Kania złotawa
| Haliastur sphenurus[1] | |||
| (Vieillot, 1818) | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kania złotawa | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Kania złotawa[3] (Haliastur sphenurus) – gatunek dużego ptaka z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae). Występuje w Australii, na Nowej Gwinei i Nowej Kaledonii. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał Louis Jean Pierre Vieillot w 1818[4]. Holotyp pochodził z Nowej Południowej Walii[5]. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Milvus sphenurus[4]. Obecnie (2019) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza kanię złotawą w rodzaju Haliastur jako jeden z dwóch gatunków. Uznaje ją za gatunek monotypowy[6], podobnie jak autorzy Handbook of the Birds of the World[5]. Brak wyodrębnionych podgatunków jest nietypowy, jako że kania złotawa ma szeroki zasięg występowania i występują izolowane geograficznie populacje[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi 51–59 cm, masa ciała – 380–1100 g, rozpiętość skrzydeł – 120–146 cm[5]. Stosunkowo duża kania. Upierzenie wygląda na rozczochrane. Dorosłe osobniki mają ubarwienie brązowe, rdzawe i piaskowe, z wierzchu ciemniejsze, od spodu kreskowane. Głowa jaśniejsza od reszty ciała, lotki ciemniejsze. Ogon szary, dość długi, zaokrąglony. W locie dobrze widoczne „palce”[7], ponadto na spodzie skrzydeł widać jasny wzór o kształcie litery M[8]. Woskówka szara. Nogi od kremowych po żółtawe lub jasnoniebieskie. Tęczówka u dorosłych ciemnobrązowa, u młodych – ciemniejsza, niemalże czarniawa. Osobniki młodociane mają upierzenie ciemniejsze, bardziej rdzawe i intensywniej paskowane, z wierzchu gęsto pokryte jasnymi plamkami[7].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Zasięg występowania rozciąga się między równoleżnikami 1°S i 43°S[7], obejmuje Australię, Nową Kaledonię oraz Nową Gwineę (z wyjątkiem gór w północno-zachodniej i centralnej części kraju)[5]. Na Tasmanii rzadki[8][9], nielęgowy[10], pojawia się we wschodniej części[7].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Środowiskiem życia kani złotawych są rzadko zadrzewione i otwarte tereny, przeważnie w pobliżu mokradeł, również nadmorskich[5]. Odnotowywane były od poziomu morza do 1400 m n.p.m., ale najczęściej występują poniżej 800 m n.p.m.[7] W północnej i zachodniej Australii w większości osiadłe[8]. Występują lokalne wędrówki związane ze zmianami w opadach deszczu, lecz niekiedy nie można wskazać jasnego powodu wędrówek[8]. Osobniki młodociane po opierzeniu wędrują na odległość do 2 tys. km[11]. W 2001 najdłuższa znana trasa przebyta przez tego ptaka, ustalona na podstawie danych obrączkowania, liczyła 2430 km[7].
Przez większość czasu powolnie szybują. Odzywają się gwiżdżącym głosem (anglojęzyczna nazwa tych ptaków to Whistling Kite[11] – dosłownie „gwiżdżąca kania”). Często widywane są pojedynczo lub w parach, regularnie obserwuje się je także w grupach liczących do kilkudziesięciu osobników. Takowe tworzą się podczas nomadycznych wędrówek lub przy obfitych źródłach pożywienia[7]. Pożywieniem kani złotawych są niewielkie zwierzęta (szczególnie króliki) oraz padlina, zwłaszcza w okresie zimowym oraz na Nowej Gwinei[5]. Na jej obszarze chętnie zjadają padlinę unoszącą się na wodzie, zarówno rybią, jak i inną. Łapią niewielkie ptaki, przeważnie chore, ranne lub nieopierzone, czasami też młody drób. Mogą odbierać pokarm innym ptakom szponiastym lub zmuszać ptaki wodne do jego zwrócenia[7].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Kanie złotawe gniazdują samotnie[11]. Prawdopodobnie są monogamiczne. Para może zajmować dany teren kilka lat[8]. Okres lęgowy zmienny, prawdopodobnie rozród może odbywać się o dowolnej porze roku w odpowiedzi na dostatek pożywienia. W Australii przeważnie trwa od lipca do grudnia. Gniazdo ma formę luźnej platformy z gałęzi, początkowo małej, po kilkukrotnym rozbudowywaniu osiąga 1,5 m średnicy i 1 m wysokości. Wyściółkę stanowią zielone liście i odpadki. Gniazdo umieszczone jest 2–62 m nad ziemią na wysokim drzewie, w Australii często na eukaliptusie, niekiedy na pylonach mostów. Zniesienie liczy od 1 do 4 jaj, najczęściej 2 lub 3. Inkubacja trwa 25–40 dni[7], wysiaduje głównie samica[8]. Młode są w pełni opierzone po 44–54 dniach, stają się niezależne od rodziców po 6–8 tygodniach[7]. Możliwe są dwa lub trzy lęgi w roku[8].
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje kanię złotawą za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2019)[10]. W 2001 stan populacji oceniono jako stabilny. Wówczas na południu Australii stwierdzano lokalne spadki liczebności wskutek osuszania mokradeł i zmniejszania się bazy pokarmowej, jednak ogół populacji nie był zagrożony[7]. Wycinka do pewnego stopnia sprzyja kaniom złotawym, jako że zamieszkują otwarte tereny; wymagają jednak wysokich drzew do gniazdowania[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Haliastur sphenurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Haliastur sphenurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-14].
- ↑ a b Louis Jean Pierre Vieillot: Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle. T. 20. Paryż: 1818, s. 564.
- ↑ a b c d e f Debus, S. & Kirwan, G.M.: Whistling Kite (Haliastur sphenurus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-07-11].
- ↑ Frank Gill & David Donsker: Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v9.2), 22 czerwca 2019. [dostęp 2019-07-11].
- ↑ a b c d e f g h i j k l James Ferguson-Lees, David A. Christie: Raptors of the World. Christopher Helm, 2001, s. 108, 386–387. ISBN 0-7136-8026-1.
- ↑ a b c d e f g h Haliastur sphenurus. [w:] Adelaide and the Mount Lofty Ranges Threatened Species Profile [on-line]. Department for Environment and Heritage, 2008. [dostęp 2019-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (11 lipca 2019)].
- ↑ Legra, Leo & Olsen, Jerry: Species account: Whistling Kite Haliastur sphenurus. Global Raptor Information Network, 6 maja 2010. [dostęp 2019-07-13].
- ↑ a b Whistling Kite Haliastur sphenurus. BirdLife International. [dostęp 2019-07-11].
- ↑ a b c Debus, S.: The birds of prey of Australia: a field guide. Melbourne: Oxford University Press, 1998, s. 111–112.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).