Karmienie piersią
Karmienie piersią – najbardziej naturalny sposób żywienia noworodków i niemowląt. Zapewnia dziecku właściwy rozwój już od pierwszych chwil jego życia, kiedy w piersiach pojawia się siara – substancja bogata w ciała odpornościowe, białko, witaminy A i E, sole mineralne, oraz chroniąca piersi przed bakteriami. Skład pokarmu jest ściśle zindywidualizowany i dostosowany w pełni do potrzeb dziecka.
Karmienie piersią jest korzystne również dla kobiety. Chroni przed rakiem piersi i wieloma chorobami kobiecymi, powoduje prawidłowe kurczenie się macicy po porodzie. Łatwiej też pozbyć się dodatkowych kilogramów, ponieważ organizm kobiety zużywa więcej energii na laktację, wykorzystując tłuszcz nagromadzony w czasie trwania ciąży.
Podczas karmienia matka i dziecko pozostają w bardzo bliskim kontakcie fizycznym i emocjonalnym, który wpływa pozytywnie na dalszy rozwój dziecka.
Właściwości i skład pokarmu
[edytuj | edytuj kod]Skład kobiecego pokarmu: laktoza (chroni jelita przed bakteriami), tłuszcze nienasycone (wpływające na rozwój mózgu), proteiny, sole mineralne, witaminy A, B, C, D i E, cholesterol (zabezpiecza przed miażdżycą), aminokwasy (ważne w rozwoju systemu nerwowego), enzymy trawienne oraz inne substancje, ułatwiające przyswajanie żelaza, opóźniające rozwój komórek nowotworowych, wzmacniające układ odpornościowy i chroniące przed rozmaitymi chorobami, jak np. cukrzyca, alergia, anemia, celiakia, krzywica, próchnica zębów, infekcje dróg oddechowych, nadciśnienie, zawał, astma i inne. Ok 1/3 mleka ludzkiego to glikoproteiny, które są niestrawne dla noworodków, służą one jednak jako pożywka pożytecznych bakterii jelitowych, które ograniczają występowanie szkodliwych bakterii[1].
Okres karmienia piersią
[edytuj | edytuj kod]Światowa Organizacja Zdrowia i UNICEF zalecają:
- rozpoczęcie karmienia w ciągu godziny po porodzie
- karmienie do co najmniej drugiego roku życia
- w wieku 6 miesięcy włączenie innego pokarmu[2]
Analiza terminu zakończenia karmienia piersią u 135 gatunków naczelnych wykazała, że długość okresu karmienia jest skorelowana w 91% z ciężarem matki. Zależność tę wyraża wzór:
dni karmienia=2,71*masa matki w gramach0,56.
W przypadku człowieka oznaczałoby to średni czas karmienia od 2,8-3,7 lat[3]. W połowie biedniejszych krajów świata karmienie piersią trwa co najmniej 2 lata, a w 64 społeczeństwach zbieracko-myśliwskich średnio około 3 lata[3].
Karmienie a antykoncepcja
[edytuj | edytuj kod]W czasie karmienia piersią nie zaleca się stosowania tabletek antykoncepcyjnych zawierających estrogeny w pierwszych 6 miesiącach życia dziecka, ponieważ mogą doprowadzić do zahamowania laktacji. Zalecane jest stosowanie jednoskładnikowych tabletek progestagenowych (MTG – minitabletki gestagenne). Ich przyjmowanie należy rozpocząć w 21. dniu po porodzie. Taki sposób zapewnia praktycznie 100% zabezpieczenie przed ciążą. Sytuacja dramatycznie zmienia się w przypadku zmniejszenia liczby karmień (rozpoczęcie dokarmiania) lub w przypadku wystąpienia pierwszej miesiączki po porodzie. Wówczas należy przejść na inną metodę antykoncepcji lub zastosować tabletki dwuskładnikowe.
Powrót płodności po porodzie
[edytuj | edytuj kod]Karmienie wyłącznie piersią, bez dokarmiania i dopajania oraz używania smoczków, jest podstawą naturalnej metody regulacji poczęć zwanej metodą LAM. Powrót miesiączkowania po porodzie u kobiet wygląda bardzo różnie. Im bardziej zachowanie matki jest zbliżone do standardów metody LAM, tym później (przeciętnie) zacznie ona miesiączkować. U kobiet spełniających wszystkie siedem warunków metody, miesiączka wraca średnio 14 miesięcy po porodzie, jednakże u niektórych pojawia się już po 2 miesiącach, a u innych nawet po 42 miesiącach. Pary, które chcą mieć dzieci w odstępach co 18-30 miesięcy pomiędzy dziećmi, w niektórych przypadkach mogą osiągnąć to polegając na samym karmieniu piersią.
