Kamienna Góra

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kamienna Góra
miasto i gmina
Ilustracja
Panorama miasta
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kamiennogórski

Prawa miejskie

1292

Burmistrz

Janusz Chodasewicz

Powierzchnia

18,04[1] km²

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


17 376[1]
963,2 os./km²

Strefa numeracyjna

75

Kod pocztowy

58-400

Tablice rejestracyjne

DKA

Położenie na mapie powiatu kamiennogórskiego
Mapa konturowa powiatu kamiennogórskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamienna Góra”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Kamienna Góra”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamienna Góra”
Ziemia50°47′03″N 16°02′08″E/50,784167 16,035556
TERC (TERYT)

0207011

SIMC

0936026

Urząd miejski
pl. Grunwaldzki 1
58-400 Kamienna Góra
Strona internetowa
BIP

Kamienna Góra (niem. Landeshut, cz. Kamenná Hora) – miasto w Polsce, województwie dolnośląskim, siedziba powiatu kamiennogórskiego i gminy wiejskiej Kamienna Góra, wchodzi w skład aglomeracji wałbrzyskiej, w Kotlinie Kamiennogórskiej, u podnóża Gór Kruczych będących częścią Gór Kamiennych w Sudetach Środkowych.

Według Spisu Powszechnego w 2021 r. miasto miało 17 998 mieszkańców. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 17 376 mieszkańców[1] (243. miejsce w kraju). Gęstość zaludnienia wynosi 963,2 osób/1 km² (22. miejsce w województwie).


Położenie[edytuj | edytuj kod]

Ulica na Starym Mieście

Kamienna Góra jest położona w województwie dolnośląskim w powiecie kamiennogórskim. Jest położona centralnie w Kotlinie Kamiennogórskiej, będącej częścią Bramy Lubawskiej oraz częściowo na stokach Czarnego Lasu i Gór Kruczych w Sudetach Środkowych, nad rzeką Bóbr, u ujścia jego prawego dopływu Zadrny. Kamienna Góra jest ośrodkiem przemysłowym, handlowym i kulturalnym dla całego powiatu.

Miasto Kamienna Góra leży na Dolnym Śląsku.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego.

Transport[edytuj | edytuj kod]

Drogi[edytuj | edytuj kod]

Dzięki dogodnemu położeniu komunikacyjnemu łatwo stąd się dostać do większych miejscowości nie tylko województwa, ale i kraju. W mieście krzyżują się drogi:

Miasto dzielą niewielkie odległości z Wrocławiem (ok. 100 km) oraz ze stolicą Czech – Pragą (ok. 130 km). Do miasta można dojechać autobusami PKS-u i prywatnymi busami, które jeżdżą z Wałbrzycha do Kamiennej Góry.

Koleje[edytuj | edytuj kod]

Dworzec kolejowy w Kamiennej Górze
  • 29 grudnia 1869 otwarto 1-torową linię kolejową (dł. 5,4 km) Kamienna Góra – Sędzisław, wraz ze stacją kolejową w Kamiennej Górze. Linia została zelektryfikowana w sierpniu 1921, natomiast drugi tor zbudowano w pierwszej dekadzie XX w. w ramach ówczesnej modernizacji sieci kolejowej Dolnego Śląska.
  • 29 grudnia 1869 otwarto 1-torową linię kolejową (dł. 12,5 km) Kamienna Góra – Lubawka i dalej do Královca, zelektryfikowaną w sierpniu 1921.
  • 2 października 1899 otwarto 1-torową linię kolejową (dł. 21,6 km) Kamienna Góra – Okrzeszyn i eksploatowaną w ruchu pasażerskim do stycznia 1954 (częściowo rozebrana w styczniu 1992). Na tej linii funkcjonował w latach 1899–1954 przystanek kolejowy Czadrówek, położony na obszarze Kamiennej Góry.
  • W 1914 oddano do użytku odcinek łączący Marciszów z Dębrznikiem, zelektryfikowany 1 stycznia 1939.

