Kanał Wieprz-Krzna
 Kanał Wieprz-Krzna w Międzyrzecu Podlaskim | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Lata budowy | |
| Długość |
139,9 km |
| Różnica poziomów |
ok. 27,5 m |
| Początek | |
| Miejsce | |
| Wysokość |
172 m n.p.m.[1] |
| współrzędne | |
| Koniec | |
| Akwen |
Krzna Południowa |
| Miejsce | |
| Wysokość |
144,5 m n.p.m. |
| współrzędne | |
| Typ kanału |
melioracyjny |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Kanał Wieprz-Krzna – melioracyjny kanał wodny znajdujący się we wschodniej Polsce, w województwie lubelskim. Łączy rzekę Wieprz w miejscowości Borowica (poniżej Krasnegostawu) z Krzną (koło Międzyrzeca Podlaskiego)[2]. Część systemu melioracyjnego kanału tworzą jeziora zamienione na zbiorniki retencyjne oraz kilka sztucznych zbiorników wodnych jak: Mosty, Opole-Podedwórze, Zahajki, Żelizna.
Długość: 140 km. Jest to najdłuższy kanał w Polsce. Nieżeglowny.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wybudowany w latach 1954–1961. Pierwszy odcinek (Borowica) został oddany do użytku w sierpniu 1958 r., zaś całość przedsięwzięcia w październiku 1961 r. Projektantem tej największej wówczas inwestycji melioracyjnej w kraju był inż. Jan Kwapiszewski. Budowę kanału opisał w swojej książce: Budujemy kanał Wieprz-Krzna, Warszawa 1956[3].
Wpływ na środowisko[edytuj | edytuj kod]
Wpływ kanału Wieprz-Krzna na środowisko naturalne Polesia Lubelskiego jest wybitnie szkodliwy. Oblicza się, iż kanał reguluje stosunki wodne na ok. 40 tys. ha gruntów ornych i ok. 80 tys. ha użytków zielonych. Są to jednak dane pochodzące z lat 60. i 70.[4] Szkody wyrządzane przez zachwianie stosunków wodnych mogą więc obejmować znacznie większy obszar. Wykopanie kanału spowodowało przesuszenie gruntów w pobliżu kanału, murszenie torfów, degradację i erozję gleb, zanik wielu naturalnych siedlisk zwierząt i roślin. Budowa kanału miała silny wydźwięk propagandowy[5]. Szacowano, że nowy kanał zwiększy areał o 70 tys. ha łąk i pól.[6] Na początku zaobserwowano silny wzrost plonów z gruntów zmeliorowanych, jednak z czasem wydajność spadła poniżej wskaźników notowanych przed inwestycją.
Badania prowadzone w Katedrze Melioracji i Budownictwa Rolniczego oraz Katedrze Hydrobiologii i Ichtiobiologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie (dawnej Akademii Rolniczej) wykazały, iż na terenach zmeliorowanych dochodzi do wielu negatywnych zjawisk z punktu widzenia zarówno ekologii, jak i rolnictwa. Rowy melioracyjne nie spełniają swoich funkcji, ponieważ w okresie wiosennym mogą przyczyniać się do hamowania odpływu nadmiaru wody, zaś w okresie letnim do przesychania terenu. Na skutek tego następuje intensywny proces murszenia masy torfowej, zanikanie cennych zbiorowisk roślinnych oraz – w konsekwencji – spadek plonów. Osuszanie prowadzi do niszczenia wierzchniej warstwy gleby, intensywnej jej mineralizacji oraz zahamowania wzrostu roślin. Podsumowując można stwierdzić, iż wskutek budowy i dalszego użytkowania kanału stale pogłębia się degradacja przyrodnicza terenów Polesia[7][8].
Przyrodnicy podkreślają, iż na terenach objętych później obszarem Poleskiego Parku Narodowego, wskutek budowy kanału zniszczono ponad 80% zasobów rzadkich gatunków flory i fauny. Odwodnienie terenów w dawnym województwie chełmskim doprowadziło na obszarze ok. 15 tys. ha do masowych pożarów torfowisk i przekształcenia ich w nieużytki z dominacją ostu pospolitego, pokrzywy, trzcinnika piaskowego i innych roślin nienadających się na paszę dla zwierząt[9]. Zespół badawczy pod kierunkiem Prof. Tadeusza J. Chmielewskiego z Akademii Rolniczej w Lublinie wskazał, iż na terenie Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego od 1956 do 2006 roku „osuszono ponad 73% wszystkich torfowisk, turzycowisk i wilgotnych łąk”[10].
Rolnicy posiadający grunty w sąsiedztwie kanału wystąpili w 2010 roku o pomoc finansową państwa w „przywróceniu łąk do użytkowania”, a władze województwa lubelskiego zaplanowały zainwestowanie w tereny położone w pobliżu „zaniedbanego” kanału ponad 100 mln zł[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ [Mapa topograficzna Polski] 1 : 10 000. W: Geoportal.gov.pl > Raster > Szukaj: Borowica, gm. Łopiennik Górny. Geoportal.gov.pl dostęp: 2014.04.06.
- ↑ Końcowy odcinek kanału, o długości 1,4 km, pokrywa się z korytem Krzny Południowej, które tu zostało poszerzone. [Mapa topograficzna Polski] 1 : 10 000. W: Geoportal.gov.pl > Raster > Szukaj: Krzna Południowa [zaznaczenie biegu]. Geoportal.gov.pl dostęp: 2014.04.05.
- ↑ Publikacja dostępna w Bialskiej Bibliotece Cyfrowej. bbc.mbp.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-07)]..
- ↑ Encyklopedia powszechna PWN, t. 4, Warszawa 1976, s. 641 oraz analogicznie w Nowa encyklopedia powszechna PWNN, Warszawa 1997, t. 6, s. 765.
- ↑ Lesław Gnot, Lubelszczyzna, dzieje, ludzie, krajobrazy, Lublin 1974.
- ↑ Polska Kronika Filmowa 54/31 [online], 35mm.online [dostęp 2023-12-03] (pol.).
- ↑ Antoni Grzywna, Stosunki powietrzno-wodne i plonowanie zmeliorowanych łąk w dolinie rzeki Piwonii, „Acta Agrophysica” 2005, nr 5 (2), s. 283.
- ↑ Stanisław Radwan, Przyrodnicze podstawy ochrony i odnowy ekosystemów wodno-torfowiskowych w obszarze funkcjonalnym Poleskiego Parku Narodowego na tle antropogenicznych przekształceń środowiska przyrodniczego, „Acta Agrophysica” 2003, nr 91.
- ↑ Na ratunek rzekom Lubelszczyzny tekst na podstawie opracowania Prof. Dominika Fijałkowskiego (dostęp z dnia 11.04.2010). wieprz.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-10)]..
- ↑ Poprawa stanu ekologicznego i optymalizacja wykorzystania turystycznego zlewni zespołu jezior Miejskie – Kleszczów…, red. T. J. Chmielewski, Ostrów Lubelski 2006, s. 5.
- ↑ Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. (dostęp z 2010-04-11).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kanał Wieprz-Krzna – uruchomiony, „Dziennik Polski” 1961, nr 234, s. 1.
- Pierwszy odcinek kanału Wieprz-Krzna uruchomiony, „Dziennik Polski” 1958, nr 190, s. 2.
- Wilgat Tadeusz, Wody Lubelszczyzny, Lublin 1998.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wody. W: Powiat Łęczyński » O Powiecie » Środowisko naturalne.