Choć pierwszy cykl miesiączkowy po porodzie jest czasem bezowulacyjny, nie jest to regułą, co oznacza, że można zajść w kolejną ciążę, nie mając ani jednej menstruacji po poprzedniej. W drugim i następnych cyklach owulacja zazwyczaj występuje; jej brak może wskazywać na chorobę lub menopauzę. Tym niemniej, u niektórych kobiet karmienie piersią zmniejsza płodność nawet wtedy, gdy występuje już jajeczkowanie. Faza lutealna może być na przykład bardzo skrócona, uniemożliwiając zajście w ciążę. Nie dzieje się tak u wszystkich kobiet, więc nie można traktować karmienia piersią jako skutecznej metody antykoncepcji.
Korzyści dla dziecka
[edytuj | edytuj kod]Karmienie piersią jest związane ze zmniejszonym ryzykiem wielu chorób u dziecka, m.in.:
- alergia[4]
- astma[5][6]
- choroby autoimmunologiczne tarczycy[7]
- bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych[8]
- celiakia[9]
- choroba Leśniowskiego-Crohna[10]
- cukrzyca[8][11]
- biegunka[8][11]
- wyprysk[12]
- zapalenia przewodu pokarmowego[13]
- ziarnica złośliwa[8][11]
- martwicze zapalenie jelit[8]
- otyłość[8][11]
- zapalenie ucha środkowego[8][11]
- infekcje dróg oddechowych i świsty[8][11]
- reumatoidalne zapalenie stawów[14]
- zakażenia dróg moczowych[8]
Korzyści dla matki
[edytuj | edytuj kod]Karmienie piersią jest także związane z licznymi korzyściami, głównie zdrowotnymi dla matki, m.in.:
- przyspieszony proces inwolucji macicy
- szybsze dochodzenie do masy ciała sprzed ciąży
- zmniejszenie ryzyka krwotoku poporodowego, a co za tym idzie niedokrwistości
- poprawa mineralizacji kości do poziomu sprzed ciąży, stąd mniejsze ryzyko wystąpienia osteoporozy w okresie pomenopauzalnym
- zmniejszenie ryzyka wystąpienia raka sutka i jajnika w okresie pomenopauzalnym[15]
- powstawanie więzi między matką a dzieckiem
- wygoda – nie ma konieczności przygotowywania mleka i sprzętu do jego podawania
- czynnik ekonomiczny – "własne" mleko kobiety, nie wymaga nakładów finansowych
Rodzaje karmienia piersią
[edytuj | edytuj kod]Odciąganie pokarmu
[edytuj | edytuj kod]Matka może odciągnąć pokarm w celu jego późniejszego przechowywania i wykorzystania. Może uczynić to za pomocą masażu lub laktatora. Mleko można przechowywać w specjalnie przeznaczonych do tego pojemnikach. W temperaturze pokojowej może być ono przechowywane do sześciu godzin, w lodówce do ośmiu, a zamrożone nawet do dwunastu miesięcy[16]. Badania sugerują, że aktywność przeciwutleniaczy w ściągniętym mleku maleje z biegiem czasem, ale utrzymuje się na wyższym poziomie niż w mleku modyfikowanym dla niemowląt[17]. Ponieważ picie z butelki wymaga od dziecka mniejszego wysiłku, może zdarzyć się więc, że straci ono zainteresowanie karmieniem piersią. Aby tego uniknąć, odciągane mleko można podawać za pomocą łyżeczki lub filiżanki. Niektóre kobiety przekazują odciągnięte mleko innym matkom (bezpośredni lub za pośrednictwem banku mleka- laktarium). Dzięki temu kobiety, które z różnych przyczyn nie są w stanie karmić piersią, mogą zapewnić swojemu dziecku korzyści płynące z mleka matki[18].
Korzystanie z pomocy mamki (Shared nursing)
[edytuj | edytuj kod]Czasami matka zatrudnia inną kobietę, która będzie karmiła jej dziecko piersią. Taka praktyka popularna była w historii, a obecnie wciąż można ją zaobserwować w niektórych krajach rozwijających się, na przykład w Afryce. W krajach rozwiniętych wywołuje jednak negatywne reakcje społeczne[19][20].
Karmienie w tandemie
[edytuj | edytuj kod]Matka może kontynuować karmienie starszego dziecka piersią, jednocześnie rozpoczynając karmienie młodszego. Większość matek jest w stanie wyprodukować ilość mleka wystarczającą, do wykarmienia dwójki dzieci jednocześnie. Ważnym jest jednak, aby upewnić się, że noworodek w ciągu pierwszych kilku dni po urodzeniu otrzymuje wystarczającą ilość siary[21].
