Kallisto (księżyc)
|
||
 Kallisto sfotografowana przez sondę Galileo w 2001 roku |
||
| Planeta | Jowisz | |
| Odkrył | Galileo Galilei, Simon Marius | |
| Data odkrycia | 7 stycznia 1610 | |
| Charakterystyka orbity | ||
| Półoś wielka | 1 882 700[1] km | |
| Mimośród | 0,0074[1] | |
| Perycentrum | 1 869 000 km | |
| Apocentrum | 1 897 000 km | |
| Okres obiegu | 16,689[1] d | |
| Prędkość orbitalna | 8,204 km/s | |
| Nachylenie do płaszczyzny Laplace’a | 0,192[1]° | |
| Długość węzła wstępującego | 298,848[1]° | |
| Argument perycentrum | 52,643[1]° | |
| Anomalia średnia | 181,408[1]° | |
| Własności fizyczne | ||
| Średnica równikowa | 4820,6 ± 3,0 km | |
| Powierzchnia | 7,30 × 107 km2 | |
| Objętość | 5,9 × 1010 km3 | |
| Masa | (1,07594 ± 0,00014) × 1023 kg | |
| Średnia gęstość | 1,8344 ± 0,0034 g/cm3 | |
| Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni | 1,235 m/s2 | |
| Prędkość ucieczki | 2,440 km/s | |
| Okres obrotu wokół własnej osi | synchroniczny | |
| Albedo | 0,22 | |
| Jasność obserwowana (z Ziemi) |
5,7m | |
| Temperatura powierzchni | 134 ± 11 K | |
| Ciśnienie atmosferyczne | 7,5 × 10-7 Pa | |
| Skład atmosfery | ~4 × 108 cm−3 CO2, do 2 × 1010 cm−3 molekularnego tlenu |
|
Kallisto (Jowisz IV) – księżyc Jowisza nazwany na cześć postaci pochodzącej z mitologii greckiej. Został odkryty w 1610 roku przez Galileo Galilei (Galileusza)[2]. Jest trzecim co do wielkości księżycem Układu Słonecznego i drugim, zaraz po Ganimedesie, obiektem orbitującym wokół Jowisza. Jego średnica jest równa 99% średnicy Merkurego, lecz jego masa wynosi jedynie około jednej trzeciej masy pierwszej planety Układu Słonecznego. Jest to czwarty księżyc należący do galileuszowych księżyców Jowisza o promieniu orbity wynoszącym około 1 882 700 km[1]. W przeciwieństwie do trzech pozostałych księżyców odkrytych przez Galileusza, Kallisto nie jest częścią rezonansu orbitalnego i tym samym nie jest w tak znacznym stopniu poddany sile pływowej[3]. Kallisto obraca się synchronicznie i zawsze jest zwrócony do Jowisza tą samą stroną. W przeciwieństwie do wewnętrznych satelitów Jowisza, Kallisto jest mniej narażony na działanie magnetosfery gazowego giganta, gdyż obiega planetę po bardziej wysuniętej orbicie[4].
Kallisto jest księżycem lodowym, składa się w przybliżeniu z równej ilości skał i lodu, a jego średnia gęstość to około 1,83 g/cm3. Na powierzchni metodą spektroskopową wykryto lód wodny, dwutlenek węgla, krzemiany oraz związki organiczne. Sonda kosmiczna Galileo wykazała, że Kallisto może mieć małe krzemienne jądro i prawdopodobnie ocean ciekłej wody pod powierzchnią na głębokości ponad 100 km[5][2].
Kallisto posiada bardzo starą i usianą setkami kraterów powierzchnię, która nie przejawia żadnych oznak aktywności wulkanicznej czy ruchu płyt tektonicznych. Powierzchnia składa się głównie z różnorodnych kraterów powstałych na skutek uderzeń obiektów kosmicznych, łańcuchów kraterów, skarp oraz grzbietów[6]. W małej skali powierzchnia Kallisto jest zróżnicowana i składa się z małych, lodowych osadów na szczytach wzniesień otoczonych przez nizinne, gładkie okrycie z ciemnego materiału[7].
Istnienie oceanu pod powierzchnią Kallisto oraz morskiego życia jest nadal otwartą kwestią, pomimo iż Europa jest uważana za bardziej dogodne miejsce jeżeli chodzi o istnienie tych dwóch rzeczy[8]. Księżyc był badany przez różne sondy kosmiczne: Pioneer 10 i 11 oraz Galileo i Cassini. Ze względu na swój niski poziom promieniowania Kallisto jest uważany ze jedno z najlepszych miejsc do założenia bazy pod przyszłą eksplorację systemu Jowisza[9].
Spis treści
Odkrycie[edytuj kod]
Odkrycie Kallisto przypisywane jest zwyczajowo Galileuszowi, który skierował na Jowisza skonstruowaną przez siebie lunetę i dostrzegł w pobliżu tej planety cztery stale zmieniające swe położenie „gwiazdy”. Były to właśnie owe największe księżyce Jowisza, które później ochrzczono „galileuszowymi”. W 1614 roku ukazało się dzieło niemieckiego astronoma Simona Mariusa „Mundus Jovialis”, w którym twierdził on, iż dostrzegł te cztery obiekty na kilka dni przed Galileuszem. Sam Galileusz określał to dzieło jako plagiat.