Do 1945 przez przejście Lubawka – Královec kursowały pociągi pasażerskie i towarowe. Później pociągi pasażerskie dojeżdżały od strony polskiej jedynie do Lubawki i kursowały w relacjach Lubawka – Wałbrzych oraz Lubawka – Marciszów (Jelenia Góra). W 2001 zamknięto dla ruchu towarowego przejście Lubawka – Královec oraz łącznicę Krużyn (Dębrznik) – Marciszów Górny. Od tej pory pociągi pasażerskie musiały kursować przez Sędzisław. 3 maja 2004 z Kamiennej Góry odjechał ostatni pociąg pasażerski relacji Lubawka – Jelenia Góra obsługiwany szynobusem SA102-001[2].

W 2018 uruchomiono stałe połączenie Sędzisław przez Kamienną Górę do Lubawki, obsługiwane przez czeskie koleje motorakiem 810.

Komunikacja Miejska[edytuj | edytuj kod]

Od 2019 roku na terenie miasta funkcjonuje darmowa komunikacja miejska. Ruch prowadzony jest na 2 liniach[3].

Numer Linii Trasa
1 ul. Jeleniogórska - ul. Wałbrzyska - Ogrody działkowe (nowy cmentarz)
2 Sanatorium - osiedle Antonówka

Historia[edytuj | edytuj kod]

Mury obronne przy ulicy Spacerowej
Ruiny zamku w Kamiennej Górze

Dokładny czas powstania pierwszej osady będącej zalążkiem dzisiejszej Kamiennej Góry nie jest znany. Początki miasta łączy się z osobą księcia Henryka I Brodatego, który miał zbudować w początkach XIII wieku budowlę obronną na Górze Zamkowej, u podnóża której, przy szlaku handlowym wiodącym przez Bramę Lubawską rozwinęło się podgrodzie – zalążek przyszłego miasta.

Pierwsze przekazy odnotowują nazwę miasta w języku niemieckim w formach Landeshut w 1232 roku i Landishute w 1249 roku. Miejscowość wzmiankowana jest również w łacińskim dokumencie z 1249 roku wydanym przez księcia Bolesława gdzie zanotowana została jako Landishute forensis auch Camena Gora[4][5]. W średniowieczu mieścił się tu nadgraniczny gród obronny i stąd niemiecka nazwa nawiązuje do strażnicy (niem. Land ‘kraj’ i Hut ‘straż’)[6][5][7]. Wówczas książę Bolesław Rogatka nadał benedyktynom z Krzeszowa prawo przekształcenia osady targowej w miasto na prawie niemieckim (magdeburskim). Zakonnicy jednak z nadanego im prawa nie skorzystali i przez kolejne lata osada w dotychczasowym kształcie prawdopodobnie powoli się rozwijała[8]. Około 1286 w kronikach wymieniany jest zamek kamienny, który podczas walk polsko-czeskich pełnił strategiczną rolę broniąc kresów księstwa świdnicko-jaworskiego[9].

W 1289 roku Bolko I Surowy odkupił od benedyktynów osadę, a w 1292 roku nadał jej ponownie prawa miejskie. W 1334 roku miasto książę Bolko II nadał przywilej warzenia piwa i handlu solą, od XIV w. rozwinęło się sukiennictwo, przed 1360 powstała w mieście komora celna[10]. Kamienna Góra była wielokrotnie obiektem walk, a w 1426 roku została zniszczona[10]. Ponownie miasto zostało zniszczone wraz z zamkiem podczas wojny husyckiej w 1446. Od XVI w. rozwinęło się tkactwo lnu oraz produkcja mezolami (wełna z domieszką lnu), a także handel płótnem na dużą skalę. Kamienna Góra słynęła wówczas z czterech dorocznych jarmarków i cotygodniowego targu płócien[9].

15.09.1590 r. odnotowano w Kamiennej Górze silne trzęsienie ziemi, tak mocne, że zawaliło się wiele kominów[11]

Znaczne zniszczenia przyniosła miastu wojna trzydziestoletnia, po której miasto zostało odbudowane w stylu barokowym. Kolejne zniszczenia przyniosły wojny śląskie. 23 czerwca 1760 roku, w czasie wojny siedmioletniej, odbyła się bitwa pod Kamienną Górą (tzw. „Pruskie Termopile”)[10]. W 1793 wybuchł pierwszy bunt tkaczy[9].

