Karol I Habsburg

Karol I

Karl Franz Josef Ludwig Hubert Georg Otto Maria

Karol I Habsburg (1919)
Cesarz Austrii
Okres	od 21 listopada 1916 do 11 listopada 1918
Poprzednik	Franciszek Józef I
Następca	Karl Seitz (prezydent)
Król Węgier
Okres	od 21 listopada 1916 do 16 listopada 1918
Koronacja	30 grudnia 1916
Poprzednik	Franciszek Józef I
Następca	Mihály Károlyi (jako prezydent) Miklós Horthy (jako regent Królestwa Węgier w latach 1920–1946)
Król Czech
Okres	od 21 listopada 1916 do 11 listopada 1918
Poprzednik	Franciszek Józef I
Następca	Tomáš Masaryk (jako prezydent Czechosłowacji)
Król Chorwacji
Okres	od 21 listopada 1916 do 29 października 1918
Poprzednik	Franciszek Józef I
Następca	Tomisław II (król w latach 1941–1943)
Dane biograficzne
Dynastia	habsbursko-lotaryńska
Data i miejsce urodzenia	17 sierpnia 1887 Persenbeug-Gottsdorf, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	1 kwietnia 1922 Funchal, Portugalia
Ojciec	Otto Franciszek Habsburg
Matka	Maria Józefa Wettyn
Żona	Zyta Burbon-Parmeńska
Dzieci	Otto von Habsburg Adelajda Robert Karol Feliks Ferdynand Karol Ludwik Rudolf Charlotte Elżbieta (pogrobowiec)
Odznaczenia

Błogosławiony

Karol I Habsburg w habicie Orderu Świętego Stefana
Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	3 października 2004 Plac Świętego Piotra przez Jana Pawła II
Wspomnienie	21 października

Karol I, właśc., niem. Karl Franz Josef Ludwig Hubert Georg Maria (ur. 17 sierpnia 1887 w Persenbeug-Gottsdorf, zm. 1 kwietnia 1922 w Funchal na Maderze) – ostatni władca Cesarsko-Królewskich Austro-Węgier (jako król Węgier – Karol IV, jako król Czech – Karol III), pochodził z dynastii habsbursko-lotaryńskiej. Błogosławiony Kościoła katolickiego.

Życiorys

Młodość

Syn arcyksięcia Otto (1865–1906) – młodszego brata arcyksięcia Franciszka Ferdynanda (1863–1914) i Marii Józefy Saskiej (córki króla Saksonii Jerzego I Wettyna), następca Franciszka Józefa I.

W 1900 rozpoczął naukę w wiedeńskim Gimnazjum Szkockim. Nie zdawał matury, ponieważ cesarz Franciszek Józef uważał, że arcyksiążę nie powinien konkurować z tymi, którzy mogliby stać się w przyszłości jego poddanymi. W latach 1906–1908 był słuchaczem Uniwersytetu Praskiego. Jednocześnie rozwijał karierę wojskową. W 1903 został mianowany podporucznikiem, a w 1905 rozpoczął regularną służbę wojskową.

W dzieciństwie poznał, a w 1911 ożenił się z księżniczką Zytą Parmeńską. Para miała ośmioro dzieci, w tym pięciu synów. Ich najstarszym synem był Otto von Habsburg (1912–2011). Najmłodsza córka, Elżbieta, urodziła się w 1922 już po śmierci ojca.

Małżeństwo Franciszka Ferdynanda było morganatyczne (potomstwo z tego związku nie miało praw do tytułów, funkcji i dóbr dziedziczonych w rodzinie małżonka wyższego stanem). Po zabójstwie Franciszka Ferdynanda w 1914 roku Karol stał się następcą tronu.

Lata 1914–1916 spędził jako oficer na różnych frontach I wojny światowej. Po szkoleniu w sztabie generalnym i awansie na pułkownika służył jako oficer łącznikowy z armią niemiecką w Galicji. W lipcu 1915 roku awansował do stopnia generała majora, a w marcu 1916 roku do stopnia feldmarschalleutnanta. Wiosną 1916 roku wziął udział w udanej ofensywie w Tyrolu Południowym. W czerwcu 1916 roku armia austriacka zdecydowała się na użycie gazów bojowych na froncie włoskim, czego dopuszczały się także podległe mu oddziały. Karol nie sprzeciwiał się temu (co później było także argumentem przeciwko jego beatyfikacji). Latem 1916 roku został generałem kawalerii, a 1 listopada 1916 roku, trzy tygodnie przed wstąpieniem na tron, awansował na generała pułkownika i wielkiego admirała.

