Kamienica przy Rynku 39-40 we Wrocławiu
 nr rej. A/2692/276 z 30.12.1970[1]
| |
 Kamienica przy Rynku 39-40 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Rynek 39-40 |
| Rozpoczęcie budowy |
XIV wiek |
| Zniszczono |
1945 |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′33,28″N 17°01′59,43″E/51,109244 17,033175
| |
Kamienica przy Rynku 39-40 – kamienica na wrocławskim rynku, na jego wschodniej pierzei, na tzw. stronie Zielonej Trzciny (niem. Grüne-Rohr-Seite) lub Zielonej Rury (według Mateusza Golińskiego ta część pierzei nosiła nazwę "Pod Podcieniami Kapeluszników"[2])., dawniej dom handlowy Louis Lewy.
Historia i architektura kamienicy[edytuj | edytuj kod]
Dom handlowy Louis Lewy, otwarty w 1904 roku, powstał w miejsce dwóch kamienic nr. 39 i 40 o średniowiecznym rodowodzie.
Kamienica nr 39[edytuj | edytuj kod]
Kamienica nr 39 był późnogotyckim budynkiem datowanym na pierwszą połowę XVI wieku. Jej sień przykryta była sieciowym żebrowym sklepieniem. Na początku XVI wieku budynek był trzykondygnacyjny. W jego fasadzie okna drugiej i trzeciej kondygnacji miały kształt prostokątny o gotyckich profilach i rzeźbionych podokiennikach i nadokiennikach[3]. Sień frontowa przykryta była sklepieniem sieciowym, żebrowym[4]. Wejście frontowe ozdabiał portal z ok. 1600 roku a tablica umieszczona w archiwolcie pochodziła ze starszego okresu[3]. W 1711 został przebudowany i nadano mu barokową formę z dwukondygnacyjnym szczytem o trójkątnym tympanonie.
Kamienica nr 40[edytuj | edytuj kod]
Kamienica nr 40 o rodowodzie średniowiecznym miała szerokość ok. 8 m. Według zachowanych materiałów ikonograficznych z okresu baroku, trzykondygnacyjna kamienica przechodziła w dwukondygnacyjny szczyt otoczony manierystycznymi wolutami. W 1869 roku kamienica została zburzona a w jej miejsce zbudowano nową czterokondygnacjna, z trzyosiową fasadą zakończoną wystającym gzymsem nad płaską kondygnacją strychową. Do 1904 roku budynek nr 40 znany był pod nazwą kamienica „Pod Czarnym Krzyżem”. Od początku lat 70[3]. XIX wieku miała w niej siedzibę firma konfekcyjna Louis Lewy Jr., sprzedająca i produkująca płaszcze damskie[5].
Dom handlowy Louis Lewy[edytuj | edytuj kod]
W 1904 roku obie kamienice 39 i 40 zostały wyburzone, a w ich miejsce wzniesiono na planie wydłużonego prostokąta nowy dom handlowy z wewnętrznym dziedzińcem w części tylnej, według projektu spółki architektoniczno-wykonawczej Schlesinger & Benedickt, właścicielami której byli Leo Schlesinger i Hermann Benedickt[5]. Właścicielem budynku była firma Louis lewy jr, która zajmowała się produkcja oraz sprzedażą płaszczy damskich[6].
Nowy budynek został zaprojektowany na rzucie prostokąta o wymiarach 20 na 25 metrów, miał pięć kondygnacji i pokryty był dwuspadowym dachem kalenicowym. Budynek wzniesiono na szkieletowej konstrukcji słupowo-ryglowej a jej trzy klatki schodowe i winda zostały umieszczone w tylnej części budynku, dzięki czemu jego wnętrza można było dostosować do funkcji handlowej, jak i produkcyjnej. Fasada parteru została w pełni przeszklona, wejście znajdowało się między przeszklonymi gablotami i tworzyło dwa krótkie pasaże. Sześcioosiowa fasada uzewnętrzniała konstrukcję budynku: na dwóch kolejnych kondygnacjach elewacji znajdowały się duże okna wystawowe; czwarta kondygnacja miała wysokie okna łukowe. Czwarte piętro i piętra szczytowe zajmował ogromy produkcyjny zakład odzieżowy Lewy’ego[5]. Pilastry pomiędzy oknami, na trzech kolejnych kondygnacjach zostały ozdobione manierystycznymi płaskorzeźbami o charakterze grotesek, z motywami roślinno-zwierzęcymi oraz figurkami putt. Na głowicach i półkolumnach, ustawiono łuki okien czwartej kondygnacji[6]. Fasada zakończona była dwoma bliźniaczymi, neomanierystycznymi szczytami, nawiązującymi do wcześniejszych kamienic; pomiędzy nimi umieszczono figurkę Merkurego[5].
W 1929 roku dom handlowy został rozbudowany od strony ul. Wita Stwosza [5]. Dwukondygnacyjną wówczas kamienicę przy ul. Wita Stwosza 3 przebudowano według projektu Hermanna Wahlicha, dodano do niej dwie cofnięte uskokowo kondygnacje, a fasadzie nadano modernistyczną formę[7].
W 1938 roku Dom Handlowy został przemianowany na Geschäftschaus „Hünter”[8].
Po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]
Podczas działań wojennych w 1945 roku budynek nie został zniszczony. Od 1945 roku mieścił się w nim Dom Mody i Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Elegancja”. W latach 90. zmieniono układ wejść i w skrajnych osiach dodano dwa pseudorenesansowe portale. W latach 1997–2002 w kamienicy znajdował się „British Home Stores” (BHS), od 2002 roku na parterze znajduje się restauracja „Sphinx”[8], a na wyższych piętrach lokale usługowe i biurowe[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Goliński 2011 ↓, s. 187.
- ↑ a b c Czerner 1976 ↓, s. 139.
- ↑ Czerner 1976 ↓, s. 61.
- ↑ a b c d e Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 310.
- ↑ a b Kirschke 2005 ↓, s. 156.
- ↑ a b Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 339.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 150.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
- Mateusz Goliński: Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji (cz1: 1345-1420). Wrocław: Chronicon, 2011.
- Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890-1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6.