz, Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej, 2011. ISBN 978-83-7629-294-6.
  • Karola Ciesielska, Tadeusz Zakrzewski: 450 lat toruńskiego Podgórza 1555-2005. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2005. ISBN 83-900852-9-1.
  • Krystyna Dąbrowska. Polichromia w sieni Dworu Artusa w Toruniu jako jeden z elementów pruskiej polityki kulturalne. „Rocznik Toruński”. 44, 2017. 
  • Włodzimierz Ignacy Deczyński. Germanizacja i nazyfikacja nazw topograficznych Torunia dokonana przez niemieckie władze okupacyjne w 1939 roku. „Rocznik Toruński”. 48, 2021. 
  • Jerzy Domasłowski: Zarys dziejów. W: Jerzy Domasłowski, Jarosław Jarzewicz: Kościół Najświętszej Marii Panny w Toruniu. Toruń: 1998. ISBN 83-87639-06-0.
  • Jerzy Domasłowski: Wyposażenie wnętrza. W: Marian Biskup (red.): Bazylika katedralna Świętych Janów w Toruniu. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2003. ISBN 83-87639-59-1.
  • Eugeniusz Gąsiorowski: Ratusz Staromiejski w Toruniu. Toruń: Muzeum Okręgowe w Toruniu, 2004. ISBN 83-87083-78-X.
  • Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer: Twierdza Toruń. Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004. ISBN 83-89706-12-1.
  • Tomasz Grala. Organizacja administracji państwa zakonnego w Prusach do końca XIII wieku. „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”. 97, 2012. 
  • Sylwia Grochowina: Barbarka jako jedno z miejsc niemieckich zbrodni na Pomorzu Gdańskim w 1939 roku. W: Sylwia Grochowina, Waldemar Rozynkowski (red.): Barbarka. Miejsce kultu, męczeństwa i pamięci. Toruń: 2019. ISBN 978-83-952086-2-1.
  • Iwona Imańska. Z badań nad księgozbiorem prywatnym toruńskiego burmistrza Jana Gotfryda Rösnera. „Folia Toruniensia”. 12, 2012. 
  • Katarzyna Kluczwajd: Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat. Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2018. ISBN 978-83-7729-452-9.
  • Krzysztof Komorowski: Konspiracja pomorska 1939–1947. Leksykon. Gdańsk: Novus orbis, 1993. ISBN 83-85560-06-08.
  • Witold Konopka. Konferencja naukowa „Nowe Miasto Toruń. 750 lat od fundacji miasta”. „Rocznik Toruński”. 41, 2014. 
  • Adam Kucharski. Tumult i konfederacja, Konfesyjne znaczenie wydarzeń toruńskich z lat 1724 i 1767 w ujęciu gazet pisanych. „Studia Historyczne”. 62.1, 2019. 
  • Joanna Kucharzewska: Architektura i urbanistyka Torunia w latach 1871-1920. Warszawa: Neriton, 2004. ISBN 83-88973-69-X. [dostęp 2023-09-05].
  • Janusz Małłek. Prusy Polskie w XV–XVIII w. Dążenia unifikacyjne a partykularyzm pruski. „Studia Iuridica Toruniensia”. X, 2012. 
  • Krzysztof Mikulski. Przestrzenny i społeczny rozwój Torunia do końca X V III wieku. „Rocznik Toruński”. 25, 1998. 
  • Zbigniew Nawrocki: Kościół Mariacki w Toruniu – budowa i przebudowy w świetle odkryć w ostatnim ćwierćwieczu. W: Katarzyna Kluczwajd (red.): Dzieje i skarby kościoła Mariackiego w Toruniu. Materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki przy współpracy Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (Toruń 14–16 kwietnia 2005 roku). Toruń: 2005. ISBN 83-7285-259-6.
  • Magdalena Niedzielska. Dzieje toruńskiego towarzystwa Coppernicus-Verein für Wissenschaft und Kunst (1853–1945). „Rocznik Toruński”. 16, 1983. 