Karol Habsburg z małżonką

Cesarz Franciszek Józef był bardzo zadowolony z perspektywy objęcia tronu przez Karola, który przypominał go zarówno fizycznie, jak i ze względu na konserwatywne poglądy. Cesarz doceniał zalety młodego następcy tronu, który stopniowo stał się jego zaufanym. Franciszek Józef tak pisał o Karolu:

Cenię Karola, który jasno wyraża swoje opinie, ale kiedy podtrzymuję mój punkt widzenia, potrafi okazać mi posłuszeństwo.

Panowanie

11 listopada 1916 został wezwany do Wiednia, w związku ze złym stanem zdrowia cesarza, który zmarł dziesięć dni później. 30 grudnia 1916 został koronowany na króla Węgier. Podejmował nieskuteczne działania na rzecz zakończenia wojny i ocalenia monarchii austro-węgierskiej (tzw. Sprawa Sykstusa) oraz przekształcenia jej w federację autonomicznych krajów narodowych (Manifest „Do moich ludów”). Wszystkie podejmowane wysiłki spełzły na niczym i los Austrii został ostatecznie związany z losem Cesarstwa Niemieckiego.

W dniu zawieszenia broni, 11 listopada 1918, cesarz Karol ogłosił, że nie abdykuje, ale rezygnuje z udziału w rządach. Opuścił nękaną niepokojami stolicę oraz opustoszałą rezydencję cesarską w Schönbrunn i udał się do pałacu w Eckarstau. Tam, 13 listopada, Karol przyjął delegację węgierską i podpisał kolejne zrzeczenie się z udziału w rządach – tym samym przestała istnieć wielowiekowa unia łącząca Austrię i Węgry. 12 listopada w Wiedniu ogłoszono republikę. W tym czasie o bezpieczeństwo monarchy troszczył się podpułkownik brytyjskiej armii Edward Lisle Strutt, przysłany nad Dunaj przez króla Jerzego V, który obawiał się, iż Habsburgowie mogą podzielić los Romanowów.

Wygnanie i śmierć

Ponieważ sytuacja w Austrii była nadal niestabilna, a Karol odmawiał spełnienia żądań władz republikańskich podpisania formalnej abdykacji (licząc po cichu, iż sytuacja w kraju znormalizuje się i zostanie ponownie poproszony o objęcie władzy), konieczny stał się wyjazd z kraju. 23 marca 1919 opuścił Eckarstau ubrany w mundur feldmarszałka i udał się do pobliskiej stacji w Kopfstetten, skąd odjechał pociągiem dworskim dawnych Cesarsko-Królewskich Kolei Państwowych. Kolejnego dnia na ostatniej austriackiej stacji w Feldkirch wydał oświadczenie, że cofa zrzeczenie się władzy, nigdy nie abdykował i nadal uważa się za prawowitego monarchę. Następnie, już w cywilnym ubraniu, przekroczył wraz z rodziną granicę neutralnej Szwajcarii. Para cesarska żyła tam w bardzo trudnych warunkach materialnych, gdyż dobra państwowe, a później i prywatne Habsburgów zostały skonfiskowane przez władze młodej Republiki Niemieckiej Austrii. Na wygnaniu towarzyszył cesarzowi jego adiutant przyboczny, pułkownik Włodzimierz Ledóchowski.

W marcu i październiku 1921 Karol podjął dwie nieudane próby restauracji swojej władzy na Węgrzech, zakończone niepowodzeniem, przez działania Miklósa Horthyego.

Decyzją państw Ententy został wywieziony przez brytyjski krążownik HMS „Cardiff” na portugalską wyspę Maderę. Wraz z nim na wygnanie udała się jego żona, a później także dzieci. Wygnany cesarz zmarł na zapalenie płuc 1 kwietnia 1922 roku w Funchal w wieku niespełna 35 lat. Jego ostatnie słowa do żony brzmiały: Bardzo cię kocham, natomiast ostatnie wypowiedziane w życiu: Bądź wola Twoja. Tak, tak. Jak chcesz. Jezu!.

Został pochowany w kościele Nossa Senhora do Monte w Funchal, pogrzeb zgromadził 30 tys. ludzi. Jego grobowiec zajmuje osobną kaplicę w kościele. Od 1982 roku w kościele kapucynów w Wiedniu, tradycyjnym miejscu pochówku władców z dynastii Habsburgów, czeka miejsce na jego grób. Rodzina uznała jednak, że przeniesienie zwłok byłoby nietaktem wobec mieszkańców Madery, którzy pomagali mu w ostatnim okresie życia. Jego grób na Maderze pozostaje miejscem pielgrzymek, odwiedzanym przez tysiące osób rocznie.

Beatyfikacja

Proces beatyfikacyjny rozpoczął się w 1949 roku. Karol I Habsburg został beatyfikowany 3 października 2004 przez papieża Jana Pawła II w Watykanie. Liturgiczne wspomnienie bł. Karola I Habsburga przypada 21 października.