Nazwa[edytuj kod]
Nazwa księżyca została zaproponowana przez Mariusa, choć przyjęła się dopiero w XX wieku. Pochodzi ona z mitologii greckiej. Kallisto była jedną z kochanek Zeusa, która została zamieniona w niedźwiedzia i przeniesiona na firmament niebieski jako Wielka Niedźwiedzica.
Powierzchnia i budowa wewnętrzna[edytuj kod]
Powierzchnia Kallisto jest najciemniejsza spośród powierzchni księżyców galileuszowych, odbija tylko ok. 17% światła słonecznego. Spośród innych księżyców (nie tylko Jowisza) wyróżnia go największe zagęszczenie kraterów uderzeniowych na powierzchni, co sugeruje, że jest ona bardzo stara, nie przekształcona przez późniejsze procesy. Jaśniejsze kratery są zapewne młodsze od ciemniejszych. Wokół największych kraterów rozchodzą się koncentryczne pierścienie, w ich centrach znajdują się jasne obszary o strukturze zatartej przez procesy geologiczne, tzw. palimpsesty.
Na powierzchni Kallisto nie widać większych łańcuchów górskich. Nie ma także śladów aktywności tektonicznej. Pod grubą na ok. 200 km skorupą lodową najprawdopodobniej znajduje się ocean słonej wody – warstwa ok. 10 km. Dowodem na istnienie pod skorupą Kallisto płynnego oceanu wodnego jest jego słabe pole magnetyczne o zmiennym natężeniu. Słona woda przewodzi ładunki elektryczne, które indukują owe pole.
W głębi księżyca znajduje się mieszanka krzemianów (60%) z wodą (40%), przy czym im głębiej tym więcej krzemianów. W odróżnieniu od pozostałych księżyców galileuszowych, Kallisto wydaje się nie mieć wnętrza zróżnicowanego na jądro i płaszcz.
Atmosfera[edytuj kod]
Najnowsze obserwacje mówią o tym, iż księżyc ten posiada bardzo rzadką atmosferę, która składa się z dwutlenku węgla i – zapewne – również molekularnego tlenu.
Kolonizacja[edytuj kod]
W 2003 roku NASA przeprowadziła badania o nazwie HOPE (Human Outer Planets Exploration) dotyczące przyszłości ludzkiej eksploracji Układu Słonecznego, które dotyczyły między innymi Kallisto[9][10].
W rezultacie badań zasugerowano, iż możliwa jest budowa bazy na powierzchni Kallisto, która zajmowałaby się produkcją paliwa przeznaczonego do przyszłej eksploracji Układu Słonecznego[11]. Korzyści przemawiające za ulokowaniem takiej bazy na Kallisto to niskie promieniowanie spowodowane znaczną odległością od Jowisza oraz stabilność geologiczna. Taka baza ułatwiłaby przeprowadzanie dokładniejszych badań Europy oraz byłaby doskonałym punktem postoju dla statków kosmicznych lecących w dalsze zakątki Układu Słonecznego ze względu na wykorzystanie asysty grawitacyjnej Jowisza[10].
W grudniu 2003 roku w raporcie NASA zasugerowano, że wysłanie misji załogowej na Kallisto będzie możliwe w latach 40. XXI wieku[12].
Zobacz też[edytuj kod]
- chronologiczny wykaz odkryć planet, planet karłowatych i ich księżyców w Układzie Słonecznym
- pozostałe księżyce galileuszowe: Io, Europa i Ganimedes
- lista naturalnych satelitów Jowisza
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Planetary Satellite Mean Orbital Parameters (ang.). Jet Propulsion Laboratory, 2011-12-14. [dostęp 2012-07-29].
- ↑ a b The Galilean Satellites (ang.). University of Arizona. [dostęp 6 stycznia 2011].
- ↑ Numerical Simulations of the Orbits of the Galilean Satellites (ang.). HARVARD. [dostęp 6 stycznia 2011].
- ↑ John F. Cooper et al.. Energetic Ion and Electron Irradiation of the Icy Galilean Satellites. „Icarus”. 149 (1), s. 133-159, styczeń 2001. DOI: 10.1006/icar.2000.6498 (ang.).
- ↑ Internal structure of Europa and Callisto (ang.). HARVARD. [dostęp 6 stycznia 2011].
- ↑ Galileo views of the geology of Callisto (ang.). HARVARD. [dostęp 6 stycznia 2011].
- ↑ Callisto (ang.). University of Colorado. [dostęp 6 stycznia 2011].
- ↑ Astrobiology of Jupiter’s Icy Moons (ang.). University of California, 2004. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-17)].
- ↑ a b Pat Troutman, Kristen Bethke: Revolutionary Concepts for Human Outer Planet Exploration (HOPE) (ang.). NASA, 2003-02-03. [dostęp 2016-02-15].
- ↑ a b Patrick A. Troutman et al.. Revolutionary Concepts for Human Outer Planet Exploration (HOPE). „AIP Conference Proceedings”, s. 821, 2003. DOI: 10.1063/1.1541373 (ang.).
- ↑ The Vision for Space Exploration (ang.). NASA. [dostęp 26 lutego 2011].
- ↑ High Power MPD Nuclear Electric Propulsion (NEP) for Artificial Gravity HOPE Missions to Callisto (ang.). Space Propulsion and Mission Analysis Office, grudzień 2003. [dostęp 26 lutego 2011].
Linki zewnętrzne[edytuj kod]
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
