Kalendarium historii Torunia

Kalendarium historii Torunia – chronologiczne zestawienie najważniejszych faktów z dziejów miasta[1].
Toruń to prężny ośrodek gospodarczy, kulturalny, naukowy, akademicki oraz turystycznym, a także ważny węzłem zarówno drogowy jak i kolejowy. Obecnie szesnaste pod względem liczby ludności miasto w kraju (203 158 mieszkańców według GUS na dzień 31.12.2014).
Jedna z dwóch stolic województwa kujawsko-pomorskiego, siedziba m.in. Urzędu marszałka województwa, zarządu województwa i sejmiku wojewódzkiego. Miasto pełni również role stolicy powiatu toruńskiego, nie wchodząc w jego skład. Jest także jednym z miast centralnych Bydgosko-Toruńskiego Obszaru Funkcjonalnego[2].
Stolica diecezji toruńskiej kościoła rzymskokatolickiego.
Pochodzenie nazwy miasta[edytuj | edytuj kod]









Najstarsze zapisy z lat 1222 i 1230 mówią o osadzie Tarnowo. Po założeniu przez Krzyżaków grodu obronnego z zamkiem pojawiły się nazwy: Torun (1231), Thorun (1233), Thoron (1241), i Thorum (1248). Żadna z tych form nie ma źródła w języku niemieckim, co świadczy o przekształceniu (zniemczeniu) pierwotnej nazwy Tarnów, czyli miejsca gdzie rosła tarnina. Marcin Kromer pisał: Gedeon, biskup płocki, za zgodą kolegium kapłańskiego dodał Tarnów (Tarnovia), który teraz jest Toruniem, a jego tłumacz z łaciny, Stanisław Sarnicki, jest autorem zdania: Toruń przez nich założony, ongiś Tarnowem zwany był. Należy więc uznać, że nazwa Toruń, choć zrywa całkowicie więź z pierwotnym Tarnowem, jest repolonizacją[3] .
Okres starożytny[edytuj | edytuj kod]
- 9000 lat p.n.e. – początek osadnictwa na terenie dzisiejszego Torunia (m.in. w dzielnicy Podgórz)
- 5500 lat p.n.e. – najwcześniejsze ślady bytności człowieka na terenie obecnego Bydgoskiego Przedmieścia, sięgające neolitu – przy ul. Mickiewicza odkryto ślady kultury pucharów lejkowatych
- 1000-500 lat p.n.e. – osada kultury łużyckiej
Wczesne średniowiecze[edytuj | edytuj kod]
- VIII-XII wiek – osada na miejscu późniejszego zamku krzyżackiego, przy przeprawie przez Wisłę, przy bursztynowym szlaku
- 1217 – najazdy Prusów niszczące dzielnicę mazowiecką, w tym okolice Torunia
Czasy krzyżackie (1228-1454)[edytuj | edytuj kod]
- 1231 – założenie grodu w Starym Toruniu przez landmistrza Hermana von Balka
- 28 grudnia 1232 – otrzymanie praw miejskich, Toruń wraz z Chełmnem to pierwsze miasta na ziemiach polskich lokowane według nowoczesnych, zachodnich reguł
- 1235 – ugoda między Konradem Mazowieckim a zakonem krzyżackim, regulująca m.in. status dotychczasowych posiadłości biskupstwa włocławskiego w ziemi chełmińskiej
- 1236 – translokacja Torunia na obecne miejsce
- 1239 – osadzenie franciszkanie w pobliżu Torunia, wówczas za murami miejskimi
- 1242 – atak księcia Świętopełka na Ziemię Chełmińska, któremu Toruń się oparł
- 1243 – w klasztorze franciszkanów odbył się synod z udziałem legata papieskiego Wilhelma z Modeny
- 28 lipca 1243 utworzono diecezję chełmińską dla całej ziemi chełmińskiej
- 1244-1247 – w Toruniu przebywa wielki mistrz krzyżacki Poppo von Osterna
- około 1250 – biskup włocławski Wolimir przekazuje wieś Mokre mieszczanom toruńskim
- 1 października 1251 – wydano odnowiony przywilej chełmiński
- 1252-1259 – prawdopodobny okres poszerzenia obszaru miasta w stronę północną i zachodnią; wchłonięcie przez miasto zabudowań klasztoru franciszkanów
- 1255 – pierwsza wzmianka o zamku krzyżackim w Toruniu
- 1259 – przywilej wicemistrza pruskiego Gerharda von Hirzberga, pozwalający na wzniesienie domu kupieckiego na Rynku Staromiejskim w zamian za zrzeczenie się przez miasto prawa do młyna w Trzeposzu