W 1813 roku, w czasie wojen napoleońskich, w pobliżu Kamiennej Góry miała miejsce koncentracja wojsk prusko-rosyjskich. Wówczas to car Rosji Aleksander I i król Prus Fryderyk Wilhelm III byli gośćmi w kamiennogórskim zamku Grodztwo (niem. Kreppelhof) i 10 sierpnia 1813 odbierają paradę wojsk na polach w okolicy Antonówki[12].

Plan Kamiennej Góry, 1934 rok

W XIX wieku używano w języku polskim nazwy Kamieniogóra[7] i spolszczonej nazwy niemieckiej Łańcut (por. Łańcut); znana także była postać Kamienna Góra[5]. Złe warunki bytowe i rozwój przemysłu kapitalistycznego wywoływał w I połowie XIX w. kolejne bunty tkaczy. W 1841 powstała pierwsza mechaniczna przędzalnia, w 1852 pierwsza tkalnia, a w 1874 fabryka obuwia[9]. W II połowie XIX wieku podejmowano próby eksploatacji węgla kamiennego[10]. W tym okresie miasto zyskało instalację gazową (w 1860) i oświetlenie elektryczne (w 1883)[10]. W połowie XIX w. rozebrano większość murów miejskich z bramami Dolną i Górną, a w 1873 renesansowy ratusz z 1564 stojący na środku rynku. W 1867 uruchomiono połączenie kolejowe z Sędzisławiem i Lubawką, w 1905 z Jelenią Górą i w 1914 z Marciszowem[9].

W czasie II wojny światowej do Kamiennej Góry przeniesiono część produkcji łożysk kulkowych z bombardowanej przez aliantów fabryki łożysk kulkowych w Schweinfurcie[13]. W lipcu 1944 utworzona zostaje w mieście filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen[14]. 9 maja 1945 miasto zostało zajęte przez jednostki 21 Armii 1 Frontu Ukraińskiego. 28 maja przybywają oddziały 29 Pułku Piechoty 2 Armii Wojska Polskiego[15].

Po zakończeniu II wojny światowej polska administracja używała początkowo nazwy Kamieniogóra[16]. Nazwa w formie Kamienna Góra została zatwierdzona 7 maja 1946 roku[17].

W czasach Polski Ludowej w mieście funkcjonowały Zakłady Przemysłu Lniarskiego „Len”, Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Polgar”, zakłady skórzano-garbarskie „Karkonosze”, zakłady jedwabnicze, Fabryka Maszyn Włókienniczych „Dofama” oraz kamieniołomy kruszywa drogowego. Powstało duże sanatorium leczące gruźlicę kostno-stawową, miasto było ośrodkiem handlowym, usługowym, kulturalnym oraz administracyjnym dla regionu rolniczo-hodowlanego[9].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Dawny budynek administracyjny „Kamodexu” (przedwojenne zakłady tekstylne F. V. Grundeflda), ul. Waryńskiego 13

Kamienna Góra jest znaczącym ośrodkiem przemysłowym z przemysłem włókienniczym, spożywczym i maszynowym. Do większych zakładów na terenie miasta należą:

  • Dofama THIES sp. z o.o. w Kamiennej Górze[18],
  • Spółdzielnia Mleczarska KaMos w Kamiennej Górze[19],
  • Kowary Carpets sp. z o.o., tkalnia dywanów w Kamiennej Górze
  • Świat Lnu sp.z o.o. Producent tkanin lnianych w Kamiennej Górze[20]
  • Effect-System S.A. Druk wieloformatowy, produkcja tkanin[21]
  • SOPP Packaging Sp. z o.o.

