Karlsztejn (zamek)

Karlsztejn
Państwo	Czechy
Kraj	środkowoczeski
Miejscowość	Karlsztejn
Styl architektoniczny	gotycki
Inwestor	Karol IV Luksemburski
Rozpoczęcie budowy	1348
	Położenie na mapie kraju środkowoczeskiego Karlsztejn
	Położenie na mapie Czech Karlsztejn
	49°56′21,84″N 14°11′16,90″E/49,939400 14,188028
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Karlsztejn^[1] (czes. Karlštejn) – gotycki XIV-wieczny zamek w Czechach, w powiecie Beroun, w miejscowości Karlštejn, 8 km na wschód od miasta Beroun. Zamek został ufundowany w roku 1348 przez Karola IV Luksemburskiego.

Zamek Karlstein został zbudowany po 1348 roku, gdy Karol IV został wybrany na króla niemieckiego (koronacja cesarska odbyła się w 1355 roku).

Zamek powstał jako skarbiec regaliów cesarskich Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i ogromnej kolekcji relikwii Karola IV. Zbudowanie najważniejszych murów zajęło dziesięć lat, a budowę Kaplicy Świętego Krzyża kontynuowano do 1365 roku. Mury zewnętrzne miały wytrzymać próbę zdobycia zamku, lecz mimo to klejnoty cesarskie zostały ewakuowane przez króla Zygmunta w czasach wojen husyckich około 1421 roku i przez Węgry przywieziono je do cesarskiego miasta Norymberga.

Pierwsza próba zdobycia zamku miała miejsce w 1422 roku, kiedy to bezskutecznie oblegał go przez pół roku oddział husytów z Pragi pod dowództwem bratanka polskiego króla Władysława Jagiełły litewskiego księcia Zygmunta Korybutowicza.

Osobny artykuł: Oblężenie zamku Karlsztejn.

Później czeskie klejnoty koronne zostały przeniesione z powrotem do zamku i przechowywane w nim przez prawie dwa stulecia, z krótkimi przerwami. Zamek został przebudowany po 1480 roku. W 1487 roku wielka wieża (donjon) uległa zniszczeniu w wyniku pożaru. Pod koniec XVI wieku na rozkaz cesarza Rudolfa II wzmocniono i odnowiono mury zewnętrzne oraz dokonano przebudowy renesansowej.

Po defenestracji praskiej w maju 1618 r. Czesi pozbawili władzy burgrabiego Adama Hrzána von Harasowa. W 1619 roku do Pragi sprowadzono pozostałe czeskie skarby koronacyjne wraz z archiwum. Po klęsce czeskiego króla zimowego Fryderyka V w bitwie na Białej Górze z katolickimi wojskami cesarza Ferdynanda II Habsburga w listopadzie 1620 roku, garnizon składający się z 600 angielskich żołnierzy poddało zamek Ferdynandowi II bez walki.

W 1648 roku zamek został zdobyty przez Szwedów i od tego czasy powoli popadał w ruinę, zamieszkiwało go jedynie kilku urzędników. Dopiero cesarz Franciszek II Habsburg i jego syn Ferdynand I odnowili zamek w połowie XIX wieku.

Obecny wygląd zamek uzyskał po renowacji, która trwała w latach 1887-1899. Plany wykonał architekt Friedrich von Schmidt, ale zmodyfikował je Josef Mocker, który również nadzorował przebudowę.

Główną atrakcją turystyczną i najcenniejszą częścią zamku jest kaplica Świętego Krzyża (kaple sv. Kříže) znajdująca się w Wielkiej Wieży (Velká věž) z bogatym, przypominającym bizantyńskie, wystrojem wnętrza (zdobi je ok. 2200 szlifowanych kamieni oraz 129 (początkowo 130) obrazów tablicowych Mistrza Teodoryka, nadwornego malarza Karola IV.