- 1262 – mieszczanie toruńscy zyskują 70 łanów w pobliżu posiadłości miejskich i 60 łanów we wsi Srebrniki w zamian za pastwiska w Starym Toruniu, strumień Postolsko i dochody z górnego młyna zamkowego; pierwsze znane użycie najstarszej pieczęci miejskiej przedstawiającej Madonnę z Dzieciątkiem
- 2 kwietnia 1263 – osadzenie przez wielkiego mistrza Anno von Sangerhausena zakonu dominikanów na terenie sąsiadującym ze Starym Miastem, w granicach późniejszego Nowego Miasta
- 13 sierpnia 1264 – lokacja Nowego Miasta
- 1266 – przyznanie Nowemu Miastu wszystkich przywilejów, jakimi cieszyło się Stare Miasto
- 1274 – przywilej na budowę kramów i ław chlebowych w miejscu obecnego Ratusza Staromiejskiego; równocześnie zbudowano dolną część zachowanej do dzisiaj wieży
- 1280 – Toruń został członkiem Hanzy. Kilku torunian pełni funkcje starszych kantoru Hanzy w Brugii (m.in. burmistrz Johann von Soest)
- 1303 – pruski mistrz krajowy Konrad Sack zastrzega dla Zakonu wszelkie dochody z domu kupieckiego i jatek rzeźniczych na Nowym Mieście
- 1309 – rozpoczęcie budowy kościoła parafialnego Nowego Miasta pod wezwaniem św. Jakuba
- 1311 – pierwsza wzmianka o szpitalu dla trędowatych z kościołem św. Jerzego; szpital ten był czynny już w 2. poł. XIII w.; w tym samym roku zakon krzyżacki ufundował klasztor benedyktynek przy kościele Ducha Św.
- ok. 1320 – rozpoczęcie budowy nowego kościoła dominikanów
- 1335 – wyłączenie komturów toruńskich spod władzy komturów Ziemi Chełmińskiej i poddanie ich bezpośredniemu zwierzchnictwu wielkiego mistrza
- 1345 – potwierdzenie prawa patronatu nad toruńskim kościołem św. Jakuba zakonowi żeńskiemu, prawdopodobnie cysterkom
- 1349 – wskutek wyczerpania się miejsca na cmentarzu przy kościele śś. Janów, przekazano pod zarząd tego kościoła dotychczasową kaplicę szpitalną na Przedmieściu Chełmińskim pw. św. Wawrzyńca, z prawem pochówku tam mieszczan toruńskich
- 10 sierpnia 1351 – pożar Starego Miasta
- ok. 1385 – zbudowanie pierwszego, gotyckiego Dworu Artusa w Toruniu[4].
- 1389 – założenie Apteki Królewskiej, działającej do 2011 roku[5]
- 1391-ok. 1399 – gruntowna przebudowa Ratusza Staromiejskiego[6]
- 1398 – Krzyżacy z toruńskiego zamku dokonali zbrojnego wypadu, zdobywając zamek w Bydgoszczy. Przedmiotem sporu była rywalizacja gospodarcza
- XIV-XV wiek – okres największego rozwoju miasta, Toruń stał się jednym z największych miast w Polsce, był także dużym ośrodkiem handlowym. Ludność ok. 20000 mieszkańców
- 1403 – uzyskanie przez Toruń od wielkiego mistrza Konrada von Jungingen ograniczonego prawa składu, połączonego z przymusem drogowym
- 1409 – Bydgoszcz ponownie stała się łupem Krzyżaków z toruńskiej twierdzy
- 1 lutego 1411 – I pokój toruński
- 1416 – w wyniku epidemii zmarło ośmiu radnych i burmistrz
- 1424–1428 – budowa przez Władysława Jagiełłę Zamku Dybowskiego na zachodnim brzegu Wisły
- 1440 – przystąpienie do Związku Pruskiego
W granicach Rzeczypospolitej (1454-1793)[edytuj | edytuj kod]
Złote lata (XV-XVII wiek)[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
- 6 marca 1454 – powstanie antykrzyżackie, początek wojny trzynastoletniej; zburzenie zamku krzyżackiego i połączenie Starego i Nowego Miasta. Torunianie gruntownie przyczyniają się do zniszczenia państwa krzyżackiego, odgrywają kluczową rolę w antykrzyżackim Związku Pruskim, pośrednio otwierając Polsce drogę do Bałtyku
- 19 października 1466 – II pokój toruński
- 19 lutego [1473 – urodził się astronom Mikołaj Kopernik[7].