Ponadto w mieście istnieje Kamiennogórska Specjalna Strefa Ekonomiczna Małej Przedsiębiorczości S.A., które miasto jest udziałowcem. Dysponuje ona terenami o powierzchni 240,8 ha w miejscowościach:

Strefa będzie działać do 31 grudnia 2026. Inwestorzy którzy tam zainwestują mogą korzystać z pomocy publicznej do wysokości 65% poniesionych nakładów. W KSSEMP S.A. funkcjonuje 27 inwestorów którzy reprezentują branże metalową, tekstylną, produkcję wyrobów dekoracyjnych, podzespołów do samochodów i wiele innych. Kapitał pochodzi z krajów takich jak Japonia, USA, Niemcy, Włochy, Holandia, Francja. Do większych firm należą:

  • Joyson Safety Systems Poland sp. z o.o.,
  • SOPP Polska sp. z o.o.,
  • Ceramika Marconi sp. z o.o.,
  • CM3-Polska sp. z o.o.,
  • BDN sp. z o.o. Sp. Komandytowa (Grupa Wydawnicza Bauer)
  • Lubatex sp. z o.o.,
  • Autocam Poland sp. z o.o.,
  • Kalibra sp. z o.o.,
  • Palgetrans Handel-Transport sp. z o.o.,
  • WEBER-Hydraulika sp. z o.o.,
  • Dr.Schneider Automotive Polska sp. z o.o..
Dolnośląskie Centrum Rehabilitacji

Kamienna Góra jest centrum usługowo-handlowym dla powiatu kamiennogórskiego. W mieście istnieją firmy usługowo-handlowe, siedziby banków, towarzystw ubezpieczeniowych, istnieją stacje benzynowe, dwa szpitale (szpital powiatowy oraz Dolnośląskie Centrum Rehabilitacji), market Kaufland, Intermarché, Bricomarché, Lidl, Biedronka, Aldi, Dino oraz sklepy sieci: Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Społem”, Żabka, Neonet, Avans, Media Expert, Bodzio, Jysk.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół pw. śś. Piotra i Pawła
Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej
Ratusz
Macewy na cmentarzu żydowskim w Kamiennej Górze
Sąd Rejonowy
Zabytkowe kamieniczki w centrum miasta
Plac Wolności w Kamiennej Górze

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[22]:

inne zabytki:

  • rynek otoczony kamieniczkami w stylu barokowym z XVIIXVIII w.
  • zabytkowe podziemia i sztolnia – trasa turystyczna „Projekt Arado. Zaginione laboratorium Hitlera”[23].
  • mauzoleum ku czci zamordowanych więźniów i jeńców wojennych w filii obozu koncentracyjnego Gross-Rosen oraz w obozach jenieckich na Górze Kościelnej (Parkowej)
  • kamienny obelisk ustawiony na wzgórzu po prawej stronie drogi biegnącej do osiedla Antonówka. Obelisk ustawiony został w 1880 r. na pamiątkę parady wojsk koalicji antynapoleońskiej, która miała miejsce 10 sierpnia 1813 r.[24]

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 2023[1] Kamienna Góra ma obszar 18,04 km² (334. lokata w kraju), w tym:

  • użytki rolne: 54%
  • użytki leśne: 16%

Miasto stanowi 4,54% powierzchni powiatu.

Kultura[edytuj | edytuj kod]

Kamienica, ob. Muzeum Tkactwa

W Kamiennej Górze działa Centrum Kultury, które jest organizatorem imprez kulturalno-rozrywkowych. W jego ramach prowadzone są zajęcia dla mieszkańców miasta[25].

Oprócz tego w mieście działa:

  • Biblioteka Pedagogiczna (w ramach Powiatowego Centrum Edukacji[26] w Kamiennej Górze),
  • Klub Seniora,
  • Miejska Biblioteka Publiczna wraz z dwoma filiami[27],
  • Muzeum Tkactwa przy placu Wolności 11 w barokowej kamieniczce, którego stałą ofertą są wystawy:
    • „Z dziejów tkactwa ludowego”,
    • „Z dziejów Kamiennej Góry”
    • „Rozwój tkactwa i przemysłu włókienniczego w Kamiennej Górze”,
    • „Dawna wieś dolnośląska”,

Oprócz tego Muzeum organizuje także kilka wystaw czasowych o różnorodnej tematyce. Rokrocznie jesienią prezentuje wystawę „Sztuka włókna”, będącą wynikiem plenerów artystów europejskich. Muzeum organizuje także lekcje muzealne oraz zajęcia plastyczne i konkursy.