  • Magdalena Niedzielska: Życie polityczne i kulturalne Torunia (1815–1914). W: Historia Torunia. Marian Biskup (red.). T. III: Część I W czasach zaboru pruskiego (1793–1920). Toruń: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 2003. ISBN 83-87639-58-3.
  • Magdalena Niedzielska. Pomnik Kopernika w Toruniu. Historia jego powstania. „Rocznik Toruński”. 33, 2006. 
  • Janusz Pokrzywnicki: Fort Jakuba. Geneza powstania Fortu. W: Marian Biskup, Lech Narębski (red.): Atlas Twierdzy Toruń Zeszyt 3. Fort Jakuba (Jacobsfort). Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2007. ISBN 978-83-87639-92-1.
  • Jarosław Poraziński. Oblężenie Torunia w 1703 r.: uwagi i refleksje w związku z 300 rocznicą. „Rocznik Toruński”. 30, 2003. 
  • Katarzyna Przeworska. Historia i dzieje pierwszych aptek w Toruniu. „Rocznik Toruński”. 40, 2013. 
  • Anna Przybyszewska, Kazimierz Przybyszewski. Konserwatorium Muzyczne Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego w Toruniu za dyrekcji Piotra Perkowskiego w latach 1936-1939. „Rocznik Toruński”. 38, 2011. 
  • Andrzej Radzimiński: Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w topografii sakralnej średniowiecznego Torunia. W: Katarzyna Kluczwajd, Michał Woźniak (red.): Dzieje i skarby Kościoła Świętojańskiego w Toruniu. Materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki w X rocznicę ustanowienia diecezji toruńskiej pod patronatem Biskupa Toruńskiego oraz Prezydenta Miasta Torunia [22-23 marca 2002]. Toruń: 2002. ISBN 83-7285-116-6.
  • Andrzej Radzimiński. Mikołaj Kopernik – duchowny w czasach przełomu. „Zapiski Historyczne”. LXXXII, 2017. 
  • Waldemar Rozynkowski. Kilka uwag o sakralnej funkcji dzwonów w średniowieczu. „Nasza Przeszłość”. 97, 2002. 
  • Waldemar Rozynkowski: Rozwój sieci parafialnej w Toruniu od średniowiecza do czasów współczesnych. W: Jarosław Kłaczkow, Piotr Oliński, Waldemar Rozynkowski (red.): Toruń. Miasto wielu wyznań. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2017. ISBN 978-83-927097-9-4.
  • Stanisław Salmonowicz. O toruńskim tumulcie z roku 1724. „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”. 28, 1983. 
  • Alicja Sumowska, Marcin Sumowski. Toruński dzwon Tuba Dei ulany dnia 27 września 1522 roku. Nowa datacja w świetle źródeł pisanych. „Zapiski Historyczne”. 88, 2023. 
  • Mateusz Superczyński. Wilkierz dla przedmieść Torunia z 1637 roku. „Rocznik Toruński”. 44, 2017. 
  • Marcin Swobodziński. Narodziny mitu „toruńskiej krwawej łaźni” i „krwawego sądu”. „Rocznik Toruński”. 38, 2011. 
  • Adam Szweda. Zakon krzyżacki wobec Polski i Litwy w latach 1411–1414. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”. 141, 2014. 
  • Michał Targowski: Ruch protestancki w Toruniu do końca 1558 roku. W: Jarosław Kłaczkow (red.): Ewangelicy w Toruniu (XVI-XX w.). Toruń: Adam Marszałek, 2011. ISBN 978-83-7780-051-5.
  • Martina Thomsen. „...i tak zostanie toruńska Niniwa zburzona”. Pismo Daniela Ernesta Jabłońskiego „Das Betrübte Thorn” z 1725 r.. „Rocznik Toruński”. 33, 2006. 
  • Andrzej Urbański: Mikołaj Kopernik. Osobliwości Kujaw i Pomorza. Toruń: 2003. ISBN 83-88219-07-3.