Kamienica Pod Złotym Orłem we Wrocławiu (Kurzy Targ)
 nr rej. A/2697/274 z 30.12.1970[1]
| |
 Kamienica Pod Złotym Orłem | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Kurzy Targ 4 |
| Styl architektoniczny | |
| Kondygnacje |
cztery |
| Rozpoczęcie budowy |
XIV wiek |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′34,8232″N 17°01′54,0602″E/51,109673 17,031683
| |
Kamienica Pod Złotym Orłem – zabytkowa kamienica na ulicy Kurzy Targ we Wrocławiu, identyfikowana z dawną apteką "Pod Podwójnym Złotym Orłem" (j. niem. Apotheke zum doppelten goldenen Adler), która znajdowała się w budynku od XIV wieku.
Historia i architektura kamienicy[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy murowany budynek na działce o szerokości 6-7,5 m na 23,7 m wzniesiono w drugiej połowie XIV wieku[2][3]. W 1554 roku został on gruntownie przebudowany przez właścicieli znajdującego się tu warsztatu mistrzów z Łużyc, których znaki kamieniarskie zachowały się na fasadzie. Przed 1893 rokiem kamienica przeszła przebudowę, podczas której połączono: dom frontowy z oficyną oraz parter z pierwszym piętrem żeliwnymi schodami. Ostatecznie kamienicy nadano formę budynku czterokondygnacyjnego z dwukondygnacyjnym szczytem pokrytym dwuspadowym dachem[2][3].
Fasada kamienicy zachowała formy renesansowe z jednolitą kompozycją kamieniarską: z gzymsami nad- i podokiennymi oraz z tryglifowymi fryzami ujmującymi profilowane obramienia. Podobne obramienia okienne i inne elementy kamieniarki z tego okresu zachowały się od strony dziedzińca i częściowo w oficynie bocznej Wszystkie kondygnacje są spięte zewnętrznymi wąskimi pilastrami. Szczyt fasady otoczony jest wolutami, a jego dwupoziomowość zaznaczona jest lizenami i gzymsami. Zachowana wczesnorenesansowa elewacja była wzorowana na jej podobnych powstałych w środowisku saskim panującym w tej części Europy, m.in. w Chojnowie, Zgorzelcu, Legnicy i Lwówku. W XVIII wieku w osi elewacji, pomiędzy drugą a trzecią kondygnacją, umieszczono tablicę ze złotym orłem, inskrypcją i datą "1784"[2][3].
Wewnątrz budynku, na parterze, zachował się dwutraktowy układ z sienią frontową i sienią tylną z przechodem. Wyższe piętra mają układ trzytraktowy; w trakcie środkowym wydzielono klatkę schodową. We wnętrzach zachowały się elementy architektoniczne z XVI wieku: w piwnicy i na parterze oraz w oficynie sklepienia kolebkowe i kolebkowe z lunetami, ponadto na drugiej i trzeciej kondygnacji stropy kasetonowe z połowy XVI wieku; na parterze i dwóch kolejnych piętrach zachowały się osiem kolumn międzyokiennych z wolutowymi głowicami[2]. Zachowane elementy architektoniczne, według profesora Jana Harasimowicza, są najlepiej na Dolnym Śląsku "zachowanym przykładem wczesnorenesansowej kamienicy mieszczańskiej"[3].
Apteka[edytuj | edytuj kod]
Od drugiej połowy XIII[4] lub początku XIV wieku[5][a] w budynku swoją siedzibę miała nieprzerwanie apteka znana jako "Apteka Pod Podwójnym Złotym Orłem" lub "Apteka Targu Wiankowego". Była to jedna z najstarszych aptek w Polsce. Jej pierwszym właścicielem był mistrz Mikołaj[5] lub mistrz Piotr (zm. w 1349)[7], a następnie Peter i Szymon zwany „aptekarzem naszego cesarza”. Według niemieckiego historyka Wilhelma Brachmanna[5] nazwa „Pod Orłem” wiązała się z otrzymanymi przywilejami cesarskimi. Nazwa „Apteka Pod Cesarskim Złotym Orłem” została zarejestrowana w 1829 roku, a godło z tym napisem zostało umieszczone nad wejściem głównym[5][8]. Kolejnymi właścicielami kamienicy i apteki byli Andreas (1395-1403), J. Stanko z Cermony (1403-1407), M. Ron, który w 1484 sprzedaje ją Rosenbergowi. Następnie aptekę przejął jego syn. Od 1534 do 1626 aptekę prowadziła rodzina Laurera (G. Lauler i jego syn S. Lauler) a następnie Laurentius Scholz, F. von Vollgnad (do 1677) i jego brat H. von Vollgnad, G. Buchwalder (1677-1685), C. Hancke (do 1695), M. Morgenbesser (1703-1736), J.W. Lenz, K. Werner (od 1748), J.D Beer (w zachowanej tablicy znajduje się nazwisko Georgii Daniels Beeri), R. Mohnr, L. Ledermann, T. Czerwenka, A. Weisstein, E. Priemer, S. Stern, S. Fink i H. Hubel. Po II wojnie światowej aptekę w tym miejscu prowadził Józef Kozak[7], który w 1951 przeniósł ją na wrocławski Rynek, do kamienicy Pod Złotą Trójcą Świętą, gdzie znajduje się nadal[4].
Obecnie w kamienicy Pod Złotym Orłem znajduje się Muzeum Farmacji - Dom Śląskiego Aptekarza, a jej właścicielem jest Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu[9].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 232.
- ↑ a b c d Harasimowicz 1997 ↓, s. 57.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 34.
- ↑ a b c d Apteka „Pod Podwójnym Złotym Orłem” – historia
- ↑ Śląski kwartalnik historyczny Sobótka, Tom 61,Wydanie 2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2006, str.194
- ↑ a b Chądzyński 2010 ↓, s. 169.
- ↑ Odkrywamy Wrocław: Kurzy Targ i najstarsza apteka
- ↑ Odkrywamy Wrocław: Kurzy Targ i najstarsza apteka
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wojciech Chądzyński: Wrocław jakiego nie znacie. Wydawnictwo VIA NOVA, 2010. ISBN 978-83-60544-75-4.
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Jan Harasimowicz (red.): Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
- Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Zniszczenie, odbudowa, program. Warszawa–Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.
- Małgorzata Wyrzykowska: Śląsk w orbicie Wiednia. Artystyczne związki Śląska z Arcyksięstwem Austriackim w latach 1648-1741. Wrocław: Oficyna Wydawnicza "Atut" - Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2010. ISBN 978-83-7432-620-9.
- Jan Harasimowicza (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1997.