- 1500 – zawieszenie największego w ówczesnej Polsce dzwonu Tuba Dei
- 1500 – otwarcie przez Wisłę najdłuższego mostu drewnianego w kraju
- 17 czerwca 1501 – w sali królewskiej Ratusza umarł król Jan Olbracht
- 1506 – nadano Toruniowi status miasta królewskiego
- 1523 – rewolta pospólstwa przeciw Radzie Miejskiej, zakończona wystawieniem przez króla Zygmunta Starego tzw. „Reformatio Sigismundi”, wprowadzającego zmiany w ustroju Torunia
- 15 czerwca 1528 – rusza w mieście mennica królewska, w budynkach mennicy miejskiej przy ulicy Mostowej
- 18 lutego 1537 – Zygmunt Stary zniósł toruńskie prawo składu
- 1555 – powstanie Podgórza, obecnie dzielnicy Torunia
- 28 grudnia 1558 – król Zygmunt II August nadał Toruniowi przywilej wyznaniowy, gwarantujący protestantom swobodę wyznania[8].
- 1568 – otwarcie Gimnazjum Akademickiego w Toruniu, jednej z najstarszych uczelni w kraju
- 9 stycznia 1572 – wielka powódź wdziera się do miasta, ginie 300 torunian
- 1581 – otwarcie drukarni przy Gimnazjum Akademickim
- 12 listopada 1594 – uroczyste podniesienie Gimnazjum Akademickiego do rangi 3-letniej uczelni wyższej
- 1594 – otwarcie pierwszego muzeum w północnej Polsce („Musaeum”), prekursora dzisiejszego Muzeum Okręgowego. Gromadziło szkielety zwierząt, obrazy, globusy, pamiątki po sławnych postaciach)
- 1623 – założenie Apteki Radzieckiej (nazwa od Rady Miasta) działającej do dzisiaj
- 1624 – założenie Apteki Pod Lwem działającej do dzisiaj
- 1629 – odparcie pierwszego oblężenia Szwedów i budowa fortyfikacji bastionowych typu holenderskiego
- 1645 – w mieście odbyło się Colloquium charitativum, spotkanie ekumeniczne katolików i protestantów[9].
- 1658 – odzyskanie Torunia po wielomiesięcznym oblężeniu przez wojska króla Jana Kazimierza
Okres wojen (XVII-XVIII wiek)[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
- XVII wiek – wojny ze Szwedami; zniszczenie miasta
- 30 października 1702 – przybycie do Torunia króla Augusta Mocnego; rozpoczęcie przygotowań na wypadek oblężenia szwedzkiego, wprowadzenie do miasta 300 żołnierzy saskiej gwardii przybocznej
- 27 listopada-13 grudnia 1702 – obrady rady senatu z udziałem króla Augusta Mocnego oraz przedstawicielami szlachty
- 21 stycznia 1703 – wprowadzenie do Torunia dalszych 2000 żołnierzy saskich
- luty 1703-23 maja 1703 – prace nad wzmocnieniem i modernizacją obwarowań Torunia
- 26 maja 1703 – rozlokowanie się sił szwedzkich w pobliżu Torunia; rozpoczęcie oblężenia przez wojska szwedzkie dowodzone przez Karola XII
- 24 września–9 października 1703 – katastrofalne w skutkach bombardowanie miasta
- 1703 – zburzenie Zamku Dybowskiego podczas oblężenia Torunia przez Szwedów
- 1708, 1710 – epidemie dżumy, w których zmarło ok. 40% mieszkańców
- 7-22 października 1709 – przebywa w Toruniu car Piotr I
- 1715-1718 – spór między Radą miejską a przedstawicielami kupiectwa i rzemieślników, zakończony konwencją grudziądzką (23 lutego 1718) zwiększającą kompetencje Ławy miejskiej i Trzeciego Ordynku
- 16-17 lipca 1724 – tumult toruński: podczas procesji w święto Matki Boskiej Szkaplerznej doszło do awantury pomiędzy uczniami kolegium jezuickiego a protestantami. Następnego dnia spór przerodził się w zamieszki, podczas których ludność protestancka zdemolowała kolegium i klasztor jezuicki[10][11].
