Kamienica przy placu Wolności 1 w Bydgoszczy
53°07′38″N 18°00′19″E/53,127222 18,005278 nr rej. A/243 z 20 października 1990[1]
| |
 Widok od ul. Gdańskiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Kondygnacje |
5 |
| Rozpoczęcie budowy | |
| Ukończenie budowy | |
| Pierwszy właściciel |
Ernst Wolff |
Położenie na mapie Bydgoszczy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
| 53°07′38″N 18°00′19″E/53,127222 18,005278
| |
Kamienica Plac Wolności 1 w Bydgoszczy – zabytkowa kamienica w Bydgoszczy.
Jest często uwieczniana na pocztówkach jako jedna z ikon bydgoskiej zabudowy przełomu stuleci. Obok hotelu „Pod Orłem” jest najbardziej znanym dziełem budowniczego Józefa Święcickiego.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Budynek stoi we wschodniej pierzei ul. Gdańskiej, na rogu Placu Wolności.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Parcela, na której stoi kamienica, była zabudowana już w II ćwierci XIX wieku. Wznosił się na niej parterowy budynek mieszkalny ustawiony frontem do ul. Gdańskiej oraz budynek gospodarczy ustawiony szczytem do placu Wolności[2]. W latach 1855–1876 nieruchomość należała do wdowy po nauczycielu Fryderyki Götz, następnie do nauczyciela Carla Wolffa, a w 1895 r. odziedziczył ją syn kapitan Ernst Wolff[2]. Nowy właściciel sprzedał nieruchomość przy placu Wolności 5, a pozyskane fundusze przeznaczył na budowę nowej, okazałej kamienicy narożnej. Jej projekty wykonał bydgoski budowniczy Józef Święcicki[3], który nadał jej charakter wielkomiejskiej, komercyjnej kamienicy.
Prace przy wznoszeniu budynku rozpoczęto w październiku 1896 r., zaś w maju 1897 r. dokonano odbioru w stanie surowym. Odbioru końcowego dokonano 28 stycznia 1898 r.[2] Przy realizacji zatrudnione były lokalne firmy, m.in. mistrz murarski Hermann Lewandowski, mistrz dekarski Juliusz Jakoby, stolarski Menning i inni[2]. Parter domu przeznaczono na sklepy i restauracje, zaś górne kondygnacje na luksusowe mieszkania. W 1898 roku zainstalowano w domu pierwszą w mieście windę elektryczną, sprowadzoną z Berlina[3]. Położenie kamienicy w układzie narożnikowym umożliwiło jej symetryczne ukształtowanie, której akcentem i osią symetrii była wieża nakryta baniastym hełmem.
Właścicielem kamienicy do 1916 r. był Ernst Wolff, zaś do 1919 r. wdowa Martha Wolff. W tym czasie w budynku znajdowało się m.in. atelier dworskiego fotografa Carla Brascha, a także lokale gastronomiczne „Kaiser-Cafe” i „Falstaff” oraz sklepy różnych branż[2]. Mieszkanie w reprezentacyjnej, nowoczesnej kamienicy było nobilitujące, tak więc wśród najemców było wielu znanych handlowców, przemysłowców, urzędników i oficerów, m.in. dyrektorzy Bydgoskiego Towarzystwa Żeglugowego: Friedrich Wilhelm Bumke i Ernst Müller, właściciel parowej cegielni w Fordonie – Heinrich Englemann, pułkownik i komendant 34 Pomorskiego Pułku Fizylierów – Alexander von Kluck i inni[2].
W 1919 r. właścicielem kamienicy został kupiec Stanisław Czarnecki, a w 1922 r. Bank Handlowy w Warszawie, który w parterze uruchomił swój bydgoski oddział. W latach 1929–1933 właścicielem posesji był Romuald Turasiewicz – wiceprokurator Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, a następnie Eugenia Preiss. W 1927 r. w jednym z lokali urządzono sklep samochodowy, a przed budynkiem stację benzynową. Mieścił się tu także sklep firmowy Wedla oraz restauracja „Cristal”[2].
W 1945 r. po wkroczeniu do miasta wojsk radzieckich, ulokowano w kamienicy miejską siedzibę NKWD. W celu upamiętnienia Polaków zamordowanych tu podczas urzędowania tej instytucji, w 1993 r. na murze kamienicy odsłonięto tablicę pamiątkową.
Po II wojnie światowej kamienica przeszła na własność Administracji Domów Miejskich w Bydgoszczy. W 1972 r. dokonano modernizacji układu przestrzennego, związanego z wydzieleniem mieszkań, budową pionów kuchennych i sanitarnych, likwidacją ogrzewania piecowego. Przy tej okazji usunięto część bogatego wystroju wnętrz, m.in. sztukaterii oraz zdobionych pieców kaflowych[2]. Wszystkie sześć lokali usługowych na parterze połączono w jedno wnętrze i zaadaptowano na delikatesy, które w 1992 r. zastąpiła pierwsza bydgoska restauracja McDonald’s, funkcjonująca do końca października 2015. Przy tej okazji kamienica została gruntownie odrestaurowana[2]. W 2014 renowacji poddano fasadę oraz dach budynku (koszt 350 tys. zł, w tym 112 tys. dotacji z budżetu miasta). Od grudnia 2016 do maja 2019 w budynku funkcjonowała restauracja „Śródmieście”[4], po czym 16 października 2019 uruchomiono w nim restaurację "Manekin"[5].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Budynek o bogatym detalu architektonicznym zaprojektowano w stylu eklektycznym z przewagą form neobarokowych[6]. Wzniesiono go na rzucie prostokąta, z wewnętrznym podwórzem – studnią i dwoma skrzydłami: wzdłuż ul. Gdańskiej i pl. Wolności[6].
Kamienica jest trzypiętrowa, podpiwniczona, z mieszkalnym poddaszem. Elewacje są bogato zdobione pilastrami, motywami kartusza i roślinnymi, balkonami o pełnych i tralkowych balustradach[6]. Wykusze są zwieńczone szczytami ponad gzymsem budynku. Naroże kamienicy jest zaokrąglone, zwieńczone wieżą nakrytą cebulastym hełmem.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Zdobiony szczyt -
Wieża -
Wieczorem -
Z księżycem -
Nocą
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2014-03-01].
- ↑ a b c d e f g h i Derkowska-Kostkowska Bogna: Dzieje kamienicy przy placu Wolności 1 w Bydgoszczy. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 14. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2009. ISSN 1427-5465
- ↑ a b Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny, Bydgoszcz 2003
- ↑ Stylowa restauracja Śródmieście zamknięta. Zamiast niej popularna sieciówka
- ↑ Nowa restauracja w Śródmieściu. Już została otwarta
- ↑ a b c Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-927191-0-6
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny, Bydgoszcz 2003
- Derkowska-Kostkowska Bogna: Dzieje kamienicy przy placu Wolności 1 w Bydgoszczy. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 14. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2009. ISSN 1427-5465
- Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-927191-0-6
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Opis kamienicy na portalu Józefa Święcickiego. swiecicki.bydgoszcz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-08)].
- Galeria zdjęć historycznych
- Kamienica z piękną historią. Czas na kolejny jej rozdział
