Karaiby Holenderskie

Karaiby Holenderskie

nld. Nederlandse Cariben, Nederlandse Caraïben, Nederlands Caribisch gebied, Caribisch deel van het Koninkrijk
pap. Karibe Hulandes
en. Dutch Caribbean

Państwo	Holandia
Powierzchnia	980
Populacja (1 stycznia 2024) • liczba ludności	367 295
• gęstość	375
Numer kierunkowy	+599
Strefa czasowa	UTC -4
Języki urzędowe	niderlandzki, papiamento, angielski
Położenie na mapie
12°11′00″N 68°14′00″W

Karaiby Holenderskie (nld. Nederlandse Cariben, Nederlandse Caraïben, Nederlands Caribisch gebied, Caribisch deel van het Koninkrijk; pap. Karibe Hulandes; ang. Dutch Caribbean) – nazwa używana na określenie trzech krajów autonomicznych Królestwa Niderlandów położonych w Ameryce Południowej oraz Północnej, w Karaibach: Aruba, Curaçao oraz Sint Maarten jak i trzech gmin zamorskich, tzw. Holandia Karaibska, należących bezpośrednio do europejskiej Holandii: Bonaire, Sint Eustatius i Saba. Już od 1816 r. te sześć wysp były holendersimi koloniami, a od roku 1877 nazywane były Curaçao i terytoria zależne (Curaçao en Onderhorigheden).

Geografia

Wszystkie sześć wysp leżą w regionie Karaiby, w archipelagu Małe Antyle.

Wyspy SSS czyli Sint Maarten, Sint Eustatius i Saba należą do Wysp Nawietrznych w północno-wschodnich Karaibach.

Wyspy ABC czyli Aruba, Bonaire i Curaçao należą do Wysp Zawietrznych w południowych Karaibach, znajdują się ponad 100 km od wenezuelskiego wybrzeża.

Charakterystyka wysp

główne

	Aruba	Bonaire	Curaçao	Saba	Sint Eustatius	Sint Maarten
Kontynent	Ameryka Południowa	Ameryka Południowa	Ameryka Południowa	Ameryka Północna	Ameryka Północna	Ameryka Północna
Status	kraj autonomiczny od 1 stycznia 1986	gmina zamorska od 10 października 2010	kraj autonomiczny od 10 października 2010	gmina zamorska od 10 października 2010	gmina zamorska od 10 października 2010	kraj autonomiczny od 10 października 2010
Stolica	Oranjestad	Kralendijk	Willemstad	The Bottom	Oranjestad	Philipsburg
Powierzchnia (km²)	180	288	444	13	21	34
Liczba mieszkańców	108.066	25.133	185.482	2.060	3.204	43.350
Gęstość zaludnienia (os/km²)	600	87	482	158	153	1275
Języki urzędowe	niderlandzki papiamento	niderlandzki angielski	niderlandzki angielski	niderlandzki angielski	niderlandzki angielski	niderlandzki angielski
Waluta	Florin arubański (AWG)	Dolar amerykański (USD)	Gulden Antyli Holenderskich (ANG)	Dolar amerykański (USD)	Dolar amerykański (USD)	Gulden Antyli Holenderskich (ANG)

pozostałe

Lp.	Wyspa	Przynależność	Powierzchnia (km²)	Liczba mieszkańców
1.	Cow & Calf	Sint Maarten	b.d.	niezamieszkana
2.	Green Island	Saba	0,3	niezamieszkana
3.	Guana Key	Sint Maarten	b.d.	niezamieszkana
4.	Hen & Chickens	Sint Maarten	b.d.	niezamieszkana
5.	Klein Bonaire	Bonaire	6,00	niezamieszkana
6.	Klein Curaçao	Curaçao	1,70	niezamieszkana
7.	Little Key	Sint Maarten	b.d.	niezamieszkana
8.	Molly Beday	Sint Maarten	b.d.	niezamieszkana
9.	Mona	Sint Maarten	b.d.	niezamieszkana
10.	Palm Island prywatna	Aruba	0,10	b.d.
11.	Pelikan Key	Sint Maarten	0,01	b.d.
12.	Pond	Sint Maarten	b.d.	b.d.
13.	Renaissance prywatna	Aruba	0,48	b.d.
14.	Snoopy	Sint Maarten	b.d.	b.d.