Zachowały się relacje mówiące o tym, że rodzice Karola Wojtyły nadali przyszłemu papieżowi imię Karol właśnie na cześć ostatniego władcy Austro-Węgier Karola I Habsburga. Drugie imię Józef, miał zawdzięczać cesarzowi Franciszkowi Józefowi I. Papież spotkał się kiedyś z cesarzową Zytą, żoną ostatniego cesarza Austrii Karola I Habsburga, witając ją słowami: Miło mi powitać cesarzową mojego ojca. W rodzinie Wojtyłów silna była więź sympatii z Austrią. Ostatnim błogosławionym, którego Jan Paweł II wyniósł na ołtarze, był właśnie ostatni cesarz Austrii Karol I Habsburg.

Pełna tytulatura

Karol, z Bożej Łaski cesarz Austrii, apostolski król Węgier, król Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, Galicji, Lodomerii i Ilyrii, król Jerozolimy etc etc. arcyksiążę Austrii, wielki książę Toskanii i Krakowa, książę Lotaryngii, Salzburga, Styrii, Karyntii, Krainy i Bukowiny, wielki książę Siedmiogrodu, margrabia Moraw, książę Dolnego i Górnego Śląska, Modeny, Parmy, Piacenzy, Guastalli, Oświęcimia i Zatoru, Cieszyna, Friaul, Raguzy i Zary, uksiążęcony hrabia Habsburga i Tyrolu, Kyburga, Goricy i Kradiski, książę Trydentu i Brixen, margrabia Łużyc Dolnych i Górnych oraz Istrii, hrabia Hohenembs, Feldkirch, Bregencji, Sonnenebergu, pan Triestu, Cattaro i Marchii Wendyjskiej, wielki wojewoda województwa Serbii, etc., etc.

Genealogia

Prapradziadkowie	cesarz Austrii Franciszek II Habsburg (1768–1835) ∞ 1790 Maria Teresa Burbon-Sycylijska (1772–1807)	król Bawarii Maksymilian I Józef Wittelsbach (1756–1825) ∞ 1797 Karolina Fryderyka Badeńska (1776–1841)	Franciszek I Burbon (1777–1830) ∞ 1796 Maria Izabela Burbon (1789–1848)	Karol Ludwik Habsburg (1771–1847) ∞1815 Henrietta Nassau-Weilburg (1797–1829)	Maksymilian Wettyn (1759–1838) ∞1792 Karolina Burbon-Parmeńska (1770–1804)	król Bawarii Maksymilian I Józef Wittelsbach (1756–1825) ∞ 1797 Karolina Fryderyka Badeńska (1776–1841)	Ferdynand Jerzy Koburg (1785–1851) ∞ 1815 Maria Antonina Koháry (1797–1862)	cesarz Brazylii Piotr I Bragança (1798–1834) ∞ 1817 Maria Leopoldyna Habsburg (1797–1826)
Pradziadkowie	Franciszek Karol Habsburg (1802–1878) ∞ 1824 Zofia Wittelsbach (1805–1872)		król Obojga Sycylii Ferdynand II Burbon (1810–1859) ∞ 1837 Maria Teresa Habsburg (1816–1867)		król Saksonii Jan Wettyn (1801–1873) ∞1822 Amelia Augusta Wittelsbach (1801–1877)		król Portugalii Ferdynand II Koburg (1819–1885) ∞1836 królowa Portugalii Maria Bragança (1819–1853)
Dziadkowie	Karol Ludwik Habsburg (1833–1896) ∞1862 Maria Annunziata Burbon (1843–1871)				król Saksonii Jerzy I Wettyn (1832–1904) ∞ 1859 Maria Anna Koburg (1843–1884)
Rodzice	Otto Franciszek Habsburg (1865–1906) ∞1886 Maria Józefa Wettyn (1867–1944)
Karol I Habsburg-Lotaryński (1887–1922), cesarz Austrii
Żona	∞1908 Zyta Burbon-Parmeńska (1892–1989)
Dzieci	Otto von Habsburg (1912–2011) ∞1951 Regina Helena, księżna Saksonii-Meiningen i Hildburghausen (1925–2010)	Adelajda (1914–1971)	Robert Karol (1915–1996) ∞1953 Małgorzata Sabaudzka-Aosta (1930–)	Feliks Ferdynand (1916–2011) ∞1952 Anna Eugenia d’Aremberg (1925–1997)	Karol Ludwik (1918–2007) ∞1950 Yolande de Ligne (1923–)	Rudolf (1919–2010) ∞1953 Ksenia Czerniszew-Bezobrazoff (1929–1968) ∞1971 Anna Gabriella de Wrede (1940–)	Charlotta (1921–1989) ∞1956 Jerzy, książę Meklemburgii (1899–1963)	Elżbieta, pogrobowiec (1922–1993) ∞1949 Henryk z Liechtensteinu (1916–1991)