- 9 grudnia 1724 – został ścięty Jan Gotfryd Rösner, burmistrz Torunia, uznany za winnego dopuszczenia do rozruchów w lipcu 1724 roku[12][13]. Wyrok na Rösnerze był szeroko komentowany w Europie i doprowadził do zaprzestania postrzegania Rzeczypospolitej jako państwa zapewniającego swobodę religijną[14][15].
- 18 lipca 1756 – poświęcono kościół św. Ducha[16].
- 20 marca 1767 – zawiązanie innowierczej konfederacji toruńskiej
W Królestwie Prus (1793-1806)[edytuj | edytuj kod]
- 24 stycznia 1793 – II rozbiór: wojska pruskie wkraczają do miasta. Ludność 6000 mieszkańców
- 7 kwietnia 1793 – oficjalne włączenie Torunia do Prus
- 1797 – założenie pierwszego w kraju Ogrodu Zoobotanicznego przez botanika dra Johanna Gottlieba Schultza
W Księstwie Warszawskim (1807-1815)[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
- 7 lipca 1807 – traktat w Tylży – Toruń w Księstwie Warszawskim
- 21 kwietnia 1809 – na niespełna trzy tygodnie Toruń staje się stolicą Księstwa Warszawskiego
- 2 czerwca 1812 – cesarz Francuzów Napoleon I przybywa do Torunia
- 1813 – przebudowa przez Napoleona Zamku Dybowskiego na twierdzę, przetrwanie trzymiesięcznego oblężenia Rosjan
W Królestwie Prus (1815-1920)[edytuj | edytuj kod]
- 22 września 1815 – na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego Toruń wraca do Prus
- 1831 – w epidemii cholery zmarło 700 mieszkańców (1/10 mieszkańców)
- 25 października 1853 – odsłonięto pomnik Mikołaja Kopernika autorstwa niemieckiego rzeźbiarza Christiana Friedricha Tiecka[17]
- 1854 – zorganizowano towarzystwo naukowe Coppernicus Verein fur Wissenschaft und Kunst
- 1861 – pierwsza linia kolejowa Bydgoszcz-Toruń, kończyła się dworcem Toruń Główny (początkowo nazywana Toruń Przedmieście)
- 1861 – otwarto Muzeum Miejskie, kontynuatora założonego w 1594 średniowiecznego „Musaeum"
- 1867 – początek polskojęzycznej Gazety Toruńskiej wydawanej do 1921
- 1873 – otwarcie pierwszego, kolejowo-drogowego mostu przez Wisłę i wybudowanie linii kolejowej do Olsztyna i Wystrucia
- 1874 – w miejsce poprzedniego budynku dworca Toruń Główny zbudowano nowy, stojący do dziś
- 8 grudnia 1874 – konwencja konsularna między Rosją a Niemcami dotycząca utworzenia w Toruniu pierwszej placówki dyplomatycznej – Wicekonsulatu Rosji
- 1875 – utworzono Towarzystwo Naukowe w Toruniu, jedno z pierwszych w Polsce
- 1878-1894 – wybudowanie Twierdzy Toruń
- 1890 – pierwsza linia tramwaju konnego
- 30 września 1904 – otwarto Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu w wybudowanym secesyjnym budynku
- 1 kwietnia 1906 – włączenie wsi Mokre do Torunia
Okres międzywojenny (1920-1939)[edytuj | edytuj kod]
- 18 stycznia 1920 – powrót do Polski. Ludność 37356 mieszkańców. Toruń stolicą województwa pomorskiego.