Historia

Po raz pierwszy powyższe wyspy stały się holenderskie w XVII w. dzięki podbojom Holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej. Wcześniej zmieniały często swoją przynależność, należały m.in. do Wielkiej Brytanii czy Francji.

Zgodnie z traktatem brytyjsko-holenderskim z 1814 r. wyspy te stały się własnością Holandii dwa lata później. Na początku utworzono dwie kolonie. Kolonia Curaçao i terytoria zależne (Curaçao en Onderhorigheden) obejmowała wyspy Curaçao, Arubę i Bonaire, a kolonia Sint Eustatius i terytoria zależne (Sint Eustatius en Onderhorigheden) obejmowała Wyspy Nawietrzne tj. Sint Eustatius, Saba, Sint Maarten. Obie kolonie w roku 1828 zostały połączone z kolonią Surinam, tworząc nową kolonię (Gouvernement-Generaal van's rijks West-Indische bezittingen) z siedzibą w Paramaribo w Surinamie. W 1845 r. kolonia ta została ponownie rozbita. Kolonia Curaçao i terytoria zależne obejmowała więc od tego czasu wyspy Curaçao, Arubę, Bonaire, Sint Eustatius, Sint Maarten i Sabę.

W 1863 r. zniesiono w kolonii niewolnictwo, uwolniono 12 000 osób.

W roku 1936 zmieniono nazwę kolonii na Gebiedsdeel Curaçao, a w 1948 r. nazwę zmieniono na Antyle Holenderskie. W 1954 r. Antyle Holenderskie stały się autonomicznym krajem (land) Królestwa Niderlandów.

W 1986 r. z Antyli Holenderskich występuje Aruba, stając się jednocześnie niezależnym krajem (land) Królestwa Niderlandów. Od 1998 roku holenderskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych jest odpowiedzialne za stosunki z innymi krajami i od tego czasu nazywa się Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

10 października 2010 r. rozwiązano kraj Antyle Holenderskie. W Królestwie Niderlandów utworzono nowe kraje Curaçao i Sint Maarten, jak również podlegające bezpośrednio pod Holandię gminy zamorskie Bonaire, Sint Eustatius i Saba. Całe holenderskie Karaiby od tego czasu nazywają się Caribisch deel van het Koninkrijk.

Języki

Najważniejszymi językami na wyspach są niderlandzki, angielski i papiamento. Ten ostatni jest językiem ojczystym na Wyspach Zawietrznych, który bazuje na języku portugalskim, z wpływami języków niderlandzkiego, angielskiego francuskiego i hiszpańskiego.

Język angielski jest językiem ojczystym na Wyspach Nawietrznych. Językiem wykładowym w szkołach był zawsze język niderlandzki, ale na początku XXI w. postanowiono nauczać w szkołach podstawowych w językach angielskim i papiamento. W szkołach średnich nadal naucza się w języku niderlandzkim, ponieważ na ich zakończenie istnieje pisemny egzamin końcowy identyczny jak w Holandii, a dużo uczniów po zdaniu matury wyjeżdża do Holandii na studia. Od roku szkolnego 2008/2009 w szkołach podstawowych na Curaçao zajęcia odbywają się w po ndierlandzku.

Literatura pisana jest głównie w języku niderlandzkim i papiamento, w niewielkim stopniu także w języku angielskim i hiszpańskim.

Alfabetyzm dla dzieci powyżej 15. roku życia, które umieją czytać i pisać wynosił w 2001 r. 96,7%.

Zobacz też

• Holandia Karaibska