Oświata[edytuj | edytuj kod]

Liceum Ogólnokształcące w Kamiennej Górze

Na terenie miasta znajdują się placówki oświatowe prowadzone przez gminę miejską Kamienna Góra:

  • Przedszkole Publiczne Nr 1 z Grupami Żłobkowymi ulokowane przy ul. Spacerowej,
  • Przedszkole Publiczne Nr 2 znajdujące się przy ul. Tadeusza Kościuszki,
  • Przedszkole Publiczne Nr 3 mieszczące się przy ul. Papieża Jana Pawła II,
  • Szkoła Podstawowa nr 1 w Kamiennej Górze im. ks. Jana Twardowskiego zlokalizowana przy pl. Kościelnym[28],
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Tkaczy Śląskich ulokowana przy ul. Jeleniogórskiej[29],

W mieście znajdują się także placówki oświatowe oraz placówki związane z oświatą prowadzone przez powiat kamiennogórski:

  • Liceum Ogólnokształcące mieszczące się przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie 2
  • Zespół Szkół Specjalnych[30] znajdujący się przy ul. Stanisława Staszica,
  • Zespół Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących im. 29 Pułku Piechoty 2 Armii Wojska Polskiego zlokalizowany przy ul. Traugutta[31],
  • Powiatowego Centrum Edukacji znajdujące się przy ul. Papieża Jana Pawła II, które składa się z: Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, Biblioteki Pedagogicznej, Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli,
  • Dziecięca Świetlica Środowiskowa zlokalizowana przy ul. Papieża Jana Pawła II.

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Kamiennej Górze
Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Sport[edytuj | edytuj kod]

Honorowi obywatele miasta[edytuj | edytuj kod]

  • Józef Cyrankiewicz (1911–1989) – 16 listopada 1947 - 31 stycznia 2024 roku radni miasta Kamienna Góra podjęli uchwałę o utracie przez Józefa Cyrankiewicza tytułu Honorowego Obywatela[39]
  • ks. Stanisław Książek (1931–2015) – 13 września 1997
  • Tomasz Duda (1913–1997) – 14 listopada 1997
  • ks. Wolfgang Gottstein (1934-2019[40]) – 26 maja 1999
  • Stanisław Sadowski (1919–2007) – 26 maja 1999
  • Tadeusz Niemas (1923–2015)– 26 października 2006
  • Feliks Kaczmarski (1925–2009) – 26 października 2006
  • Józef Poprawa (1913–2010) – 28 listopada 2007
  • Kazimiera Ciosmak (ur. 1947) – 25 marca 2009
  • bp Stanisław Dowlaszewicz (ur. 1957) – 4 czerwca 2009
  • Franciszek Kuszel (ur. 1926) – 6 października 2009
  • Roman Jakóbczyk (1936-2021[41]) – 5 czerwca 2013
  • Bolesław Grzyb (ur. 1932) – 5 czerwca 2013
  • Leon Święcicki (1924–2016[42]) – 5 czerwca 2013
  • Stefan Hałubek – (1931) – 6 czerwca 2019[43]
  • Bogdan Adamus (ur. 1949) – 2 czerwca 2022[44]
  • Apolonia Lulek (ur. 1943) – 6 marca 2024[45]

Demografia[edytuj | edytuj kod]

 Główny artykuł: Ludność Kamiennej Góry.

Dane z 30 czerwca 2015[46]:

30 VI 2015 Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 19 711 100 10 246 52 9465 48
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
1095,6 569,2 526,4

Wykres demograficzny wykonany na podstawie strony http://www.polskawliczbach.pl/

Piramida wieku mieszkańców Kamiennej Góry w 2014 roku.