Laktacja indukowana
[edytuj | edytuj kod]Proces rozpoczynania karmienia piersią przez kobietę, która nie rodziła. Zwykle wymaga to od adopcyjnej matki przyjmowania hormonów i innych leków w celu stymulowania rozwoju piersi i produkcji mleka[22]. Niektóre z kobiet, które zdecydowały się na adopcję noworodków lub niemowląt podejmuje decyzję o karmieniu przysposobionego dziecka piersią. Indukowanie laktacji u kobiety, która nie urodziła jest możliwe poprzez stymulowanie laktacji (przystawianie dziecka do piersi, pobudzanie piersi z wykorzystaniem laktatora,korzystanie z SNS, kangurowanie, farmaceutyki)[23].
Re-laktacja
[edytuj | edytuj kod]Proces wznowienia karmienia piersią. W krajach rozwiniętych ponowne rozpoczęcie karmienia piersią następuje najczęściej po wyeliminowaniu problemów medycznych, które wcześniej spowodowały jego zaprzestanie. W krajach rozwijających zdarza się natomiast, że matka ponownie rozpoczyna karmić piersią, aby uchronić dziecko przed odwodnieniem w wyniku choroby, z towarzyszącą biegunką. Im krótszy czas minął od momentu zaprzestania karmienia, tym bardziej prawdopodobne, że uda się wznowić jego proces, choć zdarza się, że u niektórych kobiet laktacja może powrócić nawet po miesiącach przerwy[22].
Wpływ karmienia piersią na seksualność kobiety
[edytuj | edytuj kod]Jak pokazują badania, karmienie piersią zmniejsza aktywność seksualną i zainteresowanie seksem[24]. Wynika to głównie z działania prolaktyny, hormonu hamującego potrzeby seksualne, którego ilość, u kobiet karmiących piersią, utrzymuje się na wysokim poziomie. Co więcej, laktacja wiąże się z niskim poziomem estrogenu oddziałującego pozytywnie na pożądanie, przyjemność, fizjologiczne nawilżenie ścian pochwy oraz częstość orgazmów[25]. Mimo to u niektórych kobiety stan laktacji nie wpływa na satysfakcję seksualną lub wpływa na nią pozytywnie. Niekiedy samo zjawisko powiększenia się piersi oddziałuje korzystnie na poczucie atrakcyjności kobiety i wiążące się z tym podejmowanie aktywności seksualnej. Należy również zwrócić uwagę na podobieństwo procesów fizjologicznych zachodzących podczas karmienia piersią oraz współżycia. W obu przypadkach odnotować można wzwód brodawek piersiowych i rytmiczne kurczenie się macicy, co sprawia, że u części kobiet mogą pojawić się erotyczne doznania związane z karmieniem piersią, często powodując u nich dyskomfort psychiczny i lęk[26]. Karmienie piersią wzmaga także zmęczenie, które jest jedną z najczęstszych przyczyn podawanych przez kobiety zapytane o powód obniżenia libido po porodzie[27].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Unlocking the Power of Breast Milk—with Help from Cows. Scientific American. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Breastfeeding. UNICEF. [dostęp 2012-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-09)].
- ↑ a b Eric Michael Johnson: Out of the Mouth of Babes. Scientific American. [dostęp 2012-05-17].
- ↑ I Kull i inni, Breast feeding and allergic diseases in infants-a prospective birth cohort study, „Archives of Disease in Childhood”, 87 (6), 2002, s. 478-81, DOI: 10.1136/adc.87.6.478, PMID: 12456543, PMCID: PMC1755833 .
- ↑ W H Oddy i inni, Association between breast feeding and asthma in 6 year old children: findings of a prospective birth cohort study, „British Medical Journal”, 319 (7213), 1999, s. 815–819, DOI: 10.1136/bmj.319.7213.815, PMID: 10496824, PMCID: PMC314207 .
- ↑ Wendy H. Oddy , Jennifer K. Peat , Breastfeeding, Asthma, and Atopic Disease: An Epidemiological Review of the Literature, „Journal of Human Lactation ”, 19 (3), 2003, 250-61; quiz 262-6, DOI: 10.1177/0890334403255516, PMID: 12931775 [zarchiwizowane z adresu 2004-12-09] .
- ↑ P Fort i inni, Breast and soy-formula feedings in early infancy and the prevalence of autoimmune thyroid disease in children, „J Am Coll Nutr”, 9 (2), 1990, s. 164-7, DOI: 10.1080/07315724.1990.10720366, PMID: 2338464 .
- ↑ a b c d e f g h i M. Johnston, S. Landers, L. Noble, K. Szucs i inni. Breastfeeding and the use of human milk.. „Pediatrics”. 129 (3), s. e827-41, Mar 2012. DOI: 10.1542/peds.2011-3552. PMID: 22371471.