- 7 kwietnia 1921 – założono Pomorskie Towarzystwo Muzyczne
- 1922 – otwarcie lotniska na Bielanach
- 6 listopada 1922 – utworzono Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej (OSMW) w Toruniu do 1938 roku
- 1923 – uruchomiono największa bibliotekę naukową Pomorza – Książnicę Miejską im. M. Kopernika
- 1933 – otwarcie drugiego po kolejowym, a pierwszego drogowego mostu przez Wisłę
- 1934 – zamknięcie mostu kolejowego dla ruchu kołowego (położono drugi tor kolejowy)
- 1935 – uruchomiono Rozgłośnię Pomorską Polskiego Radia, drugą pod względem mocy w kraju
- 1936 – przez miasta Pomorza przetacza się fala strajków i demonstracji, w czerwcu 1936 roku dochodzi w Toruniu do starć demonstrantów z policją, kilkanaście osób jest rannych, ginie działacz robotniczy Julian Nowicki
- 1 kwietnia 1938 – Podgórz został przyłączony do Torunia[18].
II wojna światowa (1939–1945)[edytuj | edytuj kod]
- 6 września 1939 – wysadzenie mostu kolejowego i drogowego na Wiśle przez wycofujące się wojska polskie
- 7 września 1939 – do miasta wkraczają oddziały Wehrmachtu – początek okupacji, Toruń wcielony do III Rzeszy w prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie
- 5 listopada 1939 – utworzenie organizacji konspiracyjnej Grunwald z siedzibą w Toruniu (z inicjatywy członków lokalnej siatki dywersji)[19]
- koniec 1939 – powstanie organizacji konspiracyjnej pod nazwą Polska Akcja Niepodległościowa
- jesień 1939-1940 – masowe mordy polskich patriotów, nauczycieli, harcerzy, przedsiębiorców – na Barbarce, w Forcie VII i Forcie VIII, w obozie Szmalcówka (dzisiejszy Spomasz), przy ul. Winnica (obecnie Rubinkowo), przy Rynku Nowomiejskim
- 1939-1945 – umiejscowienie tajnej placówki Polskiego Państwa Podziemnego przy ul. Łaziennej
- 1945 – wysadzenie mostu kolejowego i drogowego przez uciekających Niemców
- 24 stycznia 1945 – na Podgórzu doszło do eksplozji wagonów kolejowych. W wypadku zginęło co najmniej 31 osób[20]
- 1 lutego 1945 – oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Torunia[21]
Czasy najnowsze[edytuj | edytuj kod]
- 3 marca 1945 – podjęto decyzję o likwidacji w Toruniu Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego i przeniesienia go do Bydgoszczy. Toruń zniesiono do rangi powiatu[22]
- 24 sierpnia 1945 – powołano Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu[22]
- 1945 – Pomorska Rozgłośnia Polskiego Radia została przeniesiona do Bydgoszczy[22]
- 1953 – rozpoczęto budowę Obserwatorium Astronomicznego UMK[22]
- 1958-1966 – przeprowadzono prace archeologiczne na ruinach zamku krzyżackiego[22]
- 1959 – zakończono budowę Obserwatorium Astronomicznego UMK[22]
- lata 60. XX w. – rozwój przemysłu[22]
- 18 lutego 1973 – miała miejsce inauguracja Roku Kopernikańskiego w 500. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika[22]
- 1975 – rozpoczęto budowę Rubinkowa[22]
- 1 czerwca 1975 – powołano województwo toruńskie[22]
- grudzień 1991 – działalność rozpoczęła rozgłośnia katolicka Radio Maryja[22]
- 25 marca 1992 – na mocy bulli papieskiej powołano diecezję toruńską[22]
- 1993 – odbyła się pierwsza edycja festiwalu filmowego Camerimage[22]
- 4 grudnia 1997 – średniowieczny zespół miejski Torunia wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO[22]
- 1 stycznia 1999 – powstało województwo kujawsko-pomorskie z siedzibą wojewódzkich władz samorządowych w Toruniu[22]
- 7 czerwca 1999 – wizyta papieża Jana Pawła II w Toruniu[22]
- 9 grudnia 2013 – oddano do użytku Most gen. Elżbiety Zawackiej[23]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Z HISTORII MIASTA. torun.pl. (pol.).
- ↑ ZIT: Porozumienie podpisane. torun.pl. [dostęp 2014-04-08]. (pol.).
- ↑ Jan Miodek, Rozmyślajcie nad mową!, Prószyński i S-ka, Warszawa 1998, ISBN 83-7180-885-2
- ↑ Dąbrowska 2017 ↓, s. 114.
- ↑ Przeworska 2013 ↓, s. 38.