Burmistrzowie od 1990 r.[edytuj | edytuj kod]

Lp. Imię i nazwisko Lata
1. Bolesław Grzyb 26 VI 1990 – 29 VIII 1994
2. Artur Zieliński 29 VIII 1994 – 25 XI 1998
3. Tadeusz Rycharski 25 XI 1998 – 28 III 2002
4. Henryk Różański 10 IV 2002 – 2 VI 2002
5. Andrzej Mankiewicz 3 VI 2002 – 29 VIII 2003
6. Artur Zieliński 29 VIII 2003 – 20 VI 2006
7. Artur Mazur (zarząd komisaryczny do czasu wyboru nowego burmistrza) 12 VII 2006 – 30 XI 2006
8. Krzysztof Świątek 30 XI 2006 – 20 XI 2010
9. Krzysztof Świątek 21 XI 2010 – 30 XI 2014
10. Krzysztof Świątek 1 XII 2014 – 23 XI 2018
11. Janusz Chodasewicz 23 XI 2018 –

Współpraca zagraniczna[edytuj | edytuj kod]

Miasto prowadzi współpracę zagraniczną z[47]:

03.03.2022 r. Rada Miasta Kamienna Góra uchyliła uchwałę w sprawie zawarcia umowy partnerskiej pomiędzy miastem Iwangorod w Rosji a miastem Kamienna Góra w Rzeczypospolitej Polskiej. Decyzja miała związek z agresją Rosji na Ukrainę[50][51].

Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]