- ↑ A K Akobeng i inni, Effect of breast feeding on risk of coeliac disease: a systematic review and meta-analysis of observational studies, „Archives of Disease in Childhood”, 1, 91, 2006, s. 39–43, DOI: 10.1136/adc.2005.082016, PMID: 16287899, PMCID: PMC2083075 .
- ↑ Anastasia Rigas i inni, Breast-feeding and maternal smoking in the etiology of Crohn's disease and ulcerative colitis in childhood, „Ann Epidemiol”, 4, 3, 1993, s. 387-92, DOI: 10.1016/1047-2797(93)90066-d, PMID: 8275215 .
- ↑ a b c d e f Benefits of Breastfeeding. [w:] U.S. Department of Health and Human Services [on-line]. [dostęp 2007-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-16)].
- ↑ Helenor F.Pratt , Breastfeeding and eczema, „Early Hum Dev”, 9 (3), 1984, s. 283-90, DOI: 10.1016/0378-3782(84)90039-2, PMID: 6734490 .
- ↑ "Gastroenteritis". Merck Manuals Online Medical Library. 1 February 2003. Retrieved 21 November 2006.
- ↑ Lennart T H Jacobsson i inni, Perinatal characteristics and risk of rheumatoid arthritis, „British Medical Journal”, 326 (7398), 2003, s. 1068–9, DOI: 10.1136/bmj.326.7398.1068, PMID: 12750209, PMCID: PMC155691 .
- ↑ Breastfeeding. [w:] Centers for Disease Control and Prevention [on-line]. [dostęp 2007-01-23].
- ↑ LLLI | What are the LLLI guidelines for storing my pumped milk? [online], web.archive.org, 1 lipca 2014 [dostęp 2020-04-19] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-01] .
- ↑ N Hanna i inni, Effect of storage on breast milk antioxidant activity, „Archives of Disease in Childhood Fetal and Neonatal Edition”, 89 (6), 2004, F518–F520, DOI: 10.1136/adc.2004.049247, ISSN 1359-2998, PMID: 15499145, PMCID: PMC1721790 [dostęp 2020-04-19] .
- ↑ Sears W (20 December 2010). "Ask Dr. Sears: Leaving Baby for Vacation". Archived from the original on 27 February 2013.
- ↑ Viv Groskop , Viv Groskop on women who breastfeed other people's babies, „The Guardian”, 5 stycznia 2007, ISSN 0261-3077 [dostęp 2020-04-19] (ang.).
- ↑ Co-nursing / Cross-nursing / Wet-nursing. By Jennifer Baumgardner for… [online], archive.is, 24 lipca 2008 [dostęp 2020-04-19] .
- ↑ Ruth A. Lawrence , Robert M. Lawrence , Breastfeeding E-Book: A Guide for the Medical Professional, Elsevier Health Sciences, 13 października 2015, ISBN 978-0-323-39420-8 [dostęp 2020-04-19] (ang.).
- ↑ a b Karen Wambach , Jan Riordan , Breastfeeding and Human Lactation, Jones & Bartlett Publishers, 26 listopada 2014, ISBN 978-1-4496-9729-7 [dostęp 2020-04-19] (ang.).
- ↑ Gaiane Rauch , Naoto Ueno , H. Carisa Le-Petross , Inflammatory breast cancer, RSNA, DOI: 10.1148/cases.20201264 [dostęp 2021-10-09] .
- ↑ K. von Sydow , Sexuality during pregnancy and after childbirth: a metacontent analysis of 59 studies, „Journal of Psychosomatic Research”, 47 (1), 1999, s. 27–49, DOI: 10.1016/s0022-3999(98)00106-8, ISSN 0022-3999, PMID: 10511419 [dostęp 2020-04-19] .
- ↑ Adam Sipiński , Małgorzata Kazimierczak , Beata Ciesielska , Ocena zachowań seksualnych kobiet karmiących, „Seksuologia Polska”, 3 (2), 2005, s. 52–59, ISSN 1731-9544 [dostęp 2020-04-19] .
- ↑ Seks kontrowersyjny - Zbigniew Lew-Starowicz, Agnieszka Fijałkowska-Grabowiecka, Bellona [online], medbook.com.pl [dostęp 2020-04-19] .
- ↑ Seksualność człowieka - John Bancroft, red. wyd. pol. Zbigniew Lew-Starowicz, Aleksandra Robacha, Edra Urban & Partner [online], medbook.com.pl [dostęp 2020-04-19] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Hanna Szajewska, Andrea Horvath, Anna Rybak, Piotr Socha, Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PDF), Standardy Medyczne/Pediatria, 2016, vol. 13, ss. 9-24