- ↑ Gąsiorowski 2004 ↓, s. 49-50.
- ↑ Urbański 2003 ↓, s. 5.
- ↑ Michał Targowski: Ruch protestancki w Toruniu do końca 1558 roku. W: Jarosław Kłaczkow (red.): Ewangelicy w Toruniu (XVI-XX w.). Toruń: Adam Marszałek, 2011, s. 38. ISBN 978-83-7780-051-5.
- ↑ Kucharski 2019 ↓, s. 62.
- ↑ Salmonowicz 1983 ↓, s. 171.
- ↑ Thomsen 2006 ↓, s. 36.
- ↑ Deczyński 2021 ↓, s. 62.
- ↑ Imańska 2012 ↓, s. 30.
- ↑ Swobodziński 2011 ↓, s. 198.
- ↑ Thomsen 2006 ↓, s. 30.
- ↑ Arszyński 1997 ↓, s. 114-115.
- ↑ Niedzielska 2006 ↓, s. 92, 109.
- ↑ Kluczwajd 2018 ↓, s. 18–19.
- ↑ Komorowski 1993 ↓, s. 63.
- ↑ Toruń: Tablica pamięci ofiar tragedii z 1945 roku. dzieje.pl, 2016-07-14. [dostęp 2020-07-05].
- ↑ Zajęcie Torunia 1.II.1945. solidarnosc.org.pl. [dostęp 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Kalendarium historii Torunia. turystyka.torun.pl. [dostęp 2022-10-26].
- ↑ Otwarcie mostu Generał Elżbiety Zawackiej w Toruniu. ipn.gov.pl. [dostęp 2022-10-26].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marian Arszyński: Kościół pw. Ducha Świętego w Toruniu – zarys dziejów i problematyki artystycznej. W: Kazimierz Maliszewski, Waldemar Rozynkowski (red.): Jezuici w Toruniu 1596-1996. Materiały konferencji zorganizowanej w Toruniu 17–23 listopada 1996 r. z okazji Jubileuszu 400 lecia przybycia Jezuitów do miasta. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Scriptor, 1997. ISBN 83-905595-1-X.
- Krystyna Dąbrowska. Polichromia w sieni Dworu Artusa w Toruniu jako jeden z elementów pruskiej polityki kulturalne. „Rocznik Toruński”. 44, 2017.
- Włodzimierz Ignacy Deczyński. Germanizacja i nazyfikacja nazw topograficznych Torunia dokonana przez niemieckie władze okupacyjne w 1939 roku. „Rocznik Toruński”. 48, 2021.
- Eugeniusz Gąsiorowski: Ratusz Staromiejski w Toruniu. Toruń: Muzeum Okręgowe w Toruniu, 2004. ISBN 83-87083-78-X.
- Iwona Imańska. Z badań nad księgozbiorem prywatnym toruńskiego burmistrza Jana Gotfryda Rösnera. „Folia Toruniensia”. 12, 2012.
- Katarzyna Kluczwajd: Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat. Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2018. ISBN 978-83-7729-452-9.
- Krzysztof Komorowski: Konspiracja pomorska 1939–1947. Leksykon. Gdańsk: Novus orbis, 1993. ISBN 83-85560-06-08.
- Adam Kucharski. Tumult i konfederacja, Konfesyjne znaczenie wydarzeń toruńskich z lat 1724 i 1767 w ujęciu gazet pisanych. „Studia Historyczne”. 62.1, 2019.
- Magdalena Niedzielska. Pomnik Kopernika w Toruniu. Historia jego powstania. „Rocznik Toruński”. 33, 2006.
- Katarzyna Przewoska. Historia i dzieje pierwszych aptek w Toruniu. „Rocznik Toruński”. 40, 2013.
- Marcin Swobodziński. Narodziny mitu „toruńskiej krwawej łaźni” i „krwawego sądu”. „Rocznik Toruński”. 38, 2011.
- Martina Thomsen. „...i tak zostanie toruńska Niniwa zburzona”. Pismo Daniela Ernesta Jabłońskiego „Das Betrübte Thorn” z 1725 r.. „Rocznik Toruński”. 33, 2006.
- Andrzej Urbański: Mikołaj Kopernik. Osobliwości Kujaw i Pomorza. Toruń: 2003. ISBN 83-88219-07-3.