Kamienna Góra (gmina wiejska), Czarny Bór

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-07-22] (pol.).
  2. Analiza wygaszania popytu na linii Marciszów/Sędzisław-Kamienna Góra-Lubawka. [dostęp 2009-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-05)]. (pol.).
  3. Nowy rozkład jazdy komunikacji miejskiej [online], kamiennagora.pl [dostęp 2021-09-09].
  4. Grünhagen 1866 ↓, s. 266.
  5. a b c Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Ossolineum. Wrocław. 1984. ISBN 83-04-01090-9.
  6. Maria Malec. Słownik nazw geograficznych Polski. 2003. WN PWN. 2007. ISBN 83-01-13857-2.
  7. a b Kazimierz Rymut, Nazwy miast Polski, Wrocław [etc.]: Ossolineum, 1987, s. 99, ISBN 83-04-02436-5, OCLC 834818343.
  8. Karl August Müller 1837 ↓, s. 528.
  9. a b c d e f Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk - przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 258–261.
  10. a b c d e Janusz Czerwiński: Sudety. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 89–90. ISBN 83-7079-677-X.
  11. Stanisław Michalkiewicz (red.), Kamienna Góra. Monografia geograficzno-historyczna miasta i okolic, Wrocław 1985, s. 53.
  12. Jan Lubieniecki, Z Dziejów Ziemi Kamiennogórskiej, Jelenia Góra 1996.
  13. Zapomniane fabryki zbrojeniowe Hitlera.
  14. Abraham Kajzer, Za drutami śmierci, Wałbrzych: Muzeum Gross-Rosen, 2013, ISBN 978-83-89824-09-7.
  15. Kamienna Góra. [dostęp 2009-01-26]. (pol.).
  16. Dz.U. 1945 nr 33, poz. 196. isap.sejm.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-24)]..
  17. Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  18. Dofama THIES sp. z o.o..
  19. Spółdzielnia Mleczarska KaMos.
  20. Świat Lnu Sp. z o.o..
  21. Effect-System S.A.
  22. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 58–59. [dostęp 2018-06-30].
  23. ProjektArado.Zaginione laboratorium Hitlera.
  24. Obelisk na polach Antonówki. kamiennagora.tvkg.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-16)]..
  25. Oficjalna strona Centrum Kultury. Formy działalności.. [dostęp 2013-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-29)]. (pol.).
  26. Powiatowe Centrum Edukacji.
  27. Miejska Biblioteka Publiczna w Kamiennej Górze.
  28. Szkoła Podstawowa nr1 im. ks. Jana Twardowskiego w Kamiennej Górze.
  29. Szkoła Podstawowa nr 2 im. Tkaczy Śląskich w Kamiennej Górze.
  30. Zespół Szkół Specjalnych.
  31. Zespół Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących im. 29 Pułku Piechoty 2 Armii Wojska Polskiego. [dostęp 2018-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-04)].
  32. Parafie i dekanaty [online], diecezja.legnica.pl [dostęp 2023-07-27].
  33. Problem z kościołem [online], powiatowa.info [dostęp 2023-07-27].
  34. Kamienna Góra | Parafia E-A w Wałbrzychu. walbrzych.luteranie.pl. [dostęp 2019-08-21]. (pol.).
  35. Kontakt [online], kzjeruzalem.pl [dostęp 2023-07-27].
  36. Zbory i placówki [online], chwe.pl [dostęp 2023-08-15].
  37. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14].
  38. Klub Sportowy Relax. ksrelax.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-25)]..
  39. Honorowy Obywatel Kamiennej Góry stracił tytuł. [online], powiatowa.info, 31 stycznia 2024 [dostęp 2024-01-31] (pol.).
  40. 17 grudnia 2019 r. zmarł Honorowy Obywatel Kamiennej Góryhttp://powiatowa.info/.
  41. Zmarł przewodnik, honorowy obywatelhttp://powiatowa.info/
  42. Nie żyje Leon Święcicki. kamiennagora.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-26)].http://www.kamiennagora.pl/.
  43. Stefan Hałubek Honorowym Obywatelem Miasta Kamienna Góra. czadrow24.pl
  44. Tytuł Honorowego Obywatela Miasta Kamienna Góra dla Bogdana Adamusa – Relacje Regionalne. [dostęp 2022-06-04].
  45. Apolonia Lulek Honorowym Obywatelem [online], kamiennagora.pl [dostęp 2024-03-13].
  46. Ludność w miejscowościach statystycznych (Narodowy Spis Powszechny 2021) Bank Danych Lokalnych [dostęp 2022-09-21].
  47. Oficjalna strona miasta Kamienna Góra. Współpraca z zagranicą. [dostęp 2013-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-16)]. (pol.).
  48. Umowa podpisana.
  49. Rada Miasta podjęła uchwałę o współpracy partnerskiej.
  50. Trol InterMedia, BIP - Urząd Miasta Kamienna Góra [online], bip.kamiennagora.pl [dostęp 2022-03-04] (pol.).
  51. M. Jaksoń, Koniec współpracy [online], powiatowa.info - Kamienna Góra, Lubawka, Krzeszów, Chełmsko Śląskie - powiat kamiennogórski [dostęp 2022-03-04] (pol.).
  52. Mapa turystyczna. [dostęp 2020-08-22].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Colmar Grünhagen, Regesten zur Schlesischen Geschichte, Breslau: Josef Max & KOMP., 1866 (niem.).
  • Karl August Müller: Vaterländische Bilder, in einer Geschichte und Beschreibung der alten Burgfesten und Ritterschlösser Preussens: ¬Die Burgfesten und Ritterschlösser Schlesiens (beider Antheile), so wie der Grafschaft Glatz, Tom 1. Glogau: Flemming, 1837.
  • Kamienna Góra, 2001, E. Oleksiak, R. Plata, B. Pecio, M. Karasińska, M. Dańczak, M. Zdanowicz, wyd. Eureka, ISBN 83-88599-65-8.
  • Dolny Śląsk na weekend, 2005, C. Skała, W. Brygier, wyd. Pascal, ISBN 83-7304-420-5.
  • Dolny Śląsk, 2004, C. Skała, wyd. Pascal, ISBN 83-7304-523-6.
  • Kamienna Góra, Monografia geograficzno-historyczna miasta i okolic, praca zbiorowa pod red. Stanisława Michalkiewicza, Ossolineum 1985 ISBN 83-04-01818-7.
  • Z Dziejów Ziemi Kamiennogórskiej, 1996, J. Lubieniecki, wyd. Karkonoskie Towarzystwo Naukowe, ISSN 0238-9940.
  • Kamienna Góra. Fakty z przeszłości miasta do końca 1945 roku, 2002, J. Sarnecki, wyd. Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego
  • Barbara Skoczylas – Stadnik, Ratusz w Kamiennej Górze. Legnica 2013

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]