Karol Ludwik Koniński
 Portret Karola Ludwika Konińskiego autorstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza, 1933 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki |
publicysta, krytyk literacki, prozaik |
Karol Ludwik Koniński (ur. 1 listopada 1891 we Lwowie, zm. 23 marca 1943 w Rudawie pod Krakowem) – publicysta, krytyk literacki, prozaik, badacz kultury ludowej.
Życie[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie nauczyciela szkół średnich. Do gimnazjum uczęszczał w Żydaczowie i Krakowie. W latach 1911-1915 studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie uczęszczał również na wykłady z historii filozofii i nauk ekonomicznych. Działał w Towarzystwie Szkoły Ludowej oraz w „Strzelcu”. W 1916 został powołany do armii austriackiej, jednak przez końcem I wojny światowej zwolniono go z powodu gruźlicy kręgosłupa.
Od 1920 zajmował się publicystyką, przede wszystkim związaną z kulturą ludową. Publikował m.in. w czasopismach „Głos Narodu”, „Przegląd Warszawski”, „Myśl Narodowa”, „Przegląd Współczesny”, „Teatr Ludowy”, „Prosto z Mostu”, „Przegląd Powszechny”, „Zet”, „Ateneum”. W 1929 zamieszkał w Zakopanem z powodu pogarszającego się stanu zdrowia. W 1931 uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie Lwowskim. Od lutego 1939 leczył się w sanatorium w Lanckoronie, skąd jesienią 1940 przeniósł się do Rudawy pod Krakowem. Został pochowany na miejscowym cmentarzu[1].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Należał do grona najciekawszych, dziś często zapominanych[2] pisarzy dwudziestolecia międzywojennego. W swych wypowiedziach kładł duży nacisk na etyczny wymiar kultury i sztuki. Pisał o zjawiskach społecznych i politycznych. Zbliżony był do obozu narodowego, ale opowiadał się jako przeciwnik antysemityzmu, przestrzegał też przed faszyzmem. Jako krytyk literacki nawiązywał do założeń krytyki modernistycznej, zwłaszcza do pisarstwa Karola Irzykowskiego. Dzieło literackie traktował jako przejaw życia psychicznego pisarza. Cenił zwłaszcza twórczość Jana Kasprowicza.
Światopogląd Konińskiego znalazł wyraz w opowiadaniach (np. Straszny czwartek w domu pastora, Dalsze losy pastora Hubiny), w których pisarz poruszał kwestie związane z wiarą religijną i jej miejscem w życiu praktycznym człowieka. Interesowała go rola przypadku w życiu, zajmował się też zagadnieniami winy i kary. Szukał przyczyn obecności zła w świecie i próbował je pogodzić z ideą obecności wszechmogącego i miłosiernego Boga.
Pozostawił po sobie intymny pamiętnik o charakterze religijnym. Po wojnie ukazał się on w dwóch tomach: Nox atra i Ex labyrintho. Zapiski te stanowią przykład interesujących wyznań na temat sensu istnienia wiary chrześcijańskiej w obliczu wojennej katastrofy. Obie książki należą do najwspanialszych dokonań polskiej literatury medytacyjnej.
W czasie wojny prowadził dziennik, w którym analizował kolejne przyczyny klęski wrześniowej 1939. W notatkach tych znajduje się także wiele spostrzeżeń o charakterze metafizycznym[3].
Był także cenionym badaczem kultury ludowej. W 1938 wydał fundamentalną antologię Pisarze ludowi (ze wstępem Franciszka Bujaka).
Na podstawie noweli Straszny czwartek w domu pastora powstał film pt. Samotność we dwoje[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Barbara Ciryt, Mają tu wszystkich świętych. Rudawa z najstarszym wiejskim cmentarzem [online], Dziennik Polski, 1 listopada 2019 [dostęp 2023-01-11] (pol.).
- ↑ Bóg – zło – modlitwa. Wokół „Uwag 1940–1942” Karola Ludwika Konińskiego, Konrad Ludwicki, 97883-242-3078-5 [online], universitas.com.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
- ↑ Universitas, Bóg Zło Modlitwa. Wokół [online], universitas.com.pl [dostęp 2016-12-27].
- ↑ Kazimierz Wyka: Nowe i dawne wędrówki po tematach. Warszawa: Czytelnik, 1978, s. 290.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- B. Mamoń, Karol Ludwik Koniński, 1969
- J. Błoński, Czytanie Konińskiego, w: Kilka myśli, co nie nowe, 1985
- A. Fitas, Głos z labiryntu. O pismach Karola Ludwika Konińskiego, 2003
- Ł. Front, Karol Ludwik Koniński Zagadnienia religijne szkice, 2010
- R. Łętocha, Karol Ludwik Koniński jako publicysta prasy narodowej [w:] Prasa Narodowej Demokracji. Publicyści, tom 3, Lublin 2012, Wydawnictwo Naukowe UMCS, red. nauk. Ewa Maj, Aneta Dawidowicz
- Konrad Ludwicki, "Bóg - Zło - Modlitwa. Wokół "Uwag 194--42 Karola Ludwika Konińskiego", Kraków: Universitas, 2016, s. 300, ISBN 97883-242-3078-5.
- Jerzy Kwiatkowski: Dwudziestolecie międzywojenne. Wyd. III - 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 511-512, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13851-6.
- Karol Ludwik Koniński, Straszny czwartek w domu pastora. Dalsze losy pastora Hubiny, wstęp i opracowanie Justyna Rybka, Kraków: Księgarnia Akademicka 2015.